سلامت نیوز: مساحت 14میلیون هكتاری جنگل‌های كشور با توجه به مساحت 164میلیون هكتار كشور حدود 8.5 درصد می‌شود. به همین خاطر محافظت و رسیدگی وی‍ژه‌یی را می‌طلبد. در شرایطی كه در ایران نه یك سازمان بلكه دو سازمان وظیفه حفاظت از محیط‌زیست و منابع طبیعی را برعهده دارند باید انتظار داشته‌ باشیم كه جنگل‌ها از شرایط خوبی برخوردار باشند. با این حال، موازی‌كاری‌ها و عدم هماهنگی‌ها میان دو سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان مراتع، جنگل‌ها و آبخیزداری نه ‌تنها به بهبود وضعیت كمكی نكرده بلكه در برخی موارد به آن لطمه هم زده است.

به گزارش سلامت نیوز، روزنامه تعادل نوشت: این تضادها و عدم ‌هماهنگی را می‌توان از كدهای بهزاد انگورج، معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری درخصوص اینكه مدیریت جنگل نباید به خارج از حوزه جنگل واگذار شود، فهمید. او در شرایطی از توقف و مهار روند رو به رشد تخریب جنگل‌های كشور خبر می‌دهد كه جیب این سازمان از همیشه خالی‌تر است و همین مساله دستاویز خوبی است برای اسماعیل كهرم، مشاور رییس سازمان محیط‌زیست تا ادعاهای معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها را با قدرت تمام زیر سوال ببرد. در شرایطی كه سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری نه تنها مدعی مهار روند تخریب جنگل‌ها بلكه حركت به سوی افزایش مساحت جنگلی كشور است. كهرم با استناد به بررسی‌های ناسا از كاهش 1 تا 1.5درصدی اراضی جنگلی در كشور خبر می‌دهد.

در شرایطی كه در روزها و هفته‌های اخیر بسیاری از كلان‌شهرهای كشور با بحران آلودگی هوا دست به گریبان بوده‌اند و مساله گرم شدن زمین به یك تهدید جهانی بدل می‌شود، مساله پوشش جنگلی زمانی اهمیت دوچندان می‌یابد كه بدانیم علاوه بر تاثیر مستقیم جنگل‌ها در كنترل و مهار روند گرمایش زمین، یك هكتار جنگل توان تولید حدود 5/2 تن اكسیژن كه برای تنفس 10نفر در سال كافی است را دارد. افزایش مساحت جنگلی كشور می‌تواند در كنار دیگر اقدامات كنترلی ازجمله بهبود كیفیت بنزین، از رده خارج كردن خودروهای فرسوده، یكپارچه‌سازی سیستم معاینه فنی، امیدها را برای تنفس هوای پاكیزه زنده نگه دارد. اما این امید با دانستن این مطلب كه طبق اعلام ناسا، ایران سالانه 1 تا 1.5درصد از اراضی جنگلی خود یعنی معادل 140 تا 210هزار هكتار جنگل را از دست می‌دهد به سرعت می‌تواند جای خود را به یأس بدهد. در شرایطی كه رشد جمعیت و نیاز روزافزون به منابع غذایی، بهره‌برداری از منابع طبیعی ازجمله جنگل‌ها را به امری اجتناب‌ناپذیر بدل می‌كند، رشد و توسعه فرهنگی در كنار توانمندسازی جوامع محلی می‌تواند مانع از دست‌اندازی و بهره‌برداری بیش از حد از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی شود كه سرمایه‌یی ملی و اندوخته‌یی برای آیندگان و تضمینی برای توسعه پایدار محسوب می‌شوند.

