سلامت نیوز: زلزله، سیل، طوفان، گردوغبار، تگرگ، بهمن، رعد و برق، تغییرات شدید درجه حرارت، خشکسالی، آلودگی هوا، تصادفات رانندگی و... در شمار حوادث هستند که در بسیاری موارد خود بشر با واسطه یا بی‌واسطه مسبب آن است. اگرچه برخی با رخدادهای طبیعی مثل زلزله که انسان در وقوع آن نقشی ندارد، اما نفس زلزله هم آدم نمی‌کشد. این که در دشتی بدون ساختمان دست ساز بشر، زلزله هم بیاید، اتفاقی برای افراد نمی‌افتد. پس در هر دو صورت این بشر است که می‌تواند با عقل و تدبیر خود و با رعایت اصول ایمنی و به اصطلاح پیشگیری مانع از وقوع حوادث تلخ منجر به جرح و فوت شود.

به گزارش سلامت نیوز، روزنامه جمهوری اسلامی در ادامه می نویسد: اگر دقت کرده باشیم در کشور ما برای هر بخش سازمانهای مختلفی مسئول پیشگیری و مقابله با حوادث و حتی با صرف هزینه‌های هنگفت، مشغول جبران تبعات وقوع حوادث هستند، اما چون این هماهنگی‌ها به صورت هدفمند، پایدار و با شناخت از ظرفیت‌های همدیگر انجام نمی‌شود چه بسا صرف سرمایه‌های فراوان ملی هم اثری در کاهش حوادث در کشور نداشته باشد و روز به روز نیز حوادث طبیعی و غیرطبیعی تلفات بیشتری از مردم ما بگیرد.
شبه هفته جاری در تقویم ما، روز ایمنی دربرابر زلزله و کاهش اثرات بلاهای طبیعی بود که به مناسبت حادثه تلخ زلزله بم، نامگذاری شده است. اما بلاهای طبیعی تنها آمار بسیار محدودی از حوادث ما را به خود اختصاص می‌دهند تا حدی که تلفات نیروی انسانی این حوادث در مقابل حوادث دست ساز بشر به یک دهم هم نمی‌رسد و همانگونه که اشاره شد عامل اصلی تلفات حوادث طبیعی هم خود ما هستیم که ندانسته زلزله را عامل مرگ برخی از هموطنان معرفی می‌کنیم.
در چنین شرایطی است که می‌دانیم سالانه 50 هزار ایرانی جان خود را در حوادث مختلف از دست می‌دهند که نشان می‌دهد شهر و روستای ما، راهها و حتی خانه‌های ما، در مقابل حوادث ناگوار طبیعی و غیرطبیعی ایمن نیست، همچنانکه در کل جهان نیز سالانه جان 5 میلیون انسان بر اثر سوانح و حوادث گرفته می‌شود. به عنوان نمونه‌های دیگر می‌توان گفت که اگر سالانه 500 تا 1000 نفر به طور میانگین در کشور ما به واسطه حوادث طبیعی جان خود را از دست می‌دهند. تنها آمار تلفات مربوط به حوادث رانندگی حدود 20 هزار نفر است که در کنار آن سوانح مربوط به گازگرفتگی، خفگی در دریا،حوادث حین کار در کارخانجات و حتی حوادث هنگام ساخت وساز مسکن و... رقم بسیار فراوانی را شامل می‌شود که چون آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد، بسیاری از این مرگ‌ها را در شمار فوت عادی تلقی می‌کنیم.
در این زمینه اگر کشور ما نخواهد شرایط کشورهای اطراف خود را که در جنگ و درگیری ناشی از هجوم خارجی و جنگ‌های داخلی گرفتارند، ملاک خود قرارندهد، امروزه در جهان، بسیاری از کشورها شرایط امنی را برای مردم خود فراهم آورده‌اند که با فرهنگ سازی اساسی، محور این کاهش تلفات انسانی و خسارت‌های مادی برعهده خود مردم گذاشته شده و در این میان مردم خود حامی دولت‌ها و پیش برنده اهداف ملی در کاهش تلفات حوادث طبیعی و سوانح شده‌اند.
همچنانکه حوادث و سوانح تنها مربوط به بلاهای آسمانی نیست بلکه مشکلات اجتماعی و آندسته از بزه‌هایی که منجر به قتل، معلولیت و نیز پرشدن زندان‌ها و زمینگیر شدن نیروهای فعال جامعه می‌شود را نیز به عنوان حوادث می‌دانیم، چرا که به واسطه استفاده از موادمخدر از هر نمونه و غیر آن نیز می‌توان شاهد مرگ جوانان و نیروهای فعال جامعه بود که تلفات آن نیز در کشور ما کمتر از حوادث طبیعی نیست.

