سلامت نیوز: وقوع سیل در هر یک از شهرهای کشور نه یک بلای طبیعی بلکه ماحصل بی توجهی و خودخواهی هر یک از انسان‌هاست، آن هم به این دلیل که انسان‌ها به دلیل ساخت و سازهای فراوان و بی توجهی به پوشش گیاهی، خسارت‌های جبران ناپذیر فراوانی به طبیعت وارد کرده اند. این در حالی است که در طول دوران گوناگون همیشه طبیعت با انسان مهربان بوده و برای او نعمت‌های فراوانی به ارمغان آورده است. هریک از ما باید بدانیم که طبیعت کنونی ما نتیجه یک فرایند یک روزه و کوتاه مدت نیست، بلکه این نعمت الهی در طول سالیان متمادی به وجود آمده است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان، در روزهای اخیر با حوادث متعددی در زمینه وقوع سیلاب در برخی از استان‌های کشور رو‌به‌رو بودیم. در کشور ما به دلیل اعمال برخی سیاست‌های غیر کارشناسی از جمله ساخت سدها، سیل بندها، بندهای انحرافی، آبخیزداری مناطق كوهستانی و شیبدار و نیز ساخت منازل مسكونی در حریم‌ها از شدت مقاومت زمین در برابر سیلاب‌ها کاسته شده است. بر این اساس وقوع سیل در هر یک از شهرهای کشور نه یک بلای طبیعی بلکه ماحصل بی توجهی و خودخواهی هر یک از انسان‌هاست، آن هم به این دلیل که انسان‌ها به دلیل ساخت و سازهای فراوان و بی توجهی به پوشش گیاهی، خسارت‌های جبران ناپذیر فراوانی به طبیعت وارد کرده اند. این در حالی است که در طول دوران گوناگون همیشه طبیعت با انسان مهربان بوده و برای او نعمت‌های فراوانی به ارمغان آورده است. هریک از ما باید بدانیم که طبیعت کنونی ما نتیجه یک فرایند یک روزه و کوتاه مدت نیست، بلکه این نعمت الهی در طول سالیان متمادی به وجود آمده است.
آنچه می‌خوانید نظرات هومان خاکپور،کارشناس محیط زیست درباره کم و کیف بروز سیلاب‌ها است.
درباره وقوع سیل در تهران و سایر شهرها به دلیل تغییرات اقلیمی توضیح دهید؟
سیل به خودی خود یک بلا یا تهدید محسوب نمی‌شود، بلکه بر اثر نوسان‌های اقلیمی یا تغییرات در نوع بارش بروز می‌کند و هر یک از عوامل روی وقوع سیل تاثیر گذار است. تخریب پوشش گیاهی باعث وقوع سیل در سال‌های اخیر شده است. در اغلب نقاط کشور پوشش گیاهی در حوزه‌های بالادستی رودخانه از بین رفته است و به بیان دیگر خاک عریان است و به نسبت حجم زیاد بارندگی باعث حرکت آب و وقوع سیل می‌شود. این در حالی است که پوشش گیاهی و پوشش درختی می‌تواند در هدایت آبها نقش حیاتی داشته است، اما در چند سال اخیر به دلیل بی توجهی انسان به طبیعت از حجم پوشش گیاهی کاسته شده و یا در برخی نقاط با تخریب پوشش گیاهی مواجه هستیم. با توجه به وضعیت بی آبی و کم آبی در کشور باید حداقل بارش‌ها نیز به منابع و سفره‌های زیر زمینی هدایت شود نه اینکه یک بلای آسمانی قلمداد شود. متاسفانه در کشور ما به بارندگی‌ها به عنوان موهبت الهی و یک فرصت نگریسته نمی‌شود و با حرکت آبها در سطح زمین به نسبت ذرات ریز خاک نیز با آن حرکت می‌کند و این امر نتیجه ساخت و سازهای غیر اصولی ، تغییر کاربری و فعل و انفعال‌های زمین است. در چند سال اخیر سد سازی‌ها و کنترل سازه بر منابع آبی و رودخانه‌ها باعث شده تا پایین دست بستر رودخانه‌ها تحت تصرف و ساخت و ساز قرار گیرد و این کار‌ها با اعمال سیاست‌های نادرست و بی اهمیتی به طبیعت وضع شده است. با این تفاسیر به دلیل عدم وجود شرایط مطلوب در محیط زیست، عدم وجود پوشش گیاهی در قسمت بالا دست رودخانه و عدم هدایت آبها در پایین دست رودخانه با خسارت‌های هنگفت مواجه هستیم. این امر باعث شده که کوهپایه‌ها به عنوان محل زندگی یا محل کار انسان‌ها همیشه متحمل خسارت‌های مالی و جانی جبران ناپذیر شود. اما باید توجه داشت که باران به خودی خود یک نعمت الهی محسوب می‌شود و مناطق حاصل خیز از لحاظ کشاورزی سیل زده هستند. برای مثال جلگه خوزستان به دلیل سیلاب‌های مکرر کارون یکی از جلگه‌های حاصلخیز کشور محسوب می‌شود.متاسفانه امروزه ساخت و سازهای انجام شده در طبیعت و بی توجهی بشر به این نعمت الهی باعث شده تا حریم رودخانه از بین برود. برای مثال رودخانه کارون به عنوان یکی از رودخانه‌های غنی کشور به دلیل ساخت و سازهای گسترده در حریم رود خانه باعث تخریب جنگل‌های زاگرس شده است. در اصل عدم توجه به پوشش گیاهی برای طبیعت تهدید محسوب می‌شود. در ضمن شدت فاجعه محیط زیستی در حدی است که با یک بارندگی شدید شاهد حرکت آب و بروز سیلاب هستیم.
