سلامت نیوز: 2 میلیون و 500 هزار نفر از اتباع افغانستان در ایران ساکن هستند که تقریباً نیمی از آنها به صورت غیرقانونی در کشورما زندگی می‌کنند. جنگ، مشکلات داخلی و مسائل اقتصادی از مهم‌ترین علل مهاجرت افراد به کشورهای دیگر و به وجود آمدن مشکلات تحصیلی کودکان مهاجر است. تعداد زیادی از کودکان پناهنده در جهان به مدرسه نمی‌روند و هیچ امکانات آموزشی برای آنها در نظر گرفته نشده است. به همین علت مشکلات آموزشی کودکان مهاجر به یک مسأله نگران‌کننده جهانی تبدیل شده است. کشور ایران نیز سه دهه است که مهاجران بویژه اتباع افغانستان را در کشور پذیرفته است. به صورتی که تا به حال آموزش و پرورش و دولت تلاش‌های زیادی برای فراهم کردن تحصیل و امکانات رفاهی آنها در ایران کرده است اما هنوز هم مشکلات تحصیلی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مهاجران افغان در ایران و تمام جهان است به طوری که از 5/2 میلیون مهاجر افغان ساکن در ایران یک میلیون و 600 نفر آنها دارای هیچ اوراق شناسایی نبوده و این مسأله موجب محرومیت آنها از خدمات آموزش رسمی شده است.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه ایران در ادامه نوشت: ششم مهر ماه سال‌جاری انجمن حمایت از حقوق کودکان همایشی را برای پیگیری وضعیت آموزشی کودکان مهاجر با حضور اعضای هیأت مدیره این انجمن و یکی از کارشناسان آموزش کودکان کار و خیابان آموزش و پرورش برگزار کرد.
در این همایش دکتر فاطمه قاسم‌زاده روان شناس و رئیس گروه پیش دبستانی انجمن پژوهشی پویا، بر جهانی بودن پدیده مهاجرت تأکید کرد و ورود غیرقانونی افراد افغانستانی به ایران را از علل تأثیر‌گذار در مشکلات آموزشی آنها ذکر کرد و گفت: «کشور ایران دارای مهاجر‌های زیادی از کشور افغانستان است. این مهاجر‌ها مانند سایر مناطق بر اساس قواعد معمول در هر کشور و قوانین مهاجرت به ایران وارد نشده‌اند، بلکه بر اساس آموزه‌های اسلامی و اخلاقی وارد کشور شده‌اند. پناهنده‌ها اگر به صورت قانونی وارد هر کشور شوند دارای حقوقی هستند که با توجه به آن حقوق با آنها برخورد می‌شود اما ورود غیرقانونی مهاجران در کشورها آنها را با مشکلات زیادی روبه‌رو و از دستیابی به حقوق‌شان محروم می‌کند. متأسفانه مهاجر‌های افغانستانی به خاطر ورود غیرقانونی‌شان سال‌های زیادی است که از تحصیل محروم شده‌اند. از 5/2میلیون مهاجر افغانستانی یک میلیون و 600 نفر آنها هیچ اوراق شناسایی ندارند و این مسأله موجب محروم شدن آنها از لحاظ آموزشی شده است.»
وی بیان نشدن شرایط جمهوری اسلامی ایران در پیمان نامه حقوق کودک را از عوامل تأثیر‌گذار در محرومیت تحصیلی مهاجران در ایران می‌داند و می‌افزاید: «ایران با یک شرط کلی به کنوانسیون پیوسته است اما در مورد آن هیچ توضیحی ارائه نکرده است. چند سال از به وجود آمدن این پیمان‌نامه می‌گذرد اما هنوز ایران شرایط خود را به صورت واضح ارائه نکرده و به همین دلیل مشخص نبودن شرایط پیمان نامه منجر به نپذیرفتن کودکان افغانستانی بدون اوراق قانونی شناسایی از تحصیل شده است.»
رئیس گروه پیش دبستان انجمن پژوهشی پویا با تأکید بر اینکه نگرش منفی برخی از افراد در کشور و برخورد سلیقه‌ای بعضی از مسئولان آموزش و پرورش در ایران یکی از مهم‌ترین علل محرومیت تحصیلی کودکان افغانستانی بوده است و گزارش‌هایی که درخصوص نحوه برخورد مدیران، معلمان و مسئولان منطقه ارائه شده نشان می‌دهد فرهنگ‌سازی‌های لازم در مورد نحوه برخورد مردم با مهاجران انجام نشده است، بیان کرد: «این نگرش منفی فقط در افرادی که از سطح سواد کمتری برخوردارند وجود ندارد، بلکه حتی افرادی که در آموزش و پرورش مشغول به کارند و جزو قشرهای فرهنگی محسوب می‌شوند هم بعضاً نگرش منفی نسبت به این کودکان دارند. پژوهشی نیز در انجمن پویا به انجام رسیده تا علل مراجعه نکردن کودکان ایرانی به مراکز حمایتی بررسی شود. این مراکز حدود 10 هزار کودک را تحت سرپرستی خود دارند اما تنها هزار نفر از این کودکان، ایرانی هستند.»