مثال این روزهای مردم در کلان شهرهای کشور به ویژه آن شهرهایی که صنعتی هم محسوب می‌شوند،مثال خوبی است که بدانیم تا چه حد خود سرنوشت تلخی برای خود رقم زدیم.در ظاهر با اعمال مدیریت طرح ترافیک روزها آن هم در بخشی از شهر مانع ورود برخی از خودروهای شخصی به این محدوده می‌شویم،غافل از این که شب تاصبح انواع خودروهای سواری و کامیون مورچه وار در حجمی وسیع در همه خیابان‌های شهر در حال تردد هستند و یکساعت قبل از شروع طرح ترافیک مبادی ورودی شهر آنقدر با ازدحام خودروها همراه می‌شود که هر بیننده‌ای را مبهوت می‌سازد، خودروهای تک سرنشین کارمندانی که قرار است در روزتنها 50 دقیقه کار مفید انجام دهند،اما برای چهار ساعت به آلوده سازی هوا هنگام ورود و خروج به شهر می‌پردازند.

دکتر علی اصغر فرشاد متخصص ایمنی محیط در این زمینه می‌گوید: حادثه در واقع یک واقعه غیرمترقبه است. در قدیم هنگامی که باران‌های سیل آسا نازل می‌شد، مردم می‌گفتند بلا اتفاق افتاده چون خانه‌ها و نفوس را نابود می‌کرد. اما به مرور که فناوری پیشرفت کرد بشر فهمید که باید جان خود را در پناه یک خانه محکم از باد و باران حفظ کند و حتی با شناخت خطر و درختکاری در محدوده اطراف محل زندگی خود، توانست آگاهانه مسیر سیل را منحرف سازد. اکنون در کشوری همچون ژاپن باپیش بینی‌هایی که مهندسان و معماران کرده اند، زلزله دیگر به عنوان بلا نیست بلکه یک واقعه است که جامعه به طور کامل خود را برای مواجهه با آن آماده کرده است.

وی می‌افزاید: اصلی‌ترین راه برای مقابله با حوادث طبیعی و غیر آن شناخت آن است که با شناسایی راههای خطرساز راههای به کنترل درآوردن آن را هم شناسایی و از آن کمک بگیریم. در کشور ما هر سال در روزهای پایانی سال فرهنگ مناسبی به عنوان خانه تکانی رسم است و کاری بسیار پسندیده و بی‌خطر محسوب می‌شود. اما خانم خانه‌داری که برای پاکیزگی محیط داخل حمام و دستشویی از اسید یا سفیدکننده‌ها استفاده می‌کند و خود را در معرض گازهای آن قرار می‌دهد و یکساعت بعد به واسطه احساس تنگی نفس از اورژانس کمک می‌خواهد. چرا که مخاط ریه او از گاز خطرناک انباشته شده و گلو و ریه‌اش ملتهب گشته است در حالیکه حتی استفاده آگاهانه از این ماده شوینده هم برای بسیاری از خانمها که با بازگذاشتن درها و پنجره‌ها بدون آنکه آسیب است. در حالیکه خانم اول با تکرار این کارها، بیماری ریوی آسم را تا پایان عمر برای خود پدید آورده است.

دکتر فرشاد می‌افزاید: همه ساله بسیاری از حوادث درون منازل برای مردم ما پدید می‌آید و به موازات آن هم حوادث فراوانی در بیرون از منزل رخ می‌دهد.آلودگی محیط زیست و آتش سوزی‌ها رخ می‌دهد و سایر حوادث مربوط به بی‌احتیاطی آدمها و... هر جایی از جامعه به طور مستمر حوادث تلخی رخ می‌دهد که ریشه در عدم رعایت اصول ایمنی دارد حوادثی که در کشور ما یا حتی بسیاری دیگر از کشورها منجر به مرگ می‌شود.

