سلامت نیوز: تالاب میقان اراک با پیشینه ای دو هزار ساله، یکی از تالاب های کم نظیر کشور و منطقه خاورمیانه است که به دلیل برخی تصمیم های نادرست در گذشته با تهدیدهای جدی مواجه شده و جراحت های سنگینی را برداشته و اینک التیام این زخم ها در دستور کار دولت یازدهم قرار گرفته است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایرنا، این تالاب کویری به عنوان سرمایه مهم زیست محیطی استان مرکزی، علاوه بر اینکه از زیستگاه های اصلی پرندگان مهاجر محسوب می شود، یکی از عوامل اثرگذار بر کیفیت هوا و اقلیم اراک و زیست ساکنان روستاهای اطراف نیز هست.

تالاب کویری میقان اراک به دلیل خشکسالی های پیاپی، برداشت غیراصولی سولفات سدیم و ایجاد جاده ای در خط میانی که رژیم آبی و زیستی دو سوی آن را برهم زده، با چالش های اساسی دست و پنجه نرم می کند و استمرار این رویه ناقوس مرگ تالاب را به صدا درخواهد آورد.

با استقرار دولت تدبیر و امید حمایت های ویژه از این تالاب در قالب مطالعات پایه ای آغاز شده که امید است به زودی با رهاوردهای مناسب اجرایی عجین شود و صدمات جدی این زیستگاه را ترمیم کند.

تالاب کویری میقان یکی از 10 تالاب مهم کشور است که در 15 کیلومتری شمال شرقی اراک و جنوب غربی روستای داودآباد قرار گرفته است.
در سال هایی که میزان بارندگی مناسب است، دریاچه این تالاب دارای آب قابل توجهی می شود اما در سال های کم بارش دریاچه فصلی تالاب در فصول گرم سال خشک شده و با تبدیل شدن به چشمه غبارهای نمکی ، سلامت هوای شهر اراک را در معرض مخاطره جدی قرار می دهد.

ارتفاع تالاب از سطح دریاهای آزاد یکهزار و 700 متر است و منابع تامین آب آن از بارش های جوی، آب سه رودخانه قره کهریز، فراهان و شهراب و پساب تصفیه فاضلاب اراک تامین می شود.

وسعت تالاب میقان اراک حدود 25 هزار هکتار برآورد شده که شامل دریاچه با سه جزیره در وسط، قسمت کویری و دشت های اطراف است.
این تالاب دارای ویژگی های بوم شناسی خاصی است، از جمله اینکه سالانه تعداد زیادی از پرندگان مهاجر را در فصل کوچ پذیرا می شود و در میان پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی که اقامت موقت در این زیستگاه دارند، بعضی از گونه های نادر و حمایت شده دیده می شوند.
به علت جمعیت بالای درناهای خاکستری در تالاب نسبت به زیستگاه های دیگر کشور، این تالاب اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
همچنین پوشش گیاهی منطقه بیشتر از نوع گیاهان شورپسند یا هالوفیت بوده که از این نظر نیز تالاب میقان یکی از ذخیره گاه های مهم گیاهان شور کشور به شمار می رود.

علاوه بر پرندگان، گونه های پستانداران، آرتمیا و انواع جلبگ آب شور از دیگر جانداران تالاب و محیط اطراف آن هستند.
به علت شوری آب، لایه های نمکی در منطقه دیده می شود، علاوه بر این گنبدهای نمکی نیز در سطح زیرین منطقه وجود دارند که تحت تاثیر گسل های منطقه باعث لرزه خیزی خفیف در منطقه می شوند.

این تالاب دارای بزرگترین منبع سولفات سدیم در کشور است که شرکت املاح معدنی ایران حق برداشت از معادن این تالاب را اخذ کرده است.
تالاب از نظر گردشگری، یکی از مراکز مهم طبیعت گردی و پرنده نگری کشور است و روز 15 آبان به دلیل تجمع درناها در تالاب میقان اراک روز درنا نامگذاری شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی گفت: یکی از برنامه های مهم این اداره کل، احیای تالاب میقان است و تاکنون در دولت تدبیر و امید اقدام و گام های بلندی در این خصوص برداشته شده است.

حسین علی ابراهیمی کارنامی افزود: تدوین برنامه مدیریتی زیست بومی تالاب به صورت جدی در دستور کار قرار دارد و مقرر شده در این رابطه یک برنامه و نقشه راه به دست آید و تاکنون دو کارگروه برای این مهم تشکیل شده است.

وی بیان کرد: مطالعه نیازهای آبی این تالاب، از دیگر اقدام های مهم انجام شده است که به همت و پیشنهاد دولت اجرایی شده و در حال تکمیل شدن است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی ادامه داد: شرکت املاح معدنی ایران به عنوان یک منبع بزرگ سولفات سدیم در این تالاب برداشت های معدنی دارد که به دلیل تاثیر منفی که در سال های قبل در منطقه داشته، محیط زیست خواستار توقف عملیات معدن کاری آن و طرح دعوا با حمایت های خاص دولت در این خصوص به مراجع ذیربط شده است.

ابراهیمی کارنامی بیان کرد: در مجموع همه تلاش خود را با اجرای کارهای علمی و زیربنایی به کار گرفته ایم تا این تالاب احیاء شود.
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی نیز گفت: تالاب میقان اراک بخشی از کریدور اصلی مهاجرت پرندگان در کشور است که به دلیل مساعد بودن شرایط زیستگاهی، میزبان تعداد زیادی از این پرندگان برای پاییزگذرانی است.

مهرداد حاجی حسینی افزود: حفظ این تالاب به عنوان استراحتگاه میان راهی پرندگان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و دخالت های انسانی و برداشت های معدنی از این تالاب می تواند حیات پرندگان را به خطر اندازد.