 سیاست یك بام و دو هوای كارشناسان

بهزاد انگورج، معاون امور جنگل سازمان جنگل‌‌ها، مراتع و آبخیزداری با بیان اینكه آمارهای ارائه شده درخصوص میزان تخریب جنگل‌ها در ایران مستند نبوده، می‌گوید:«روند تخریب جنگل‌ها بعد از یك دور كه با شیب منفی همراه بود تحت كنترل درآمده و درحال حاضر به سمت افزایش پوشش جنگلی كشور درحال حركت هستیم.» وی درخصوص آمارهایی كه در باره كاهش پوشش جنگلی كشور عنوان می‌شود، می‌گوید: «طبق نخستین عكس‌های هوایی كه در سال 1334 گرفته شد، مساحت جنگل‌های كشور 2میلیون و 88هزار هكتار اعلام شد.» این درحالی است كه به گفته معاون امور جنگل، دومین عكسبرداری هوایی كه در سال 1346 انجام شد، مساحت جنگل‌های كشور را یك میلیون و 989هزار هكتار نشان داد. وی در ادامه می‌افزاید: «در سال 1374 سومین عكسبرداری هوایی كه نخستین عكسبرداری هوایی پس از انقلاب نیز محسوب می‌شد از وجود یك میلیون 847هزار هكتار جنگل در كشور خبر می‌داد كه این میزان طبق نتایج به دست آمده از چهارمین عكسبرداری صورت گرفته در سال 1386 به یك میلیون و 939هزار هكتار افزایش یافت.» انگورج با گلایه از سیاست یك بام و دو هوای كارشناسان درخصوص تغییر مساحت جنگل‌های كشور می‌گوید:«چگونه می‌شود كه آمارهای قبلی را قبول داشته باشیم و به آنها استناد كنیم اما روی آمار منتشر شده در سال 1386 كه از كنترل و مهار روند تخریب جنگل‌ها و افزایش سطح جنگل‌ها در كشور نشان دارد، چشم ببندیم.»



 انتشار آمار در گرو تامین منابع مالی

درحالی كه وی درباره اینكه چرا از سال 1386 به بعد آماری درخصوص میزان پوشش جنگلی كشور وجود ندارد، كمبود منابع مالی را دلیل آن می‌داند كه در سال 94 به عنوان سال دوره پایش، این بررسی صورت نگرفت. با این حال وی باور دارد كه در صورت تامین بودجه كافی، بررسی مهار روند رو به رشد تخریب جنگل‌های كشور را تایید خواهد كرد. انگورج با تاكید بر اینكه تغییر كاربری صورت گرفته در اراضی شخصی را نمی‌توان با تخریب جنگل مرتبط دانست، روند كاهش جنگل‌ها در شمال كشور به طور متوسط در هر سال را 1.7هكتار اعلام می‌كند. وی با اشاره به شهر كلاردشت كه در سال 1385 دارای بیشترین میزان تغییر كاربری در محدوده جنگل بود، می‌گوید:«علامت‌گذاری‌ها و بتن‌ریزی‌های صورت گرفته گواهی بر آن است كه سازمان تا چه میزان در مهار روند تخریب جنگل‌ها موفق عمل كرده است.»



 توسعه جنگل با رشد فرهنگی

انگورج با بیان اینكه روند كنترل و پیشگیری از تخریب جنگل‌ها از سال‌های میانی دهه 60 در قالب طرح‌های احیایی موسوم به كمربند سبز در دستور كار سازمان جنگل‌ها قرار گرفته بود، می‌گوید: «منحنی تغییرات نشان می‌دهد كه شیب كاهش به سمت افزایش در حركت است كه این مساله مورد تایید موسسه EPI كه در زمینه بررسی شاخص‌های محیط‌زیستی فعالیت دارد نیز قرار گرفته است.» این مقام مسوول با تاكید بر نقش مثبت و موثر قوانین بازدارنده، توسعه و رشد فرهنگی را نیز ازجمله عواملی معرفی می‌كند كه بر توقف روند تخریب جنگل‌ها تاثیرگذار بوده است. از نظر مدیر امور جنگل‌های سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، رشد فرهنگی سبب می‌شد تا بسیاری از دست‌اندازی‌ها به منابع طبیعی كنترل شود. وی در همین رابطه می‌افزاید:«هر جا مردم با فقر دست و پنجه نرم كنند، این مساله باعث اتكا بیش از اندازه مردم به منابع طبیعی و افزایش بهره‌برداری از این منابع می‌شود كه آثار سوء زیست‌محیطی را به ‌دنبال دارد.» انگورج توانمندسازی جوامع و مردم محلی در كنار فرهنگ‌سازی را ازجمله عواملی می‌داند كه می‌تواند در حفظ منابع طبیعی ازجمله جنگل‌ها موثر واقع شود. وی پیش‌تر در گفت‌وگو با ایسنا از وجود بیش از 78هزار نفر جنگل‌نشین متكی به جنگل خبر داده بود و میزان برداشت هیزم این جنگل‌نشینان از جنگل را معادل 680میلیارد تومان اعلام كرده بود.