اغلب خانواده‌های افغانستانی دارای 2 تا 3 فرزند هستند و به آنها کارهای ساختمانی سخت و سنگین واگذار می‌شود. برخی از این افراد براثر کارهای سخت دچار معلولیت‌های جسمی می‌شوند. کمبود کار مناسب برای این افراد موجب مشکلات مالی و اقتصادی برای آنها می‌شود، بنابراین تحمیل شدن هزینه‌های آموزشی منجر به محرومیت از تحصیل این کودکان خواهد شد. دکتر قاسم‌زاده درخصوص هزینه‌های تحمیلی از سوی آموزش و پرورش به خانواده‌های مهاجر، تأکید می‌کند: «در ابتدای سال تحصیلی اغلب گفته می‌شود که مدارس هیچ گونه حقی در مورد گرفتن شهریه از خانواده‌ها ندارند اما پس از گذشت زمان این مدارس در قالب کمک‌های مردمی خانواده‌ها را مجبور به پرداخت شهریه می‌کنند. گرفتن شهریه از کودکان بر خلاف قانون اساسی است. در قانون اساسی نیز عنوان شده کودکان تا پایان دوره ابتدایی نباید شهریه پرداخت کنند. در حال تصمیم‌گیری هستیم تا نامه‌ای را به کمیسیون نظارت بر قانون اساسی ارسال کنیم تا شاید آنها پاسخی درخصوص موضوع تحصیل کودکان مهاجر در ایران به ما ارائه کنند.»
وی می‌افزاید: «رهبر معظم انقلاب فرمانی را مبنی بر اینکه تمام کودکان افغانستانی در ایران باید در مدارس ثبت‌نام شوند صادر کردند و گفتند که تمام این کودکان افغانستانی و حتی آن‌هایی که کارت هویت ندارند باید در مدارس ایران ثبت‌نام شوند. پس از اعلام این فرمان مسئولان فرصت یک هفته‌ای را در اختیار کودکان افغانستانی برای ثبت‌نام قرار دادند و مکان‌ها و ساعت‌های خاصی برای مراجعه آنها تعیین شد. برخی از این مهاجران به علت نا آشنایی با این مکان‌ها یا مطلع نبودن از اطلاعیه، از تحصیل محروم شدند.»
وی با اشاره به اینکه وجود رفتارهای سلیقه‌ای در برخی مسئولان آموزش و پرورش یکی دیگر از چالش‌های موجود کودکان مهاجر است، بیان می‌کند: «نگرش و رفتارهای سلیقه‌ای نقش مؤثری در ثبت‌نام کودکان محروم داشت به طوری که علاقه نداشتن مدیر مدرسه به کودکان محروم منجر به ثبت‌نام نکردن آنها می‌شد. مسئولان آموزش و پرورش نیز تا حدودی درخصوص اجرا نشدن درست این مسأله حق داشتند، چراکه تاحدودی با مشکلات کمبود مکان‌های تحصیلی و کمبود کادر نیروی انسانی مواجه بودند و در این فرصت کوتاه نمی‌توانستند امکانات آموزشی لازم را برای
کودکان محروم تهیه کنند.»
48 هزار کودک افغانستانی در ایران امسال به مدرسه رفتند
یکی از مهم‌ترین مسائل آموزشی کودکان در تمام جهان این بوده است که آنها بتوانند رابطه خوبی با معلمان و مسئولان مدرسه خود برقرار کنند. وجود یک رابطه عاطفی و مناسب بین مسئولان مدرسه و دانش‌آموزان می‌تواند منجر به موفقیت بیش از پیش آنها شود.
مهدی حسن‌زاده کارشناس آموزش کودکان کار و خیابان سازمان آموزش و پرورش تهران درخصوص نحوه برقراری رابطه معلمان مدارس با کودکان افغان داخل کشور، می‌گوید: «یک پناهنده زمانی که به خاطر جنگ، بحران سیاسی و مشکلات دیگر مجبور به ترک کشور خود می‌شود به صورت عملی مجبور است تمام امکانات خود را در کشورش رها کند. برقرار نکردن رابطه عاطفی معلمان با کودکان مهاجر یکی از چالش‌های مهم کودکان بود. متأسفانه این معلمان از شرایط کودکان مهاجر بدرستی مطلع نبودند و این مسأله منجر به ایجاد اختلاف بین آنها و کودکان شده بود.
