سلامت نیوز: «بشتابیم به سوی پایان همه‌گیری ایدز با تشخیص بموقع، درمان بموقع و حمایت از بیماران» شعار سال 2015 سازمان بهداشت جهانی است. حالا در شرایطی که تعداد مرگ و میرهای ناشی از بیماری ایدز در جهان طی سال گذشته میلادی درقیاس با سال قبل از آن حدود 12درصد کاهش یافته و جهان تلاش می‌کندتا میزان ابتلا به آن را مهار کند و احتمال ابتلا به آن از طریق رفتارهای جنسی پر خطر را به نصف کاهش دهد و درمان مؤثر برای مبارزه با پیشرفت این بیماری را برای حداقل نیمی از افراد آلوده به این ویروس فراهم کند متأسفانه در ایران آمار ابتلا به ایدز نسبت به چند سال گذشته افزایش یافته است.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه ایران در ادامه نوشت: با وجود این، فقط یک‌سوم از آمار پیش‌بینی شده مبتلایان به ایدز در کشور شناسایی شده و تحت کنترل و درمان هستند، اما دوسوم باقیمانده یا از بیماری خود و احتمال انتقال آن به دیگران اطلاعی ندارند یا به دلیل فشارهای اجتماعی و خانوادگی، اصلاً برای کنترل بیماری مراجعه نمی‌کنند. دکتر مینو محرز رئیس مرکز تحقیقات ایدز بیمارستان امام خمینی(ره) و عضو شورای برنامه‌ریزی کرسی یونسکو در زمینه آموزش سلامت از نخستین کسانی است که دغدغه اصلی خود را سلامت جوانان و آگاهی‌بخشی به آنان در مورد ایدز می‌داند. او معتقد است با نسل جوان به عنوان گروه پر خطر و مورد تهدید باید صادقانه و با صراحت حرف زد و جامعه را توجیه کرد که تنها راه نجات از این بیماری آگاهی و پیشگیری است.
مشروح گفت‌و‌گوی ما را می‌خوانید.
خانم دکتر محرز در حال حاضر وضعیت درمان بیماران اچ آی وی مثبت چگونه است و چه امکانات درمانی در اختیار این بیماران قرار داده می‌شود؟
امروزه معتقدند که درمان بهترین راه پیشگیری است. چون درمان بموقع لود(حجم) ویروس را در خون پایین می‌آورد و میزان ابتلا را کم می‌کند بنابراین اگر فرد مبتلا به ویروس ایدز بموقع به پزشک مراجعه کند، تحت درمان قرار می‌گیرد. سال 1987 نخستین داروی ویروس ایدز وارد بازار شد. در آن سال‌ها کمبود دارو بشدت در کشور وجود داشت و مریض‌ها بتدریج جلوی چشم ما از بین می‌رفتند. بعد از آن یک قلم دارو وارد کشور شد که همیشه وزارت بهداشت این دارو را تهیه کرده و مجانی در اختیار بیماران قرار داده است. در حال حاضر خدمات مراقبت و درمان بیماران اچ ای وی در بیش از 100مرکز در سراسر ایران انجام می‌شود. همه پزشکان مراکز درمان و مراقبت از این بیماران دوره‌های باز آموزی را در مرکز تحقیقات ایدز ایران در بیمارستان امام خمینی(ره) آموزش می‌بینند.
خدمات مراقبت و درمان اچ ای وی را در مقایسه با کشورهای همسایه مانند ترکیه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
خدمات مراقبت و درمان بیماران اچ آی وی نسبت به کشورهای دور و بر ایران از همه جا بهتر است. به نظرم حتی این شرایط از ترکیه هم بهتر است. ترکیه فقط «نمایش درمان» دارد اما در ایران از همان ابتدای ورود ویروس ایدز تمام کارها روی اصول علمی انجام می‌شود. البته باید بگویم اداره ایدز و بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در این زمینه خیلی خوب عمل کرده است اما به تنهایی هیچ کاری از دستش بر نمی‌آید.