 سهم اندك جنگل از منابع مالی و تصمیم‌گیری‌ها

انگورج درحالی از كنترل و مهار روند دست‌اندازی به جنگل‌ها در نتیجه قوانین بازدارنده می‌گوید كه مدتی پیش محمد امینی، رییس هیات‌مدیره جامعه جنگلبانی ایران در مازندران در گفت‌وگو با یكی از روزنامه‌های صبح از تخریب 40 هزار هكتاری جنگل در یك روز در مازندران خبر داده بود. در همین رابطه و در پاسخ به این پرسش كه شواهد عینی و دیده‌ها حاكی از كاهش و آب رفتن پوشش جنگلی در شمال كشور حكایت دارد، انگورج با شاره به اینكه میان روستا، حریم خصوصی و جنگل تفاوت وجود دارد، اظهاراتی كه در خصوص تخریب جنگل‌ها در شمال صورت می‌گیرد را غیرمستند و غیرقابل‌پذیرش می‌خواند.

انگورج در ادامه در خصوص مشكلاتی كه سازمان جنگل، مراتع و آبخیزداری با آن مواجه بوده و مانع مدیریت بهینه این سازمان می‌شود، می‌گوید: ‌«در حالی كه سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری مدیریت و كنترل بیش از 80 درصد از منابع كشور را در اختیار دارد، در تخصیص منابع مالی بیشتر از 3 درصد سهم ندارد.» وی با اشاره به توانایی‌های اجرایی، مدیریتی و كارشناسی موجود در این سازمان، مواردی چون نهال‌كاری و تثبیت سطح عرصه را از جمله اقدامات موثر و مثبت این سازمان در كنترل ریزگردها دانسته و می‌گوید: ‌«در خصوص احیاء دریاچه ارومیه نیز كار عملی بر عهده سازمان جنگل‌ها است.» به گفته این مقام مسوول، نیاز به پشتیبانی مالی بیشتر در برخی مباحث در كنار مداخله بیشترسازمان در روندهای تصمیم‌گیری‌ استانی از جمله مطالبات به‌حق سازمانی است كه متولی سطح گسترده‌یی از كشور است. مساله سهم بیشتر و نقش موثر سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری در حالی مطرح می‌شود كه به گفته انگورج برخی سازمان‌ها با مسوولیت و دامنه فعالیت محدودتر از سهم و نقش بیشتری در روندهای تصمیم‌گیری برخوردارند كه می‌تواند تبعات منفی در بخش حفظ و نگهداری منابع طبیعی از جمله مهار و كنترل تخریب و مرگ جنگل‌ها در ایران داشته باشد. معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری با اشاره به اینكه این سازمان می‌تواند در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نقش‌آفرینی داشته باشد، می‌گوید: «محصولات فرعی از جمله بیش از هزار نوع گیاه دارویی در كنار دیگر بهره‌برداری‌های غیرمستقیم از مراتع و جنگل‌ها از جمله مواردی است كه می‌تواند بر بهبود و ارتقاء سطح معیشت خانوار تاثیر گذاشته باشد.» وی سرمایه‌گذاری در بخش منابع طبیعی را دیربازده اما بی‌ضرر می‌داند كه علاوه بر تامین منافع شخصی، افزایش دارایی‌های زیستی كشور را به دنبال خواهد داشت.