وی بیان کرد: هر ساله در نیمه دوم سال و از اواسط مهرماه، با تغییر شرایط آب و هوایی، زیستگاه ها و تالاب های این استان صحنه حضور تدریجی دسته های کوچک و بزرگ پرنده های مهاجر در گونه های مختلف است.

معاون منابع طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی ادامه داد: سالانه حدود 25 تا 30 هزار پرنده مهاجر وارد تالاب میقان اراک می شود که از این تعداد 12 تا 15 هزار پرنده از گونه درنای خاکستری است.
حاج حسینی گفت: این پرندگان تا بارش نخستین برف سنگین در زیستگاه ها و تالاب های این استان می مانند و پس از آن به سمت مناطق جنوبی گرمسیری و شمال آفریقا پر می گشایند.

وی اظهار کرد: پرندگان مهاجر در مسیر بازگشت کوچ خود در اواخر زمستان و اوایل بهار از مناطق گرمسیری جنوبی؛ دوباره توقف کوتاهی در تالاب میقان اراک دارند و در نهایت راهی زادگاه اصلی خود در سیبری می شوند.
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی اضافه کرد: تالاب میقان اراک جزو 105 منطقه مهم برای پرندگان کشور است و یکی از مرتفع ترین شوره زارهای ایران است که میانگین ارتفاع آن از سطح دریا به یکهزار و 700 متر می رسد.
رئیس شبکه مردم نهاد زیست محیطی استان مرکزی نیز گفت: تالاب میقان اراک به دلیل بهره برداری شرکت املاح معدنی و حفر چاه های غیرمجاز در اطراف منطقه وضعیت جالب و مناسبی ندارد.

سیاوش آقاخانی افزود: به دلیل ایجاد سدهای خاکی در بالا دست حوزه آبریز این تالاب و ایجاد مشکل در بندهای خاکی، آب به شکل طبیعی وارد تالاب نمی شود و تنها محل ورود آب از طریق تصفیه خانه فاضلاب اراک است.
وی بیان کرد: قرار است که این پساب هم به کشاورزان اطراف منطقه تالاب فروخته شود که اگر این کارعملیاتی شود هم سلامت مردم اراک به دلیل مصرف تولیدات کشاورزی با آب تصفیه فاضلاب تهدید و هم خاک این منطقه نابود می شود.

رئیس شبکه مردم نهاد زیست محیطی استان مرکزی ادامه داد: خط لوله تصفیه فاضلاب از بیت المال است زیرا مردم هم ابتدا برای خرید آب یک مبلغ پرداخت می کنند و مجدد برای فاضلاب نیز مبلغی را پرداخت می کنند و این اقدام که به کشاورزان فروخته شود کار درستی نیست.

آقاخانی اظهار کرد: دولت تدبیر و امید نگاه ویژه ای به تالاب ها دارد و اقدام های ارزشمندی را در این رابطه انجام داده است.

وی گفت: بازنگری نسبت به برداشت شرکت املاح معدنی به دستور استاندار مرکزی اولین قدم مثبت در خصوص تالاب میقان است و یک مطالعه در این راستا در حال انجام است که میزان اثرگذاری آلودگی تالاب میقان بر شهر اراک و میزان حق آبه تالاب توسط مشاور در دست بررسی است.

رئیس شبکه مردم نهاد زیست محیطی استان مرکزی گفت: فعالان زیست محیطی استان مرکزی خواستار اجرای طرح جامع مدیریت زیست بومی تالاب میقان اراک هستند زیرا از این طرح 2.5(دو و نیم) سال می گذرد اما هنوز تهیه نشده چه برسد به اینکه اجرایی شود.
آقاخانی بیان کرد: باید هر اقدام، تصمیم و برنامه برای تالاب میقان اراک بر اساس این طرح صورت گیرد زیرا اگر مطالعه آن انجام شود تمام جوانب در آن دیده خواهد شد.
وی افزود: فعالان زیست محیطی همچنین خواستار وعده عباس رجایی نماینده مردم اراک، خنداب و کمیجان در مجلس شورای اسلامی در خصوص وضعیت شرکت املاح معدنی هستند.
بر اساس نظر کارشناسان امر افزایش برداشت از معادن تالاب میقان اراک و استخراج بیش از حد ماده معدنی از این منطقه می تواند باعث سست شدن خاک تالاب شده و در دراز مدت حیات ساکنان شهر اراک را به خطر اندازد.

احداث و تعریض جاده در داخل تالاب و قطع ارتباط بوم شناختی قسمت شمال با جنوب تالاب، ساخت سد در بالادست حوضه آبریز و کاهش آب ورودی به تالاب، ورود پساب تصفیه خانه فاضلاب شهر اراک، فاضلاب شهرک صنعتی ایبک آباد و پساب های کشاورزی، تغییر کاربری اراضی و چرای دام بیش از حد توان منطقه، شکار غیر مجاز پرندگان و زنده گیری پرندگان توسط مردم روستاها، استقرار پروژه های فرودگاه اراک، تصفیه خانه فاضلاب و کارخانه املاح معدنی ایران در حاشیه تالاب بدون ارزیابی زیست محیطی از مهمترین عوامل خطر زا برای این تالاب است.

تالاب میقان اراک زیستگاه 140 گونه پرنده است و سالانه 90 گونه پرنده مهاجر وارد این تالاب می شوند.

کنگر، خودکا، اردک نوک پهن، فلامینگو، غاز خاکستری، هوبره، تنچه، هواسیل، اردک سبز از جمله از جمله پرندگان مهاجر استان مرکزی هستند.
درنای خاکستری از گونه های خاص و مهم تحت حمایت بین المللی است که تالاب میقان هر ساله با آغاز فصل سرما میزبان کوچ موقت این گونه است.ک/4