سلامت نیوز: اگر نمی‌دانید که چه مواد غذایی، سلامت جسمتان را به هم می‌ریزد یا اگر نمی‌دانید که باید چه سبک زندگی یا آزمایش‌های پیشگیرانه‌ای را دنبال کنید تا به انواع و اقسام بیماری‌های مزمن یا کشنده مبتلا نشوید به این معنی است که «سواد سلامت» شما کافی نیست، حتی اگر سواد آکادمیک شما در بالاترین سطح باشد.

به گزارش سلامت نیوز،روزنامه جام جم نوشت: خبرهای قابل تامل این حوزه از زبان دکتر شهرام رفیعی‌فر، سرپرست دفتر آموزش و ارتقای سلامت معاونت بهداشت وزارت بهداشت، حاکی از این است که تقریبا نیمی از ایرانی‌ها از سواد سلامت کافی برخوردار نیستند.

این مقام مسئول، این خبر را قابل تاسف می‌داند، اما در عین حال تاکید دارد که در چند سال اخیر، اقدامات زیادی برای ارتقای سواد سلامت ایرانیان انجام شده است.

چند هفته قبل هم دکتر علی منتظری، رئیس پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی در حاشیه همایش ملی سواد سلامت تاکید کرد سواد سلامت 42 درصد از جمعیت ایران،ناکافی است.

ناکافی بودن سواد سلامت نیمی از ایرانی‌ها، از دید کارشناسان نظام سلامت، اتفاق بسیار مهمی است که هم بار بیماری‌ها را در کشور افزایش داده و هم هزینه‌های درمانی را بیشتر کرده است. به طور مثال، بر اساس آمارهای رسمی وزارت بهداشت، حدود نیمی از ایرانی‌ها از ابتلای خود به بیماری دیابت بی‌خبرند و خیلی‌ها زمانی به بیماری خود پی می‌برند که دیگر کار از کار گذشته است. همین بی‌اطلاعی به وخیم شدن شرایط بیمار، پیشرفت بیماری، شدت گرفتن عوارض و افزایش سرسام‌آور هزینه‌های درمانی برای بیمار و نظام سلامت منتهی می‌شود، در حالی که اگر همین جمعیت از سواد سلامت کافی برخوردار بودند، نه تنها این اتفاق‌ها نمی‌افتاد، حتی در سطحی بالاتر باعث می‌شد که تعداد بیماران مبتلا به انواع بیماری‌های واگیر و غیرواگیر در کشور، بسیار
کاهش پیدا کند.

در حقیقت، سواد سلامت به معنای توانایی درک مفاهیم سلامت و عمل کردن به دستورات بهداشتی و درمانی است و این‌که اطلاعاتمان در حوزه سلامت بالا باشد.

پزشکان هم کم‌کاری کرده‌اند

درست است که بی‌میلی خیلی از شهروندان برای کسب دانش تازه در حوزه سلامت، نقش اساسی در پایین ماندن سواد سلامت در ایران دارد، اما دکتر عباسعلی جوادی، رئیس سازمان نظام پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با جام‌جم معتقد است در به وجود آمدن این شرایط، خود پزشکان هم کم تقصیر نیستند: «خیلی از پزشکان برای مراجعان خود وقت کافی نمی‌گذارند و همین عامل باعث سواد ناکافی سلامت در بین بیماران شده است.»

به باور جوادی، وقتی فردی بیمار است، علاقه بیشتری برای کسب اطلاعات تازه در حوزه سلامت دارد، اما با وجود این، خیلی از پزشکان برای ارتقای سواد بیمار وقت کافی نمی‌گذارند.

البته به عقیده او، وقتی پزشک خانواده قرار باشد به 5000 بیمار به طور همزمان خدمات بدهد، معلوم است که وقت کافی برای آگاهی بخشی به بیمار ندارد: شاید بهترین راه ارتقای سواد سلامت در ایران، اجرای کامل و علمی برنامه پزشک خانواده باشد، البته به شرطی که هر پزشک خانواده، حداکثر 2000بیمار را پوشش دهد تا به آنها درباره پیشگیری و پیگیری درمان آموزش دهد.

باورهای سنتی مردم هم باعث شده که به اعتقاد این مقام مسئول، سواد سلامت مردم در حد مطلوب نباشد. جوادی می‌گوید: وقی هنوز هم در برخی خانواده‌ها، حرف‌های عامیانه غیرپزشکان و حتی درمان‌های خرافی رواج دارد، معلوم است که سواد سلامت در کشور ما نباید در نقطه مطلوب باشد.

کم‌کاری رسانه‌ها، نهادهای فرهنگ‌ساز و متولیان نظام سلامت برای آموزش و فرهنگ‌سازی در بین مردم هم موجب شده که به گفته این کارشناس نظام سلامت، ارتقای سواد سلامت در طی دهه‌های اخیر جدی گرفته نشود.

نظام آموزشی، سواد سلامت را از یاد برده است

اگر تعارف و رودربایستی را کنار بگذاریم، باید اذعان کنیم که بسیاری از ما ایرانی‌ها از فرهنگ مطالعه فاصله داریم و چندان ملت کتاب‌خوانی نیستیم.

دکتر بهنام عباسیان، عضو شورای عالی نظام پزشکی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم، با اشاره به همین مساله یادآوری می کند: وقتی در جامعه‌ای، فرهنگ مطالعه نهادینه نشده باشد، بدیهی است که سواد سلامت هم در سطح بالایی نباشد.