 هر 17 هزار هكتار جنگل، یك جنگل‌بان

اسماعیل كهرم، مشاور رییس سازمان محیط زیست در گفت‌وگو با «تعادل» صحبت‌هایش را با گلایه از كاستی‌هایی كه هر دو سازمان محیط زیست و سازمان جنگل‌‌ها، مراتع و آبخیزداری در بحث تامین اعتبار، نیروی انسانی و امكانات با آن مواجه‌اند، شروع كرده و در ادامه با اشاره به اینكه هر جنگل‌بان در ایران بطور متوسط وظیفه محافظت از 17 هزار هكتار زمین و جنگل را برعهده دارد، این ادعا كه روند تخریب جنگل‌ها در كشور كنترل شده را دور از واقعیت می‌داند. او از حضور خود در شهر پوستدام آلمان كه در آن‌جا نماینده ناسا بر اساس تحقیقات و عكسبرداری‌های فضایی میزان تخریب جنگل‌های ایران بین 1 تا 1.5 درصد در سال عنوان كرده بود به عنوان گواهی بر رد این ادعا استناد كرده و با اشاره به اینكه سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری به علت كمبود بودجه قادر به انجام دوره پایش نبوده است، این پرسش را مطرح می‌كند كه این سازمان با اتكا به كدام منابع مالی، نیروی انسانی و امكانات موفق به مهار روند تخریب جنگل‌ها در ایران شده است. این در حالی است كه طبق اعلام این كارشناس محیط‌زیست، در حال حاضر مساحت اراضی جنگلی ایران معادل 13 میلیون 923 هزار است كه از این میزان 1 میلیون و 200 هزار هكتار متعلق به جنگل‌های هیركانی است.

جنگل‌های جنوب، غرب و منطقه زاگرس، 4میلیون و750 هزار هكتار، جنگل‌های شمال غربی ایران موسوم به ارسباران 164 هزار هكتار، جنگل‌های جنوب (خلیج فارس) 2 میلیون و630 هزار هكتار، جنگل‌های مناطق مركزی كشور 4 میلیون و 455 هزار هكتار را دربرمی‌گیرند و مابقی اراضی جنگلی ایران یعنی حدود 1.9 میلیون هكتار متعلق به جنگل‌های هیركانی است. با توجه به اعلام ناسا و با در نظر گرفتن كل مساحت جنگلی كشور، ایران در سال جاری در بهترین حالت 140 هزار هكتار و در بدترین حالت 210 هزار هكتار از اراضی جنگلی خود را از دست داده است.

كهرم در ادامه سخنان خود با اظهار بی‌اطلاعی از اختلاف ایران و جمهوری آذربایجان بر سر ثبت جنگل‌های هیركانی ایران در فهرست میراث طبیعی یونسكو، علت عدم ثبت جنگل‌های هیركانی كشور را در این می‌داند كه اساسا ایران درخواستی برای ثبت این جنگل‌ها به یونسكو نداده است. این در حالی است كه مدتی پیش فرهاد نظری، مدیركل دفتر ثبت آثار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، از ارسال پرونده‌ ثبت جهانی جنگل‌های هیركانی به ‌عنوان نخستین میراث طبیعی جمهوری اسلامی ایران به یونسكو خبر داده بود. لازم به توضیح است كه جنگل‌های هیركانی با قدمت ۴۰ میلیون ساله كه به عصر ژوراسیك برمی‌گردد به علت برخورداری از درختان دیرزیست، تنوع گسترده زیستی و وجود فسیل‌های زنده یكی از ارزشمندترین جنگل‌های جهان به شمار می‌آید تا حدی كه از آنها به عنوان موزه طبیعی یاد می‌شود. با این حال كهرم با اشاره به تجربه تالاب‌های حفاظت‌شده منطقه رامسر ثبت جهانی این جنگل‌ها را اقدام چندان راهگشایی در جهت حفاظت بیشتر از آنها نمی‌داند.



