سلامت نیوز: پژوهش فائو نشان می‌دهد كه زنبورها می‌توانند با گرده‌افشانی، بازده زمین‌های كشاورزی را تا 24‌درصد افزایش دهند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه تعادل یونجه، خیار و بادام چه چیز مشتركی دارند؟ در یك نگاه، به نظر می‌رسد كه هیچ، اما از نگاه دیگر باید اذعان كرد كه این گیاهان همگی وجودشان را مدیون زنبورها هستند. برای قرن‌ها، این حشره‌های كوچك بیشترین خدمت را به تولید مواد غذایی در جهان كرده‌اند، بدون آنكه این كمك آنها به سیر كردن بشر چندان مورد توجه او قرار گرفته باشد. زنبورهای وحشی، بر خلاف همرده‌ها اهلی شده شان، زنبورهای عسل، حتی كمتر هم مورد تقدیر گرفته‌اند، چرا كه كار روزانه این دسته اخیر، تولید مقادیر فراوانی شهد طلایی است كه قرار است بسیار هم ارزشمند از آب در بیاید.

با این همه، كار تمامی زنبورها از انواع گونه‌ها، در سایه نتایج تحقیقی كه به تازگی انتشار یافته است، نشان‌دهنده نقشی است كه آنها در افزایش بازده محصولات زمین‌های كشاورزی ما ایفا می‌كنند و این كار را تنها در حین جابه‌جایی شان از یك گل به گل دیگر و با گرده‌افشانی انجام می‌دهند. این فعالیت آنها البته همزمان، به‌نفع حدود 2 میلیارد نفر مزرعه‌داری است كه امرار معاش آنها از راه كشاورزی است. فعالیت زنبورها در واقع به تامین امنیت غذایی برای این جمعیت كثیر انسانی می‌انجامد.

 در گزارشی كه اخیرا منتشر شده، بر نقش تقویت‌كننده‌های طبیعی نظام‌های اكولوژیك و نقشی كه آنها در تامین پایدار غذای جمعیت گسترده انسانی بازی می‌كنند تاكید دارد. متخصصان می‌گویند كه استراتژی‌های تامین امنیت غذایی در سرتاسر جهان، می‌توانند از اصولی ساده به عنوان موارد قوام بخش، تبعیت كنند كه یكی از آنها همان «گرده‌افشانی» است.

باربارا گمیل هرن، یكی از نویسندگان این گزارش كه با فائو هم همكاری دارد می‌گوید: «پژوهش‌های ما نشان می‌دهد كه افزایش تنوع و چگالی موجودات گرده‌افشان، تاثیری مستقیم بر بازده زمین كشاورزی شما خواهند داشت و این یعنی باید اجازه دهید تعداد بیشتر و بیشتری زنبور و حشرات گرده‌افشان، وارد زمین‌های شما بشوند.»

او ادامه می‌دهد: «و این نه تنها برای امنیت غذایی كه برای محیط‌زیست هم مفید واقع خواهد شد. باید سعی كنیم در خود مزارع و اطراف آنها، زیستگاه‌هایی برای زنبورها، پرنده‌ها و سایر حشرات به وجود بیاوریم تا آنها بتوانند به شكل دوره‌یی از آنها استفاده كنند.»


