سلامت نیوز: این روزها رسانهها و برخی فعالان و انجمنهای زیست محیطی كشور، مدام از پدیدهای نوظهور سخن میگویند و مطلب مینویسند؛ پدیدهای كه از آن به زلزله خاموش یاد میشود. این پدیده، همان معضل تازهصورتیافتهای است كه در فرهنگ محیط زیست كشور به «فرونشست» یا «فروچاله» مصطلح شده است.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه جوان نوشت: این روزها رسانهها و برخی فعالان و انجمنهای زیست محیطی كشور، مدام از پدیدهای نوظهور سخن میگویند و مطلب مینویسند؛ پدیدهای كه از آن به زلزله خاموش یاد میشود. این پدیده، همان معضل تازهصورتیافتهای است كه در فرهنگ محیط زیست كشور به «فرونشست» یا «فروچاله» مصطلح شده است. فروچالهها به واسطه حفر چاهها و قناتهای خارج از رویه و در نهایت تهی شدن سفرههای زیرزمینی پدید میآیند. ناگفته پیداست كه استفاده از آب سفرههای زیرزمینی برای امر كشاورزی و موارد صنعتی چون فعالیت نیروگاهها، نه تنها ذخیره آب نسلهای آینده را هدر میدهد، بلكه منجر به بروز پدیدههایی چون فروچالهها و فرونشست زمین میشود. با این وجود، معقولترین و بیهزینهترین راهی كه اكثر كارشناسان به انجام آن توصیه میكنند، مسدود كردن چاهها و ممانعت ازصدور مجوز حفر برای چاههای جدید است. ضمن آنكه متولیان باید ترتیبی اتخاذ كنند و با توسل به راهكارهایی چون آبخیزداری موجبات جذب مانداب و سیلابهای ایجاد شده از بارش باران را در زمینهای خاكی فراهم آورند. با این وجود جای تأسف است كه قاطبه مسئولان و دستگاههای موظف در این امر هیچ اقدامی در راستای مهار و جذب سیلابهایی كه در روزها و ماههای اخیر به واسطه بارش باران و جاری شدن سیلابها اتفاق افتاده، نكردهاند! شاهد مثال كمكاری در این بخش، فروچالهای به عمق 100 متر در روستای «چاه دراز» استهبان است كه این روزها در صدر اخبار كشور قرار دارد.
شامگاه روز پنجشنبه گذشته، فرماندار شهرستان استهبان با اشاره به عریض شدن فروچاله و سرعت در شكافهای عمیق در جاده دسترسی به روستای «چاه دراز» از احتمال تخلیه ساكنان روستا خبر داده بود. محمدمهدی شرفی در این رابطه توضیح داده كه در فروچالهای كه در نزدیكی این روستا در هشتم آبانماه به قطر 20 و عمق حدود یكصد متر ایجاد شده بود، طی روزهای اخیر قطر آن حدود 45متر افزایش یافته و از طرفی شكافهایی در جاده منتهی به این روستا ایجاد شده است، به طوری كه هیچ وسیله نقلیهای به این روستا تردد نمیكند و دانشآموزان مجبورند مسیر دو سه كیلومتری را تا مدرسه پیاده بروند. با این وجود احتمال تخلیه روستای چاهدراز به خاطر ایمنی وجود دارد.
استان فارس بستر ایجاد فروچالهها
استان فارس به رغم وجود آبخوانهای فراوان در گذشته و نبود مدیریت صحیح امروزه در محاصره فروچالهها قرار دارد، چراكه در چند ماه گذشته خبری مبنی بر اینكه فروچالهها بنای تخت جمشید را هم تهدید میكنند، در صدر رسانهها قرار گرفت. در این راستا دكترعزتالله رئیسیاردكانی، پدر علم هیدرولوژی آبهای زیرزمینی، هشدار داده كه آنچه امروز تخت جمشید را بیش از خطر فرونشست و شكاف زمین تهدید میكند، خطر فروچالههاست.
وی با اشاره به مطالعات دانشگاه شیراز روی میراث جهانی تخت جمشید عنوان كرده كه در سالهای گذشته روبهروی صفه تخت جمشید و در 250 متری آن یك فرونشست زمین و شكاف به طول 200 متر و عرض و عمق حداكثر یك متر ایجاد شده است و علاوه بر آن، در فاصله 500 متری تختجمشید نیز چند شكاف مشهود است. همچنین در آثار تاریخی نقشرستم نیز به فاصله بسیار نزدیكی با دیواره عمودی این آثار، شكاف و فرونشست زمین به وجود آمده است.
رئیسیاردكانی علت اصلی به وجود آمدن شكاف و فرونشستهای زمین، در منطقه اطراف تخت جمشید و نقش رستم را، پایین آمدن سطح سفره آبهای زیرزمینی دانسته و اضافه كرده: زمانی كه یكسری شكاف در زمین ایجاد شد، دیگر شكافی ایجاد نمیشود مگر اینكه بار دیگر سطح سفرههای آب زیرزمینی كاهش یابد.