عباسیان با اشاره به سطح سواد سلامت بالا در کشورهای توسعه‌یافته، تاکید دارد: در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، سواد سلامت مردم به‌دلیل آموزش‌های مستمر و طولانی‌مدت، بسیار بالاست.

از نگاه این کارشناس نظام سلامت، بین سواد سلامت و آرامش در جامعه هم ارتباط مستقیمی وجود دارد: «در کشورهای توسعه‌یافته توانسته‌اند سطح اضطراب در جامعه را کاهش دهند و همین موضوع هم باعث ارتقای سواد سلامت آنها شده است. باید در نظر داشته باشیم که وقتی جامعه‌ای به‌طور مداوم درگیر اضطراب، مشکلات معیشتی و بیکاری باشد، در آن جامعه سواد سلامت به اولویت دسته چندم تبدیل می‌شود، چون مردم به‌جای سالم زیستن، تلاش می‌کنند که فقط روزشان را به شب برسانند.»

همچنین این عضو شورای عالی نظام پزشکی خاطرنشان می‌کند: در نظام آموزشی ما اعم از نظام آموزشی مدارس و دانشگاه‌ها، به ارتقای سواد سلامت کودکان، نوجوانان و جوانان بهای کافی نداده‌اند و این ضعف آموزشی در سنین پایه، چندین دهه نیز ادامه
داشته است.

وزارت بهداشت: اوضاع بهتر‌ از قبل شده است

همین که بسیاری از مبتلایان به اختلالات روانی در جامعه، بیماری خود را انکار کرده و برای درمان اقدام نمی‌کنند، یا وقتی بسیاری از شهروندان، انواع و اقسام داروها را خودسرانه مصرف می‌کنند و تا وقتی بیمار نشوند به پزشک مراجعه نمی‌کنند، مثال های عیانی است که نشان می‌دهد سواد سلامت در ایران، هنوز در دوران جنینی به‌سر می‌برد.

دکتر محمداسماعیل مطلق، مدیرکل دفتر سلامت خانواده، جمعیت و مدارس وزارت بهداشت هم در گفت‌وگو با جام‌جم می پذیرد که سواد سلامت در ایران، همچنان با نقطه ایده‌آل فاصله دارد و تا رسیدن به آن نقطه، باید کارهای زیادی انجام شود.

البته مطلق تصریح می‌کند که طی چند سال اخیر و با اجرای طرح تحول سلامت، کارهای بسیار خوبی برای ارتقای سواد سلامت در جامعه انجام شده است که نباید آنها را نادیده گرفت.

به گفته این مقام مسئول، هم‌اکنون 500 هزار سفیر سلامت آموزش‌دیده در مدارس تربیت شده‌اند تا هم از خودشان و هم از همکلاسی‌هایشان در مقابل ابتلا به بیماری‌ها مراقبت کنند.

همچنین به گفته مطلق، با اجرای طرح تحول سلامت، بسته‌های آموزشی برای والدین، مادران باردار، جوانان و کودکان در مناطق حاشیه شهرها تدوین شده و در اختیار آنها قرار گرفته است تا سواد سلامت آنها ارتقا یابد.

رفیعی‌فر، سرپرست دفتر آموزش و ارتقای سلامت معاونت بهداشت وزارت بهداشت هم تاکید دارد که در طول سالیان سال، آموزش سلامت همگانی در مدارس فراموش شده بود، آن هم در حالی که اماکن آموزشی، یکی از تاثیرگذارترین مکان‌ها برای ارائه آموزش‌های سلامت‌محور است، اما حالا به گفته این مقام مسئول، اوضاع بهتر از قبل شده است، طوری که آموزش سلامت به دانش‌آموزان، معلمان در ضمن خدمت و والدین در جلسات اولیا و مربیان ارائه می شود تا سواد سلامت جامعه بالا برود. او خبر می‌دهد که قرار است امسال، آموزش همگانی سلامت در محیط‌های کاری هم به‌طور جدی‌تری پی گرفته شود.

با وجود همه این اقدامات برای ارتقای سواد سلامت، هنوز هم خیلی از شهروندان، حتی مسائل بنیادین نظام سلامت را نمی‌دانند و به همین علت نیاز است که آموزش‌ها بسیار وسیع‌تر و جدی‌تر دنبال شود، مثلا هنوز هم خیلی‌ها خوددرمانی را نوعی پیشگیری از بیماری به‌حساب می‌آورند و به‌زعم خودشان برای بیمار نشدن، قرص و دارو مصرف می‌کنند، در حالی که بین پیشگیری و خوددرمانی، زمین تا آسمان فاصله وجود دارد.

اجرای طرح مکمل یاری از سوی سازمان صدا و سیما

ایرانی‌ها از سوءتغذیه شدید رنج می‌برند. این سوء تغذیه هم صرفا به معنی کم خوردن و در دسترس نبودن غذا نیست، بلکه اتفاقا این سوء تغذیه، گریبانگیر افرادی است که غذای زیادی می‌خورند، اما به‌دلیل انتخاب غذای ناسالم، ویتامین‌های ضروری به بدنشان نمی‌رسد.

اخیرا سازمان صداوسیما، بسته‌های آموزشی را برای مقابله با این مساله و ارتقای سواد سلامت بین کارمندانش توزیع کرده است. همچنین این سازمان با اجرای طرح مکمل یاری ویتامین D3 و توزیع رایگان این ویتامین در بین کارکنان این سازمان، تلاش کرده تا برای رفع کمبود این ویتامین، خدمت موثری انجام دهد؛ آن هم در حالی که 61 درصد افراد میانسال کشور از کمبود این ویتامین در رنجند.