 باز هم پای «درحال توسعه»ها در میان است

گزارش فائو كه در این نشریه چاپ شده مشتمل بر مطالعه بر 344 زمین كشاورزی در مناطق مختلفی از آفریقا، آسیا و امریكای لاتین است كه میزان جذب زنبورها در طول فصل گل‌دهی در آنها، كمتر از زمین‌های مشابه در دیگر نقاط جهان بوده است. در مقایسه زمین‌های كشاورزی كوچك‌تر از 2 هكتاری كه بازدهی پایینی داشتند، با زمین‌هایی در همین ابعاد كه بازدهی آنها بالا بود، نتایج پژوهش بر آن بودند كه می‌توان با جذب جمعیت بیشتر «گرده‌افشان‌ها» بازدهی محصول را به‌طور متوسط حدود24‌درصد افزایش دارد. از جمله دیگر نتایج پژوهش هم این بود كه هر چند وجود جمعیت‌های بیشتر گرده‌افشان‌ها در زمین‌های بزرگ‌تر هم می‌تواند به بهبود عملكرد و بازده تولیدات كشاورزی بینجامد، اما این تغییر چندان محسوس نیست. یكی از دلایل این حساسیت كمتر متغیرها در زمین‌های بزرگ‌تر البته می‌تواند این باشد كه عملكرد زنبورها با بزرگ‌تر شدن زمین‌ها و افزایش مسافت تا آشیانه آنها كاهش می‌یابد، هر چند داده‌ها نشان می‌دهند كه تنوع زنبورها و در اختیار داشتن توانایی‌های متفاوت پروازی در آنها، می‌تواند موثر باشد. این در واقع بدان معناست كه وجود زنبورها می‌تواند برای هر دو مورد زمین‌های كوچك و بزرگ مفید واقع شود.

تغییرات اقلیمی هم یكی دیگر از اصلی‌ترین تهدیدات هستند. نادین آزو، هماهنگ‌كننده پروژه‌های فائو در بخش تولید و محافظت كشاورزی كه در پروژه هم همكاری داشته است می‌گوید: «زنبورها با دمای بالای هوا مشكل دارند.».

او ادامه می‌دهد: «افزون بر این، در نقاط مختلف جهان، گل‌ها در زمان‌هایی متفاوت با آنچه كه در گذشته بوده است باز می‌شوند و در واقع زنبورها آنجا نیستند كه بتوانند گرده‌افشانی كنند.» این گفته نشان می‌دهد كه پیدا كردن راه‌هایی برای آنكه بتوان بر جمعیت گرده‌افشان‌ها در اطراف زمین‌های كشاورزی افزود، موضوع مهمی است كه باید حتماً به آن توجه شود.

 چرا تا این حد نادیده مانده بودند؟

زنبورها، پرندگان و بسیاری از حشراتی كه پرواز می‌كنند یا می‌توانند از گلی به گل دیگر بپرند، برای قرن‌ها به انسان كمك كرده‌اند تا بتواند غذایش را از طریق كشاورزی تامین كند و با این همه، این قهرمانان چندان شناخته شده نبوده‌اند.

زنبورهای مختلف ذائقه‌های متفاوتی دارند و بنابراین می‌توانند نقش متفاوتی هم در افزایش بازده محصولات مختلف كشاورزی ایفا كنند. برای مثال، گونه خاصی از زنبورها هستند كه نقش مهمی در به عمل آمدن گوجه فرنگی ایفا می‌كنند. اهمیت زنبورهای عسل هم از آن‌رو است كه آنها در انتخاب گل‌ها و گیاهان كمتر حساسیت به خرجی می‌دهند و به دلیل جمعیت انبوه ترشان، كار بیشتری هم از آنها برمی‌آید، هر چند زنبورهای وحشی، عملكرد پربازده‌تری نسبت به زنبورهای عسل دارند. 

پژوهش فائو نشان می‌دهد كه افزایش بازده محصول در زمین‌های كوچك زراعی، با افزایش جمعیت زنبورها نسبت مستقیم دارد. این مساله می‌تواند پاسخی باشد به یكی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در كشاورزی امروز در جهان: چگونه می‌توان به زمین داران كوچك كمك كرد تا بازده محصولاتشان را بالا ببرند بدون آنكه به محیط‌زیست آسیبی برسد. 

در این میان البته مشكلاتی هم وجود دارد: چطور می‌توان زنبورها را به سمت مزارع كشاند؟ جذب كردن زنبورها به مزارع به آسانی كاشتن محصولات و انتظار برای برداشت آنها نیست.یكی از راه‌ها این است كه كندوهایی برای زنبورها ساخته شود و همزمان درختان و گیاهانی در اطراف زمین كاشته شود كه در فصل‌های مختلف سال گل می‌دهند. این اقدامات زنبورها را جذب می‌كند و باعث می‌شود آنها برای مدت طولانی‌تری در منطقه بمانند.