سلامت نیوز-*بابک نعیمی: برخی بی‌توجهی‌ها و بخشی‌نگری‌ها در ساختار مدیریتی کشور منجر به نادیده گرفتن ملاحظات زیست‌محیطی در فعالیت‌های مدیریتی و اجرایی (از جمله فعالیت‌های مربوط بر برداشت منابع نفتی) شده است و در عمل موجب ناکارآمدی فعالیت‌های عمرانی کشور شده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه فرهیختگان، درباره برداشت منابع نفتی، رعایت ملاحظات زیست‌محیطی نه دغدغه سازمان متولی آن (وزارت نفت) بلکه در حیطه فعالیت‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست است. به دلیل بخشی‌نگری، مشارکت سازمان محیط‌زیست در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های سازمان متولی برای فعالیت‌های مرتبط نفتی صفر (یا نزدیک به صفر) است.
بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که سازمان متولی قدم‌های اصولی در به‌کارگیری ملاحظات زیست‌محیطی در فعالیت‌های خود داشته باشد، حل این مشکل نیازمند اصلاحات اساسی در ساختار سازمانی کشور، تحول نظام اداری با لحاظ کردن نگرش سیستمی و استقرار سازوکارهای لازم در مدیریت‌های مشارکتی و یکپارچه‌سازی فعالیت‌ها و تصمیم‌گیری‌های مربوطه است.

 پس از اصلاح ساختار اداری و نظام مدیریتی کشور، توسعه زیرساخت‌ها و ابزارهای اطلاعاتی نقش کلیدی در تسهیل عملیاتی‌سازی چنین رویکرد‌های نوینی دارد و اصلاح و مرتفع‌سازی ضعف قوانین و سیاست‌های تضمین‌کننده صیانت از محیط‌زیست و ضرورت رعایت اصول توسعه پایدار و نهادینه شدن این اصول در نظام مدیریتی کشور نیز از ضروریات است و فقدان آن یکی از عوامل بی‌توجهی به مسائل محیط‌زیستی در برداشت منابع نفتی است.

یکی دیگر از دلایل این آسیب‌رسیدن‌ها به محیط‌زیست می‌تواند اطلاع‌رسانی نکردن یا درک صحیح از آثار لحاظ نکردن ملاحظات محیط‌زیستی در برداشت منابع نفتی توسط مسئولان متولی باشد.

اجرای مطالعات ویژه به‌منظور ترسیم و نمایان‌سازی آثار رعایت نکردن ملاحظات محیط‌زیستی در سناریوهای مختلف مدیریتی و اجرایی در هر یک از حوزه فعالیت‌های مرتبط، می‌تواند فراهم‌کننده چنین اطلاعات ملموسی شود.

متاسفانه در بسیاری از موارد، قانونی واضح و صریح در برخورد با جرائم مختلف زیست‌محیطی از قبیل از بین بردن گونه‌های نادر، آلودگی آب، هوا و خاک وجود ندارد. در برخی موارد نیز به دلیل ناچیز بودن و به‌روز نبودن جرایم خسارت به محیط‌زیست و همچنین همپوشانی قوانین یا تعارض قوانین با یکدیگر، متخطی به خسارت به محیط‌زیست ادامه می‌دهد.
همواره می‌توان از «قانونی کردن» به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراحل تضمین رعایت مباحث زیست‌محیطی یاد کرد. استفاده از «ارتقای فرهنگ»، «تدوین قانون‌های مرتبط»، «در نظر گرفتن سیستم تشویق و تنبیه» و «سیستم پایش دقیق ناظر بر اجرای قوانین» در کنار هم می‌تواند ریسک دور زدن قانون را تا حد زیادی کاهش دهد و تضمینی به‌منظور رعایت همیشگی اصول زیست‌محیطی شود.

متاسفانه برای نابودی مرجان‌های دریایی که از آنها به‌عنوان شالوده اکوسیستم دریایی یاد می‌شود، قطع، نابودی و تخریب پوشش گیاهی منطقه به‌ویژه در اکوسیستم‌های واقع در اکتشافات نفتی قوانین ویژه و صریحی در نظر گرفته نشده و روزانه شاهد تهدیدات بیشتر به‌ویژه در مناطق جنوبی ایران هستیم.
علاوه‌بر اصلاح سازوکارهای مدیریتی، اجرایی، قانونی و مراقبتی (پایش) اشاره شده، رسانه‌ها می‌توانند نقش موثری در اطلاع‌رسانی تخلفات صورت گرفته داشته باشند که این می‌تواند یک عامل بازدارنده در کم‌توجهی به مسائل محیط‌زیستی برای مسئولان ذی‌ربط باشد. حمایت از انجمن‌های خودجوش و سازمان‌های غیردواتی (NGOs) فعال در این زمینه می‌تواند یک گام ضروری در جهت مقابله با آثار زیانبار آسیب‌های زیست‌محیطی یا پیشگیری از اجرای طرح‌های دارای پتانسیل آسیب‌رسانی تلقی شود.

* استاد دانشگاه آزاد اسلامی