وی تلفات نیروهای جوان در جامعه را بسیار تلخ‌تر معرفی می‌کند و می‌افزاید: معمولا عمده حوادث برای نیروهای جوان و به اصطلاح نیروهای فعال و کار جامعه رخ می‌دهد افرادی که قرار است سالهای سال برای جامعه کار کنند یعنی اگر جوانی در سن 25 سالگی جان خود را در حادثه‌ای از دست می‌دهد،باتوجه به اینکه امید به زندگی در کشور ما 75 سال است، حدود 50 سال از عمر مفید یک جامعه از دست می‌رود و اگر عمر از دست رفته نیروهای جوان را که در حوادث جان خود را از دست می‌دهند محاسبه کنیم سالانه بیش از یک میلیون و 200 هزار سال در کشور ما عمر مفید از دست می‌رود که اگر از لحاظ اقتصادی و اجتماعی آن را هم محاسبه کنیم غیرقابل حساب است زیرا بسیاری از این جوانان سرپرست یک خانواده هستند و با مرگ آنها از نظر روانی و روحی یک خانواده دچار مشکل می‌شود و معضلات خاص اجتماعی برای آن خانواده پدید می‌آید که همه به واسطه نبود پدر و مرگ زودرس سرپرست خانواده ظاهر می‌شود.
وی می‌گوید: از این دست آمارها در کشور ما فراوان است که می‌توان حوادث جرحی محیط کار را در نظر گرفت که با قطع عضو یک نیروی کار او از فعالیت عادی باز می‌ماند یا هزینه‌های کلانی بیمارستانی که برای حوادث جزیی‌تر هزینه می‌شود که اگر بخواهیم همه آنها را محاسبه کنیم عملا بسیار سخت خواهد بود اما می‌دانیم سالانه میلیاردها تومان پول و سرمایه معنوی به واسطه همین حوادث طبیعی و غیرطبیعی و حتی خروج نیروهای کار حتی به صورت روزانه در کشور ما نابود می‌شود که می‌توان آن‌ها را تا حدود بسیار زیادی تحت کنترل آورد و کاهش داد.

دکتر فرشاد در این زمینه ادامه می‌دهد: اگر همه حوادث در کشور را در آمار قرار دهیم بخش زلزله و سیل به بخش کوچکی از آسیب‌ها محدود می‌شود که اگر قرار باشد ایمنی جامعه را افزایش دهیم باید کارهای زیربنایی و فرهنگ سازی را در اولویت قرار داد در حالیکه با فشارهای اداری و حاکمیت پلیس در جاده‌ها و شهرها تنها قادر به مهار بخش محدودی از حوادث خواهیم بود.

وی می‌گوید: در جامعه ما ابتدا باید به سراغ برنامه‌های سهل و ارزان و فرهنگ سازی برویم تا مانع از بروز بسیاری از حوادث و مرگ ومیر شویم و کارهای پرهزینه را در یک برنامه بلندمدت پیگیر باشیم در حالیکه طبق آمار هر سال در کشور ما 50 هزار نفر جان خود را در مقابل حوادث از دست می‌دهند اما هر 10 تا 15 سال یک زلزله همانند زلزله بم رخ می‌دهد که تلفات آن کمتر از نصف تلفات سالانه ناشی از حوادث خود ساخته است.

دکتر فرشاد می‌افزاید: این فکر که هر حادثه‌ای قابل پیشگیری است باید مدنظر ما باشد.حادثه‌ای که می‌تواند سیل و زلزله، رانش زمین یا حوادثی نظیر آلودگی هوا، آتش سوزی و تصادفات جاده‌ای را شامل شود بلاهای دست سازی که خود ما برای خود و خانواده ایجاد می‌کنیم و امروز ایده سازمان جهانی بهداشت هم این است که اگر ما مردم را هوشیار کنیم مادران و پدران از حوادث پیش روی خود و فرزندان خود آگاه باشند، اگر مدیران مدرسه و دانشگاه بدانند در چه نقاطی آسیب پذیر هستند ـ اگرچه هیچگاه هم حادثه‌ای اتفاق نیفتد ـ اگر کارگر و کارفرما با خطرات آگاه و آشنا شوند به شدت می‌توانیم شمار حوادث در کشور را کاهش دهیم.

وی می‌گوید: وقتی یک لوله کشی ناایمن گاز شهری یا فروبردن دودکش بخاری درون ظرف آب به قصد تصفیه هوا جان 5 عضو خانواده خود را می‌گیرد. چگونه می‌توان مانع بروز این نوع حوادث شد جز اینکه سرپرست آن خانواده از خطرات احتمال کار خود آشنا باشد.