مصائب بیماران اچ ای وی در جامعه ما چیست؟ این بیماران ادعا می‌کنند حتی در پذیرش و بستری در بیمارستان‌ها برای عمل جراحی و درمانگاه‌ها مشکل دارند یا حتی اگر برخی از مراکز درمان یا یونیت‌های دندانپزشکی بدانند بیمار مثبت است پذیرش‌شان معمولاً بسختی صورت می‌گیرد.
بزرگ‌ترین مشکلات این بیماران انگ است. عدم آگاهی جامعه موجب ترس زیاد از این بیماران شده و به همین خاطر جامعه کاملاً آنها را طرد می‌کند. مردم نمی‌دانند زندگی کردن با فرد مبتلا به اچ ای وی مثبت و کار کردن باعث ابتلا به ویروس نمی‌شود و اچ آی وی تنها از طریق تماس جنسی یا خون وارد بدن شود. چون آگاهی وجود ندارد بنابراین انگ زده می‌شود و این بیماران طرد و منزوی می‌شوند. بیشترین مریض‌های من حتی به خانواده درجه یک‌شان نیز بیماری‌شان را نمی‌گویند. البته نبود برخی امکانات و تجهیزات پزشکی لازم در بیمارستان‌ها جهت جلوگیری از انتقال این بیماری به پزشک نیز مهم‌ترین علت عدم پذیرش بیماران مبتلا به HIV/AIDS در بیمارستان‌ها است.
چرا حقوق این بیماران در مراکز درمانی رعایت نمی‌شود؟ اغلب این بیماران از رفتار کادر درمان در مراکز درمانی گلایه‌مند هستند؟
متأسفانه هنوز که هنوز است تبعیض در مراکز درمانی نسبت به این بیماران وجود دارد. در استرالیا قانون عدم تبعیض برای بیماران ایدز گذاشتند؛ یعنی هیچ کارفرمایی حق ندارد مریض اچ ای وی را از کار بیرون کند، هیچ پزشک و درمانگری در هر رده‌ای از نظام درمان حق ندارد مریض اچ ای وی را به خاطر بیماری‌اش پذیرش نکند. در عین حال پزشکان به خاطر سوگندی که یاد می‌کنند نمی‌توانند مریض‌ها را انتخابی درمان کنند اما متأسفانه گاهی به علت عدم آگاهی پزشک و تداوم آگاهی که نگرش منفی را به مثبت تبدیل کند موجب عدم پذیرش این بیماران در بخش خصوصی و دولتی می‌شود. انگ و بدنامی در ایدز باعث نابرابری و تبعیض و نهایتاً محرومیت از حقوق اجتماعی می‌شود و طرد شدن آنها از سوی مردم، محرومیت آنان از فعالیت‌های اجتماعی و کاری را به‌دنبال دارد. وزارت بهداشت قصد دارد در برنامه و استراتژی کشوری در 5 سال آینده بخش خصوصی را درگیر رسیدگی به ارائه سایر خدمات درمانی به بیماران مثبت کند.
مراکز درمان خصوصی از این پیشنهاد وزارت بهداشت استقبال هم کردند؟
باید آگاهی پیدا کنند ولی هنوز وحشت از این بیماران وجود دارد. باید در جهت رفع تبعیض و آگاهی جامعه حرکت کرد. البته کادر درمان در صورت آگاهی از بیماری مبتلایان به اچ آی وی نسبت به افرادی که ایدز پنهان دارند، بهتر عمل می‌کنند.
همانطور که اشاره کردید گاهی حقوق بیمار اچ آی وی مثبت در مراکز درمانی رعایت نمی‌شود این نگرش البته در مورد سایر بیماران هم وجود دارد، یعنی چنانچه بیمار مبتلا به ایدز کنار سایر بیماران بستری شود موجب اعتراض دیگران خواهد شد.