به گفته این استاد دانشگاه، بافت خاك رس در این مناطق به مرور زمان و به دنبال برداشت زیاد منابع آب زیرزمینی شسته میشود و به تدریج یك حالت غار مانند در درون خاك ایجاد میشود. از آنجا كه این غار از خاك درست شده، با بزرگتر شدن غار، سقف آن تحمل و پایداری ندارد، ناگهان ریزش میكند و فروچاله ایجاد میشود؛ فروچالههایی كه نمونه آن را چندی پیش در همدان شاهد بودیم.
بنابراین دكتر رئیسی راهكاری سهل و ممتنع را توصیه میكند و میگوید كه یكی از راهكارهای اساسی برای پیشگیری این است كه در مناطق مهم نباید چاه آب زیرزمینی وجود داشته باشد، چراكه وجود هر چاهی، احتمال وقوع فروچاله را بسیار زیادتر میكند. با اینكه این راهكار برای تخت جمشید توصیه شده، اما واقع امر این است كه مهمترین راه مقابله با رخداد پدیده فروچالهها و اولینگام برای تثبیت وضعیت فعلی و احیای آبخوانها و سفرههای زیرزمینی، مسدودكردن چاهها و ممانعت از صدور مجوز برای حفرچاه و قنات جدید است.
رویهای برعکس در خدمترسانی
یكی دیگر از بهانههایی كه برای حفر قنات و چاههای عمیق ارائه میشود، راهاندازی نیروگاهها و فعالیتهای صنعتی است. از این رو نظر پروفسور كردوانی را جویا شدیم. وی با اشاره به اینكه فعالیت نیروگاهها خیانت به محیط زیست است، میگوید: یكی از بیچارهكنندهترین چیزهایی كه وضع آب را خراب كرده است، نیروگاهها است. چرا؟ چون نیروگاههایی كه دارند درست میكنند، هر كدام به اندازه 20تا 30 شهر چاه میزنند. این نیروگاهها آب زیادی مصرف میكنند. در منطقه آنها در خیلی جاها زمین نشست كرده است. نیروگاه از یك طرف، این طور آب را مصرف كنند و از طرف دیگر هوا را آلوده میكنند. الان میگویند كه در تهران ماشین و اتوبوسها را برقی كنیم چون برق، آلودگی را كم میكند. نه، اینطور نیست. برق در آنجایی كه تولید میشود، به شدت هوا را آلوده میكند.
وی در ادامه میافزاید: ببینید در نیروگاه، چه كار كردند. اولاً آب منطقه را تمام كردند و به گردن كشاورز انداختند. الان در منطقه همدان، نیروگاه همدان آب را نابود كرد، نه كشاورزی آن. دوم اینكه نیروگاههایی كه به خصوص مازوت و گازوئیل مصرف میكنند، هوا را به شدت آلوده میكنند. در حالی كه اصلا از این نوع نیروگاهها نباید استفاده كنند. این همه آفتاب و باد داریم، از یك نیروگاه ساده استفاده كنند. بنابراین تمام آبها را به صنایع دادند. رودها را نیز تمام كردند. آب زایندهرود را گرفتند. آب كارون را هم گرفتند، به طوری كه كارونی كه در سال 1372 میخواست شهر اهواز را آب بگیرد و كشتیرانی در آن وجود داشت، الان در آن سبزی میكارند. الان دیگر كارون خشك است كه شهردار اهواز میگوید نخالههای ساختمانی را در كارون بریزید. اما آیا آنجاها كه آب دارند، احیا شدهاند؟ نه. تازه اول تشنگی آنها است.
پدر كویرشناسی ایران با بیان این نكته كه نباید از آب زیرزمینی استفاده كنیم، تصریح میكند: چون این آب زیرزمینی مال بچههای ما، مال آینده و مال پسانداز است. من در این باره صدها مصاحبه داشتهام. مثلاً همین شهرداری تهران علاوه بر آنكه آب سد استفاده میكند، بیش از 450 حلقه چاه هم دارد. با چاه زدن در شهرها (كاری كه وزارت نیرو هم به آن توصیه میكند) چندین مسئله پیش میآید. در شهر وقتی سطح آب پایین میرود، زمین نشست میكند و وقتی زمین نشست كند، لولههای آب و گاز میشكند، ساختمانها تماماً فرومیریزند، پلها كج میشوند، دكلها كج میشوند و میریزند. نباید از آب زیرزمینی استفاده كنند، علاوه بر اینكه این باید برای آیندگان بماند.
***
با این اوصاف تا زمانی كه نگرشی جدی و اهتمامی در راستای كار تیمی میان مسئولان و دستگاههای كشور پدید نیاید، اوضاع هر روز وخیمتر خواهد شد و باید منتظر عواقبی بدتر از این هم بود.
نظر شما