 ضربه به جنگل‌های 3 میلیون ساله هیركانی با كاشت درختان اكالیپتوس

مشاور رییس سازمان محیط‌زیست در ادامه با تاكید بر زحمات شبانه‌روزی مسوولان سازمان جنگل‌ها، امكانات این سازمان برای جلوگیری از قطع غیرقانونی درختان كافی ندانسته و با اشاره به اینكه در سه استان گیلان، مازندران و گلستان، حاشیه‌نشینان مناطق جنگلی پس از تاریكی هوا اقدام به قطع گسترده درختان كرده و بعد این چوب‌ها را به نام چوب صنعتی روانه بازار می-كنند، می‌گوید: «كامیون‌های مملو از چوب كه به وفور در جاده‌های هراز، چالوس و فیروزكوه دیده می‌شوند، خود گویای همه‌چیز است.» با این حال، گلایه‌های این كارشناس محیط‌زیست به عدم صحت ادعاهای مسوولان سازمان‌ جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ختم نشده و یكی از نقاط سیاه پرونده عملكرد این سازمان را در جایگزین شدن درختان راش، گردو و بلوط جنگل‌های سه میلیون ساله هیركانی با درختان اكالیپتوس می‌داند كه هیچ سازگاری و هم‌خوانی با جنگل‌های مازندران و گیلان ندارد.



 عكس فضایی، نه عكس هوایی

كهرم با بیان اینكه ادعای مهار روند تخریب جنگل‌ها و حركت به سمت افزایش پوشش جنگلی نیازمند برگزاری یك كنفرانس چندروزه با حضور متخصصان و كارشناسان این حوزه است، با اشاره به ارتفاع كم پرواز در عكسبرداری هوایی و همچنین امكان وجود هم‌پوشانی در عكس‌های هوایی می‌افزاید: «در هیچ جای دنیا عكس هوایی نمی‌تواند حدود و ثغور یا كاهش و افزایش وسعت جنگل‌ها را مشخص كند.» وی معیار تعیین كاهش یا افزایش سطح جنگلی را عكس فضایی عنوان می‌كند كه از ارتفاعی بین 160 تا 300 كیلومتری از سطح زمین گرفته می‌شود و بعد از تعیین مقایس می‌تواند به عنوان مرجع تعیین حدود و ثغور پوشش جنگلی محسوب گردد. از نظر این كارشناس محیط‌زیست در حالی در ایران برای تعیین مساحت جنگل‌ها به عكسبرداری هوایی استناد می‌شود كه این روش از دقت كافی در تعیین میزان مساحت جنگل‌ها برخوردار نیست.



 حل بحران جنگل‌ها با مدیریت یكپارچه

كهرم در ادامه در پاسخ به وجود موازی‌كاری‌هایی میان سازمان محیط‌زیست و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری با اشاره به وجود گمانه‌زنی‌هایی در خصوص ادغام سازمان محیط‌زیست، سازمان جنگل‌ها و بخش آب وزارت نیرو در سال 95، این اقدام را حركتی مثبت و موثر ارزیابی می‌كند مشروطه به اینكه این ادغام منجر به تشكیل وزارتخانه نشود. وی با این استدلال كه در حال حاضر، سازمان محیط‌زیست از جایگاهی بالاتر نسبت به وزارتخانه‌ها برخوردار بوده و اینكه برخلاف رییس سازمان محیط-زیست هیچ كدام از وزرا عنوان معاون رییس‌جمهور را یدك نمی‌كشند، ادغام و یكپارچه‌سازی سازمان‌های متولی محیط‌زیست در قالب وزارتخانه را موجب كاهش اهمیت و جایگاه محیط‌زیست می‌داند. مشاور رییس سازمان محیط زیست، با اعلام اینكه در حال حاضر مسوولیت حفاظت از جنگل با سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری بوده اما وظیفه حفاظت از گونه‌های جانوری بر عهده سازمان محیط‌زیست است، انسجام و تمركز این اقدامات حفاظتی را در قالب یك سازمان واحد گامی به پیش می‌داند.