بازهم تأکید می‌کنم این رفتارها ناشی از عدم آگاهی و نگرش منفی مردم است. بیماران اچ آی وی مثبت به هیچ وجه احتیاج به ایزوله کردن ندارند چون تنها از طریق تماس جنسی، خون و سرنگ مشترک ویروس انتقال پیدا می‌کند. بنابراین وقتی آگاهی ندارند، به جای آنکه با خود اچ آی وی مبارزه کنند با بیمار اچ ای وی مثبت مبارزه می‌کنند. این بیمار تنها زمانی ایزوله می‌شود که سل فعال ریه داشته باشد.
فکر می‌کنم اگر خود بیماران در بین مردم حاضر شوند و در مورد بیماری‌شان صحبت کنند تأثیرش بیشتر خواهد بود؟
تأثیرش بیشتر است اما وقتی انگ است و حتی فامیل درجه یک بیمار هم نمی‌دانند مثبت است چه جوری در تلویزیون صحبت کند؟ تا وقتی این انگ مثل کشورهای غربی از بین نرود که برای‌شان مهم نیست کسی که کنارش کار می‌کند اچ ای وی مثبت است یا خیر؟ هیچ وقت این بیماران در مورد بیماری‌شان صحبت نمی‌کنند البته حق دارند چه بسا از محل زندگی‌شان طرد می‌شوند.
الآن این تابو نسبت به بیماران بهتر نشده است؟
مگر کاری برای این بیماران شده که بهتر شود.
در کل دنیا این انگ نسبت به بیماران اچ آی وی مثبت وجود دارد؟
در همه جای دنیا حتی کشورهای آفریقایی، اروپا، کشورهای غربی و اسکاندیناوی داشتن اچ ای وی حتی برای استخدام نیز مهم نیست اما اینجا برای استخدام فرم می‌دهند در حالی که غیر قانونی است. در دوره هفتم ریاست جمهوری نامه‌ای به همه اداره‌ها بخشنامه شد که اجازه ندارند بیماران اچ ای وی را بیرون کنند. اچ ای وی مثبت بودن حتی مانع اقامت در امریکا نمی‌شود. اما برخی کشورهای حوزه خلیج فارس مثل امارات و قطر اگر بیمار تبعه خارجی مبتلا به ایدز شود بیمار را اخراج می‌کنند. همیشه در جلسات سازمان بهداشت جهانی بر این مسأله تأکید دارم که نباید بیماران مثبت را اخراج کرد ولی کسانی که در آن نهاد تصمیم‌گیری می‌کنند سیستم برده‌داری دارند که رفتارشان کاملاً غیر بشری است اما ایران در رابطه با رفتار علمی و منطقی با بیماران اچ ای وی از برخی کشورها وضعیت بهتری دارد.
همیشه بین آمار تخمینی مبتلایان به اچ آی وی و آمارهای رسمی وزارت بهداشت فاصله زیادی وجود دارد، شما علت نبود آمار واقعی از تعداد مبتلایان به ویروس ایدز را ناشی از چه چیزی می‌دانید؟
سیستم گزارش دهی و بیمار یابی.
ضعف بیماریابی؟
بله. ضعف بیماریابی ناشی از آگاهی نداشتن افرادی است که باید به ما مراجعه کنند. بیماری اچ ای وی «دوره پنجره» طولانی دارد بنابراین افراد باید به مراکز وزارت بهداشت مراجعه کنند و بعد از مشاوره آزمایش انجام دهند. این امکان هم به‌صورت رایگان در همه نقاط کشور وجود دارد اما اغلب افراد به خاطر انگ و ترس از اینکه مبادا بفهمند مثبت است در صورت داشتن رفتار پر خطر هم به مراکز آزمایش ایدز مراجعه نمی‌کنند که عمده نگرانی ما هم به همین خاطر است که نتوانستیم روند افزایش مبتلایان به ایدز را کنترل کنیم. اگرچه توانسته‌ایم آمار ایدز را در معتادان تزریقی کنترل کنیم اما در عوض مواد روان افزا موجب شیوع رفتارهای پر خطر جنسی شده است. الان وجود افرادی که چند شریک جنسی (مالتیپل پارتنر) دارند فوق‌العاده دردسر ساز شده است. از طرفی مبتلایان به ویروس ایدز یا سعی در پنهان کردن بیماری‌شان دارند یا اینکه خودشان هم نمی‌دانند مثبت هستند و بواسطه رفتارهای پر خطر جنسی ویروس را بین همه پخش می‌کنند.