در سال 93 توانستیم با همکاری معاون آموزش ابتدایی شهر تهران و معاونت اجتماعی شهر تهران 2مدرسه با رویکرد تفکیک جنسیتی دخترانه و پسرانه را در شهر تهران بسازیم. یکی از مسائل مهم در آموزش و پرورش موضوع سن است. به صورتی که نباید یک کودک 13ساله در کنار کودک 7ساله قرار گیرد اما متأسفانه در این مدارس موفق به رعایت این مسائل نشدیم.»
وی تأکید می‌کند: «مهم‌ترین مشکل آموزش و پرورش برای ثبت‌نام این کودکان ثبت اسناد آنها بود. تمام کودکان ایرانی براساس ثبت اسناد و ارائه مشخصاتی مانند کارت ملی و شماره شناسنامه و مشخصات شناسایی خود ثبت‌نام می‌شوند، بنابراین به علت نداشتن کارت‌های هویتی افراد مهاجر وضعیت ثبت‌نام آنها با مشکل روبه‌رو شد.
براساس اقداماتی که انجام دادیم با دفاتر کفالت صحبت شد تا برگه‌ای به کودکان مهاجر ارائه دهند و بر هر کدام از آنها کدی مبنی بر ثبت اسناد آموزش و پرورش ارائه شود و48 هزار نفر تاکنون موفق به ثبت‌نام تحصیلی شده‌اند.»
اغلب مهاجران افغان دارای کارت‌های هویتی و قانونی نیستند، حتی تمدید کارت‌های قانونی این افراد نیز با مشکلات متعددی روبه‌رو است.
سحر موسوی کارشناس ارشد مطالعات زنان و مسئول خانه کودک ناصر خسرو، درخصوص مشکلاتی که این افراد درخصوص کارت‌های قانونی خود با آن مواجه می‌شوند، می‌گوید: «بعضی از این کودکان حتی در ایران متولد شده‌اند اما باز هم جزو شهروندان ایرانی محسوب نمی‌شوند. اغلب این مهاجران دارای کارت‌های هویتی نیستند اما مدت زمان استفاده از این کارت‌ها نیز بسیار کوتاه مدت است و نیاز به هزینه زیادی برای تمدید دارد. بنابراین تعداد بسیاری از آنها نیز موفق به تمدید کارت‌های خود نمی‌شوند. یکی از مشکلاتی که کودکان مهاجر با آن مواجه بودند مسأله ترس از ثبت‌نام بود. خانواده‌های آنها می‌ترسیدند که برای ثبت‌نام فرزندان خود به مراکز تحصیلی مراجعه کنند و به علت نداشتن اوراق قانونی به کشور خود برگردانده شوند.
بهبود وضعیت تحصیلی می‌تواند آینده شغلی و ارتقای وضعیت فرهنگی را در افراد رقم زند. نداشتن موقعیت‌های تحصیلی برای مهاجران موجب دور شدن آنها از پیشرفت می‌شود اما عوامل زیادی در موفقیت افراد و کودکان مهاجر مؤثر هستند. رفتارهای تحقیرآمیز و همراه با خشونت مسئولان مدرسه اغلب توانسته است منجر به ترک تحصیل بسیاری از دانش‌آموزان جهان شود اما کودکان مهاجر دچار شرایط سخت تری نسبت به دیگران هستند. بنابراین رفتارهای نامناسب مسئولان مدرسه بیشتر از دیگران آنها را دچار آسیب‌های روحی و روانی می‌کند. معلمان و دانش‌آموزان باید برخوردی مناسب با این کودکان داشته باشند تا آنها نیز به ادامه تحصیل تشویق شوند. م. خ کودک افغان 15 ساله با اشاره به اینکه برخورد معلمان و مدیران دخترانه و پسرانه با کودکان مهاجر افغان در ایران متفاوت است، گفت: «مسئولان مدارس دخترانه تا حدودی با کودکان رفتارهای مناسبی دارند اما وجود رفتارهای تبعیضی و خشونت‌آمیز در مدارس پسرانه بیشتر از مدارس دخترانه است.
برخی از خانواده‌های ایرانی نسبت به افغانستانی‌های داخل کشور بدبین هستند و به آنها احساس خوبی ندارند. طرز فکر این خانواده‌ها در اغلب موارد به کودکان آنها نیز منتقل می‌شود.
نظر شما