سلامت نیوز: شاید کمتر کسی در کشور نام «ریگان» شهری در کرمان را شنیده و باخبر باشد این شهر 86 هزار نفری که 15 هزار نفر از آنان در معرض گرد و غبار شدید هستند تا چه میزان همانند شهرهای خوزستان و سیستان‌وبلوچستان تحت تاثیر ریزگردها و توفان‌های شدید فصلی و 100 روزه است. چند نفر می‌دانند اینجا تعداد زیادی از افراد همین سرزمین برای تنفس مشکل دارند و جغرافیای اجبار آنها را در اینجا قرار داده و اگر اقدامی اساسی برای مقابله با ریزگردها انجام نشود، شهر تخلیه می‌شود.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه جهان صنعت در ادامه نوشت: استان کرمان با میانگین بارندگی 129 میلیمتر در سال با تجربه بیلان منفی آب‌های زیرزمینی و چاه‌های عمیق و خشکیدگی فصلی تالاب‌ها و رودخانه‌ها، کاهش رطوبت خاک و فقر پوشش گیاهی، وجود اراضی مستعد فرسایش و تولید گرد و خاک جزو خشک‌ترین استان‌های کشور است. 34 درصد از اراضی این استان بیابان هستند و سه میلیون هکتار شنزار فعال و نیمه فعال در آن وجود دارد. همچنین 2/4 میلیون هکتار از اراضی تحت تاثیر فرسایش بادی قرار دارند. آسیب‌دیدگی ناشی از این فرسایش خاک موجب حرکت شنزارهای روان و منجر به ایجاد توفان‌ها و گرد و غبار محلی می‌شوند و زمانی که به 5/2 میکرون برسند، تبدیل به ریزگرد می‌شوند.
چند روز قبل شدت توفان‌های ریگان به حدی رسید که برق خانه‌های 25 روستا برای ساعت‌ها قطع شد. مشکل عمده این شهر به گفته فرماندار نبود دستگاه پایش آلودگی میزان ریزگردهاست. این مساله‌ای بسیار عجیب است در شهری که به گفته مدیر کل محیط‌زیست استان کرمان 20 سال است تجربه خشکسالی و منشاهای داخلی ریزگرد هست، تاکنون دستگاه پایش جهت سنجش میزان گرد و غبار و چند برابر حد مجاز بودن ریزگردها نصب نشده و در واقع ابتدایی‌ترین ابزار برای اطلاع از میزان گردوغبار هوا در ریگان وجود ندارد. در اهواز به دلیل وجود همین دستگاه‌ها می‌توان پیش‌بینی لازم را از قبل کرد و اقداماتی در راستای مقابله با ریزگردها انجام داد اما زمانی که در ریگان توفان می‌شود، وضعیت به گونه‌ای است که حتی سازمان هواشناسی می‌گوید در نقشه هوایی نمی‌توانیم میزان ریزگرد را ببینیم و از قبل متوجه وقوع توفان در ریگان نمی‌شود. «آنها از ما می‌خواهند اطلاعات توفان را به سازمان هواشناسی بدهیم، چون مطلع نمی‌شوند. » گویا اصلا ریگان وجود ندارد که حتی طبق نقشه هوایی هم نمی‌توانند وقوع ریزگردها را تشخیص دهند. فرماندار این شهر در گفت‌وگو با «جهان صنعت» عنوان می‌کند: همه ساله از آذر تا اردیبهشت‌ماه وقوع ریزگرد در ریگان ادامه دارد و فقط برخی روزها هوا نسبتا خوب بوده است. اینها علاوه بر توفان‌های 100 روزه‌ای است که از سمت سیستان به سوی کرمان و ریگان هجوم می‌آورد. به گفته امین باقری دستگاه پایش حتما باید در ریگان نصب شود و نمی‌توان از کرمان یا شهرهای نزدیک میزان ریزگردهای ریگان را بررسی کرد.