اجباری شدن آزمایش اچ آی وی پیش از ازدواج در پیشگیری از ابتلا شدن کسانی که از طریق همسرشان درگیر این بیماری می‌شوند، چه کمکی می‌کند؟
انجام آزمایش اچ آی وی پیش از زاد و ولد، استخدام، مهاجرت، شروع تحصیل و... نه به لحاظ فنی و نه اقتصادی هیچ توجیهی ندارد و در هیچ کشور دیگری تجربه مثبتی نداشته است. پیش از ازدواج آزمایشی به درد می‌خورد که منشأ ژنتیکی داشته باشد چرا که ممکن است ویروس ایدز هنگام تست اچ آی وی در دوره پنهان باشد. اینکه بخواهیم از همه زوجین تست اچ آی وی بگیریم، توجیه اقتصادی ندارد وهیچ جای دنیا نیز آزمایش اچ آی وی قبل از ازدواج اجباری نیست. مگر آزمایش اعتیاد چقدر توانست مشکل زوج‌ها را حل کند؟ اچ ای وی هم دقیقاً مثل آن است.
خانم دکتر مرکز تحقیقات ایدز کشور پایش هایی هم داشته که در کدام شهرها تعداد مبتلایان ایدز بیشتر است. ؟
نه نداشته‌ایم. همه جا وجود دارد. در شهرهای پر جمعیت بالطبع این مسائل بیشتر است یعنی هیچ شهری مصون از این مسأله اجتماعی نیست.
شما بارها نسبت به پخش ویروس ایدز از طریق کارگرهای جنسی و رفتارهای پر خطر هشدار داده اید با این حال برخی شنیده‌ها حاکی از آن است، کارگرهای جنسی از کشور جمهوری آذربایجان وارد استان‌های شمال غربی شده و با بروز رفتارهای پر خطر جنسی به شیوع ایدز میان جوانان دامن زده اند؟
بله درست است. ببینید یک موقعی طبق روابط سیاسی، خانم‌ها از شوروی سابق می‌توانستند 48 ساعت وارد کشور شوند. مثلاً به عنوان تاجر از روسیه جنس می‌آوردند که اغلب‌شان «سکس ورکر» (کارگر جنسی)بودند. حتی با اکیپی برای بازدید به شهرهای مرزی رفته بودیم که عامل و خانه‌های خاصی داشتند و مردم صف می‌کشیدند. اعتیاد و اچ ای وی در آسیای میانه وحشتناک بالا می‌رود و دولت‌های‌شان اقدامی هم برای کنترل ایدز نمی‌کنند. نه امکاناتش را دارند و نه دانشش را و نه می‌خواهند برای این مسأله پول خرج کنند.
شما به افزایش شیوع ایدز در آسیای میانه اشاره کردید. با توجه به افزایش مسافرت به کشورهای تایلند و مالزی و حتی آنتالیا بیمارانی هم مراجعه می‌کنند که در این کشورها آلوده به ویروس شده‌اند؟
در این کشورها شیوع ایدز خیلی زیاد است. البته در تایلند که کارگر جنسی هم زیاد است زمانی 4 درصد کل جامعه در معرض اپیدمی اچ آی وی بود ولی آموزش‌ها به اندازه‌ای است که آنها هم جاهای خاصی دارند. البته ما الان مریض‌هایی را داریم که در تایلند مبتلا شده اند. ببینید ممنوع کردن رفتن به این کشورها هیچ دردی را دوا نمی‌کند الان انتقال بیماری در داخل انجام می‌شود. تا وقتی که جوانان رفتار جنسی سالم را یاد نگیرند، هر جا هم بروند ممکن است مبتلا به ویروس اچ آی وی شوند.