در این زمینه محمدصراف کارشناس محیط زیست انسانی هم می‌گوید: ایمنی یک سری شاخص‌هایی دارد که برای همه کشورها تقریبا یکسان است و آن دسته از کشورهایی که رعایت کردند با نتایج ارزشمند آن هم همراه بوده‌اند اینکه اگر مدیران ما و حتی تولیدکنندگان ایرانی نگاهی ایمنی محور داشته باشند. تمامی اقدامات وزارتخانه‌ها و سازمانها و حتی واردکنندگان کالاها و مصالح ساختمانی محور فعالیت‌های خود را کمک به تضمین سلامتی همنوعان و هموطنان بدانند به آسانی می‌توان از تبعات منفی حوادث و سوانح کاست.

وی وظیفه دستگاههای دولتی را در این میان پایش و نظارت می‌داند و می‌گوید: بسیاری از حرکت‌های ایمن ساز در کشور ما در مراحل ابتدایی خوب ایجاد و به حرکت درمی آید و چون نظارت بر عملکردها دقیق نیست به مرور زمان از کیفیت کاسته می‌شود.
وی می‌افزاید: در جامعه ما اطلاعات و تجارب فراوانی وجود دارد، اما چون منسجم و یکپارچه نیست معمولا به هدف مناسب نمی‌رسیم اما اگر بتوان شرایطی فراهم کرد که تجارب موجود در سطح جامعه مبادله و حتی مکتوب شود و فرهنگ مناسب ایمنی در کشور جا بیفتد حوادث خطرناک به حداقل ممکن می‌رسد و جان و مال مردم نیز در برابر حوادث طبیعی ایمن‌تر خواهد بود.

آقای صراف ادامه می‌دهد: در کشور ما کارفرمایان و کارگران فعال در بخش ساخت وساز از بسیاری از اصول ایمنی ساختمان بی‌اطلاع هستند.فرهنگ سازی در زمینه ایمنی، کار سختی است زیرا اگر کار سختی نبود همه مردم جهان ایمن بودند و حوادث تلخ مرگ آور تکرار نمی‌شد و تا این حد هزینه‌های جدید صرف نمی‌شد.
وی ادامه می‌دهد: برای تقویت ایمنی در کشور علاوه بر فرهنگ سازی،بسیاری از قوانین و مقررات باید به روز یا تصویب شود تا سیاست گذاریها در کشور برای دست یابی به جامعه ایمن بهبود یابد.

علیرغم کارهای فراوانی که پس از وقوع حوادث و مشکلات در چند دهه گذشته در کشور انجام شد، محمد سعید ایزدی معاون وزیر و مدیر عامل شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران در سمینار تجارب بازآفرینی شهری گفت: هیچ یک از شهرهای کشور تاب و توان مقابله با حوادث و بلایای طبیعی را ندارند.
وی با یادآوری پنجم دی ماه سالروز حادثه تلخ زلزله بم افزود: حواث ناگوار زلزله منجیل و رودبار فراموش شده و توجهی به آسیب‌های گذشته نمی‌شود، سیاست‌های شهری در طول دهه‌های گذشته از کارآمدی برخوردار نبوده و باید با دستور کار شهری جدید به کیفیت‌ها توجه شود و برای شهرها راهکارهای کارآمد و اجرایی ارائه کرد.
وی تصریح کرد: جریان شهرنشینی شتابان شهرهای ما را با مسائل و مشکلات بی‌شماری مواجه کرده و مسائل و مشکلات بسیاری دامن گیر تمامی شهرها شده است.
اسماعیل نجار رئیس سازمان مدیریت بحران کشور در حاشیه افتتاح نخستین نمایشگاه و همایش بین‌المللی ایمنی،‌ امنیت و مدیریت بحران در سوانح طبیعی گفت: لایحه سازمان مدیریت بحران با عنوان حوادث غیرمترقبه در حال مراحل نهایی کارشناسی است و امیدواریم تا پایان سال جاری به تصویب برسد.
وی با بیان اینکه ایران کشوری حادثه‌خیز است گفت: از 46 حادثه طبیعی در دنیا، 35 حادثه طبیعی در ایران تجربه شده است که مهمترین آن زلزله است. امیدواریم با مشارکت مردم در بهبود ساخت و ساز و تجهیزات و تمهیدات دولت بتوانیم خسارات به‌ویژه، خسارات جانی را کاهش دهیم.