چقدر وعده و تاخیر
«در دست اقدام است»، «نخستین اولویت ماست»، «جلسه‌ای کارشناسی برگزار شده»، کارگروه تعیین شده و قرار است تصمیمات لازم اتخاذ شود، «قرار است اعتبارات لازم تخصیص داده شود»، «قرار است مطالعات جامعی انجام شود»، «فلان اقدام در حال برنامه‌ریزی است» و جملاتی کلیشه‌ای و همیشگی از این دست از سوی عمده مسوولان دولتی آنقدر به رسانه‌ها برای انجام پروژه و کاری تکرار می‌شود که از حد ملال‌آور بودن و حوصله سر بردن فراتر می‌رود. اینکه دائم عنوان شود قرار است تهیه شود، هیچ منفعتی برای مردم ندارد و هر روز که می‌گذرد ریزگردها صدمات و آسیب‌های بیشتری به شهر و مردم وارد می‌کنند. با این حال همچنان از سوی برخی مسوولان زیست محیطی استان کرمان قرار است دستگاه پایش نصب شود. باقری تاکید می‌کند: «6، 7 ماه است که مسوولان مربوطه در کرمان نخستین اولویت را خرید و نصب دستگاه پایش برای ریگان عنوان می‌کنند. اما هنوز خبری نیست». چیزی که مدیر کل محیط‌زیست استان هم تاکید می‌کند که در دست پیگیری و اقدام است اما هنوز «هیچ» بر مدار وعده‌ها می‌چرخد. فرماندار ادامه می‌دهد: «قرار بود اداره محیط‌زیست دستگاه را خریداری کرده و به شهر ریگان تحویل دهد در حالی که سازمان مدیریت بحران که خودش منابع و اعتبارات جداگانه در اختیار دارد، به راحتی می‌تواند این دستگاه پایش آلودگی هوا را در اختیار سازمان هواشناسی قرار دهد. من سوالم این است که چرا سازمان محیط‌زیست باید این دستگاه را تهیه کند؟» این پرسش را از صفرزاده، مدیر کل محیط‌زیست استان کرمان هم می‌پرسیم. او در گفت‌وگو با «جهان صنعت» تاکید می‌کند: «خرید این دستگاه در دستور کاریمان است. اما مدیریت بحران که از جیبش نمی‌تواند پول برای خرید دستگاه بدهد. آنها هم اعتبارات خود را از سازمان دیگری تامین می‌کنند. »
عوامل ریزگردهای ریگان کجاست
عوامل وجود ریزگرد در کرمان که به طور عمده منابع و منشا داخلی دارد، عبارتند از: 1- وجود خشکسالی و بادهای منطقه‌ای و محلی. 2- تحت تاثیر توفان‌های فصلی سیستان‌وبلوچستان و کویر شمال کرمان قرار دارند. 3- وجود تالاب خشک شده جازموریان. به گفته فرماندار ریگان سازمان هواشناسی قرار بوده با آنالیز این دلایل، میزان فراوانی هر یک از آنها را اعلام کند. او تاکید می‌کند: به میزان 80 درصد می‌توان این ریزگردها را از طریق مالچ پاشی، کنترل حرکت شن‌های روان در کویرها، کاشت درختان در حوزه منابع طبیعی و ایجاد چاله‌هایی در سطح شهر که وقتی این چاله‌ها پر شد روی آنها درخت بکارند، کنترل کرد. روش‌های عملیاتی و انجام شدنی مناسبی فرماندار پیشنهاد می‌دهد اما آنقدر به ثمر رسیدن آنها طولانی می‌شود که شرایط روز به روز در حال سخت‌تر شدن است. اینکه گرد و غبار مشکلات زیادی به لحاظ اقتصادی و شغلی و تجاری برای مردم ایجاد می‌کند از یک سو اهمیت دارد، از سویی دیگر چون مدارس استاندارد کمی در شهر وجود دارد، دائم ناچار می‌شوند مدارس را تعطیل کنند. زیرا گردو غبار کل کلاس‌ها را در بر می‌گیرد. توانایی دوجداره کردن همه پنجره‌های مدارس هم وجود ندارد. این باعث می‌شود به وضعیت تحصیلی کودکان و نوجوانان این شهر آسیب زیادی وارد شود. باقری خاطر نشان می‌کند که هنوز هیچ اعتباری به آنها جهت مقابله با این میزان ریزگرد که زندگی‌شان را به شدت تحت تاثیر قرار داده، داده نشده است. فرماندار منطقه در خصوص وضعیت آب و کشاورزی با این وضعیت خشکسالی و توفان و گردوخاک هم می‌گوید: تلاش می‌کنیم با کنتورهای هوشمندی که در منطقه نصب می‌کنیم، مناطقی که جمعیت زیادی ندارند اما مصرفشان بالاست را شناسایی کرده، چاه‌های غیر مجاز را کشف کنیم تا بتوانیم از این طریق بیلان آب منطقه‌ای را مثبت کنیم و مشکل کمبود آب ایجاد نشود.