یعنی بی‌بند و باری و رفتارهای پر خطر جنسی در جامعه زیاد شده است؟
نمی‌توانم در سطح کل جامعه بگویم ولی در هر صورت رفتار پر خطر خیلی بیشتر از قبل در جوان‌ها وجود دارد. حالا اسمش را بی‌بند و باری نمی‌گذاریم بلکه عدم آگاهی از رابطه جنسی امن و انجام رابطه جنسی ناامن است که کاملاً وجود دارد. به نظر من به طرف کشورهایی که این مسأله برای‌شان مشکل ساز شده است، می‌رویم.
احتمال خطر همپوشانی موج دوم و سوم ایدز در کشور تا چه حد جدی است؟
ببینید یک دوره‌ای برنامه کاهش آسیب فوق‌العاده خوب در ایران انجام شد که میزان اچ ای وی در معتادان تزریقی بسیار پایین آمد. اما مشکل اصلی در حال حاضر تمایل بیشتر جوانان به مواد روان افزا است. اغلب افراد نمی‌دانند روان افزاها داروهای بسیار خطرناکی هستند که مغز را از کار می‌اندازند. حتی گاهی می‌بینیم روان افزاها را در آرایشگاه‌ها برای لاغری تبلیغ می‌کنند. یعنی آگاهی کامل در این موارد واقعاً وجود ندارد متأسفانه روز به روز هم تعداد و تنوع این مواد زیاد می‌شود و هم مصرف مواد محرک و روان افزا. چون هیچ کس فکر نمی‌کند این مواد عادت آور است و بسیار هم خطرناک هستند و اینها به خاطر تماس جنسی به طرز وحشتناکی موج ایدز را بالا خواهد برد. بازهم تأکید می‌کنم روان افزاها به طرزوحشتناکی موج ایدز را بالا می‌برند.
این سؤال خیلی از مردم است که آیا بیماران مثبت می‌توانند فرزندان سالمی به دنیا بیاورند؟
امکان ازدواج و فرزندآوری بیمار مثبت و منفی وجود دارد. یعنی پس از شست‌و‌شو و ضد عفونی کردن اسپرم بیمار مبتلا به اچ آی وی می‌توان به روش آی وی اف، نطفه را در رحم مادر جایگزین کرد تا فرزند سالمی به دنیا بیاید. موارد زیادی داریم که زندگی طبیعی و نرمالی دارند.
این مقدار هزینه شست‌و‌شوی اسپرم و آی وی اف برای بیمار مثبت زیاد نیست؟
هزینه آی وی اف را بیمار پرداخت می‌کند و ضد عفونی اسپرم هم حدود یک میلیون و نیم است.
به نظر می‌رسد کنترل و پیشگیری از ابتلا به ایدز در هفته ایدز در جامعه پر رنگ دیده می‌شود، قبل و بعد از آن برای پیشگیری و کنترل این بیماری چه کار‌هایی انجام می‌شود؟
مرکز تحقیقات ایدز بیمارستان امام خمینی(ره) سایتی راه‌اندازی کرده که پزشک عمومی به‌صورت شبانه روز و آنلاین افراد را از طریق گفت‌و‌گوی اینترنتی راهنمایی می‌کند. در حال حاضر از طریق تلفن همراه تبلیغ می‌کند اگر امکاناتش فراهم باشد ما هم حاضریم با ارسال اس‌ام اس جوانان را راهنمایی کنیم.
همچنین 660 عضو در باشگاه یاران مثبت آموزش دیده‌اند و تحت عنوان اطلاع‌رسانی همسان به افراد بیمار آگاهی‌های لازم را می‌دهند با این حال هیچ کسی جرأت ندارد به عنوان فرد اچ ای وی مثبت از راه‌ها و خطرات ابتلا به این ویروس در جامعه صحبت کند.
نظر شما