وی افزود: در زلزله اخیری در استان ایلام، یک نفر نیز تلفات جانی نداشتیم و تنها 32 نفر مجروح شدند و این نشاندهنده آن است که در راستای پیشگیری از خسارت‌های حوادث طبیعی، اقداماتی صورت گرفته است.
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور افزود: تلاش‌های ما در این راستا است که خسارت‌های جانی و مالی را کاهش دهیم و بتوانیم با ساخت و سازهای مناسب از تلفات انسانی نیز پیشگیری کنیم.در ساخت و سازها چند عامل از جمله آزمایش خاک و زمین، استفاده از وسایل استاندارد، بهره گیری از کارگر ماهر باید مورد تاکید قرار بگیرد.
وی اضافه کرد: در 30 سال قبل از هر 100 هزار نفر، هشت نفر در حادثه سیل جان می‌باختند، اما این آمار در حال حاضر به سه نفر کاهش یافته است. مشارکت مردم نیز در کاهش برخی حوادث حائز اهمیت است و اقتصاد مقاومتی نیز در مدیریت بحران از اهمیت زیادی برخوردار است.
***
البته نباید از یاد برد که مهمترین ویژگی خانواده و جامعه ایمن، این است که آدمهای آن بدانند چه خطراتی آنها را تهدید می‌کند و از نزدیکی به آن خطر بپرهیزند یا حتی خود را درمقابل حوادث غیرمترقبه آماده نگه دارند اگرچه هیچ حادثه‌ای غیرمترقبه نیست و می‌توان با محاسبه وضعیت موجود شرایط آینده را مورد ارزیابی دقیق قرار داد.
مساله مهم دیگر که در کشور ما تا حدود بسیار زیادی مورد غفلت قرار می‌گیرد این است که همکاریهای بین بخشی برای مقابله با بحران‌ها و حوادث بسیار ضعیف است و چه بسا ناخواسته و یا خواسته‌های بودجه‌ای سبب تخریب و صرف هزینه‌های فراوان برای موازی کاری یا مقابله با طرف رقیب می‌شود که همه و همه به زیان مجموعه ملت و دولت تمام شده و یا خواهد شد در حالیکه اگر هماهنگی بین بخشی وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و جمعیت‌های دولتی و مشارکت گروه‌های مردمی در کشور نهادینه شود هیچ باری ـ هرچند سنگین ـ برزمین نمی‌ماند زیرا مهمترین نشانه جامعه ایمن هم غیر از این نیست که با فرهنگ سازی همه مردم به وظایف شخص خود واقف باشند و دومین عامل تعیین کننده همکاریهای سازمانها و ارگانهای دولتی و غیردولتی است.

*دکتر علی اصغر فرشاد متخصص ایمنی محیط: اگر عمر مفید از دست رفته جوانان ایرانی را که در حوادث جان خود را از دست می‌دهند محاسبه کنیم به این نتیجه می‌رسیم که هر سال بیش از یک میلیون و 200 هزار سال از عمر مفید مردم کشورمان در حوادث منجر به فوت از بین می‌رود

* اگر مدیران وزارتخانه‌ها و سازمانها و حتی تولیدکنندگان ایرانی و واردکنندگان کالا و مصالح نگاهی ایمنی محور داشته باشند و محور فعالیت‌های خود را کمک به تضمین سلامتی مردم قرار دهند به آسانی می‌توان بسیاری از حوادث و سوانح را در کشور کاهش داد
*محمد سعید ایزدی،مدیر عامل شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران: هیچ یک از شهرهای کشور تاب و توان مقابله با حوادث و بلایای طبیعی را ندارند.
*از 46 حادثه طبیعی در دنیا، 35 حادثه طبیعی در ایران تجربه شده است
*در آلودگی هوا،در ظاهر با اعمال مدیریت ترافیک،روزها آن هم در بخشی از شهر مانع ورود برخی از خودروهای شخصی به این محدوده می‌شویم،غافل از این که شب تاصبح انواع خودروهای سواری و کامیون در سطحی گسترده در همه خیابان‌های شهر در حال تردد هستند و به آلودگی هوا ادامه می‌دهند.