چرا خطر خالی از سکنه شدن شرق کشور جدی گرفته نمی‌شود
فعلا مشکل آب در شهر ریگان وجود ندارد اما باقری به نشریه محلی «پیام ما» عنوان کرده بود با این وضعیت رها شده ریگان مردم چه دلیلی دارند که در این شهر بمانند. این همان هشدار خطری است که چندی قبل شهریاری نماینده زاهدان در مجلس هم به آن اشاره کرد و نسبت به خالی از سکنه شدن شرق کشور به دلیل هجوم توفان‌های ریزگرد و نبود شغل و فضای مناسب برای تنفس و زندگی هشدار داده بود. مهاجرت مردم شرق کشور از جمله سیستان‌وبلوچستان و کرمان آنقدر به لحاظ امنیتی منطقه را دچار معضل خواهد کرد که مسوولان مربوطه هر چه زودتر باید این خطر را جدی گرفته و اقدامات لازم برای ماندن مردم در شهرهای این استان را انجام دهند. همچنین مدیرکل محیط‌زیست استان کرمان نیز عنوان کرده: «خسارت وارد کردن به زیرساخت‌های شهری و کشاورزی و تولید و بهداشت و سلامت، به خصوص اقتصاد مردم در ریگان به شدت تحت‌الشعاع ریزگردها قرار گرفته است. » به گفته محمود صفرزاده علاوه بر منشاهای داخلی گاهی اوقات تحت تاثیر جریان‌های بادهای فرامرزی هم قرار می‌گیرند به طوری که ریگان از ابتدای خرداد تا ابتدای مهرماه 22 روز از شش‌ماه را در وضعیت اضطراری بوده است.
تعداد زیادی به دلیل ریزگردها در بیمارستان بستری می‌شوند
با وجود اینکه نشریه محلی «پیام ما» عنوان کرده وضعیت ریزگردها در ریگان به حدی زیاد شده که هر هفته خبری از بستری شدن تعدادی از مردم در مراکز درمانی به این علت مخابره می‌شود و روز نخست آذرماه هم 30 ریگانی به همین علت بستری شدند اما مدیر کل محیط‌زیست کرمان به «جهان صنعت» می‌گوید: «ظرف هشت‌ماه گذشته فقط 260 نفر به بیمارستان مراجعه کرده‌اند». این تناقض خود گویای نوعی کوچک نشان دادن مشکل اساسی مردم این منطقه است.
صفرزاده در خصوص اقداماتی که جهت کنترل ریزگردها در ریگان، انجام شده بیان می‌کند: « تفاهمنامه‌ای جهت احیای اراضی و جنگل‌های تخریب شده با اداره منابع طبیعی امضا کرده‌ایم. همچنین 296 هزار هکتار تثبیت شن‌های روان از طریق درختکاری قرار است انجام شود که حدود 60 درصد تاکنون پیشرفت داشته است. همچنین در خصوص نصب دستگاه پایش در ریگان خانم ابتکار 16مهرماه به کرمان آمدند و در این زمینه برنامه‌ریزی‌های لازم انجام شد. مصوباتی هم داشتند که شامل پیگیری طرح جامع ریزگرد در استان بود و هر دستگاهی در چارچوب وظایف خودش باید در برنامه زمان‌بندی شده اقدامات لازم را انجام دهد. از سویی دیگر برنامه‌ریزی و پیگیری جهت احیای تالاب جازموریان که یک‌سوم آن در بلوچستان قرار دارد، انجام شد. تشخیص کارگروه ملی برای آبگیری تالاب نیز برنامه دیگری بود که در این زمینه در نظر گرفته شد». وی تاکید می‌کند که مصوبه جهت نصب دستگاه پایش میزان آلودگی هوا در اثر ریزگردها در حال نهایی شدن است. در حوضه آبریز هم اقدامات زیربنایی انجام شده است اما در اینجا این ابهام مطرح می‌شود که مگر خریداری و نصب یک دستگاه پایش آلودگی هوا چقدر زمان می‌برد که از 16 مهرماه و مصوبه شدن آن تاکنون این اقدام انجام نشده و آیا این مساله هم شامل بوروکراسی‌های پیچیده سازمانی کشور شده است؟ با وجود اینکه مدیر کل محیط‌زیست کرمان خاطرنشان می‌کند که باید 20 دستگاه سنجش میزان ریزگرد با این حجم از بیابان در سطح استان کرمان وجود داشته باشد اما همچنان معتقد است مصوبه باید تامین اعتبار شود و از محل ماده 10 و 12 تالاب‌ها پول دریافت کرده تا بتوانند دستگاه را تهیه کنند.
به هر ترتیب با وجود اینکه در کل استان 250 هزار هکتار جنگل‌های دست‌کاشت وجود دارد اما ریگان با وضعیت به مراتب سنگین‌تر و پرفشارتری به نسبت اهواز- شهری که به آلودگی ناشی از توفان و ریزگرد مشهور است، با ریزگردها دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. به گفته مدیر کل محیط‌زیست استان کرمان «همه چیز دست ما نیست» و مشخص نیست با این وضعیت چرا اینقدر مصوبات و اقدامات اساسی کند پیش می‌رود. این در حالی است که به گفته صفرزاده نخستین استانی هستند که برنامه‌های کارگروه محیط‌زیستی را اجرا می‌کنند ولی هنوز نه اعتباری جذب شده، نه دستگاهی خریداری شده و نه همه اقدامات جنگلکاری به ثمر رسیده است.
نظر شما