سال گذشته به دلیل بارش و ایجاد محدودیت در مسیر آب به دلیل ساخت‌وسازهای فراوان شاهد بروز مشکلات فراوانی بودیم. راه چاره برای نجات از این شرایط چیست؟
همه باید بدانند که این نوع ساخت وسازها و بی اهمیت جلوه دادن پوشش گیاهی مشکلات فراوانی را برای محیط زیست کشور به دنبال دارد. با توجه به توسعه ناهمگون در سکونتگاههای شهری کشور معمولا توسعه شهرها در محلی انجام می‌شود که مسیر عبور و مرور، میدان‌های پر بارش است. پس به دلیل وقوع این اتفاق ناخوشایند باید برای آینده تمهیدات لازم برای کاهش خسارت به محیط زیست اندیشیده شود. باید در حوزه‌های آبخیز شهری بتوان در مناطق بالادست رودخانه به ترویج پوشش گیاهی شهرها همت گماشت تا بدین ترتیب با کوچک‌ترین بارشی شاهد بروز سیلاب نباشیم. این امر از حرکت آبها و پیوستن آبها به یکدیگر جلوگیری می‌کند و با تقویت سکونتگاههای شهری همراه است. باید با به کارگیری شیوه‌های مدیریتی نوین در امر محیط زیست بتوان به احیای محیط زیست کشور پرداخت تا بدین ترتیب با پوشش گیاهی و درختی از حرکت آبها جلوگیری کرد و این آبها را در جهت سفرهای زیر زمینی و در مسیر آب شرب هدایت کرد. بدین ترتیب در شهرها مسیر حرکت آب و خروج آن فراهم شده و امکان نفوذ آب به داخل زمین نیز فراهم می‌شود. این بروز سیلاب‌ها به دلیل عدم توجه به طبیعت است.
برای مدیریت این شرایط و کاهش خسارت‌ها چه باید کرد؟
بر اساس اطلاعات موجود، شماری از رودخانه‌های کشور از جوار یا داخل روستاها و اراضی کشاورزی عبور می‌کند که با کمترین بارندگی طغیان کرده و خسارت جبران ناپذیری به بخش‌های مختلف وارد می‌کند. برای مثال علل بروز سیل در استان‌های شمالی را می‌توان سهل انگاری در ابعاد استاندارد سازی، لایروبی نشدن رودخانه‌های فرعی، اصلی و کوتاه بودن دیواره رودخانه‌ها و تخریب و تصرف رودخانه‌ها عنوان کرد.تجاوز به حریم رودخانه‌ها به عنوان یک عامل اصلی جلوگیری از خروج به موقع آب از عرصه‌های طبیعی است که باعث خسارات آب گرفتگی در بالادست می شود. از طرف دیگر، زیان دیدن بناهای تازه تاسیس اجرا شده در حریم و بستر رودخانه‌ها باعث مشکلات زیادی می‌شود که در این راستا لازم است ابتدا حریم‌ها مشخص شده و سپس نقاط پر خطر تعیین بودجه و اعتبار لازم برای این منظور در نظر گرفته شود. در ضمن برداشت بی رویه از شن و ماسه رودخانه‌ها باعث شده است تا خسارات جبران ناپذیری بر پیکره رودخانه‌ها وارد شود.باید توجه داشت که برداشت بدون برنامه ریزی مصالح از بستر رودخانه‌ها اثرات مخربی بر پیکره محیط زیست وارد می‌سازد. در سالیان اخیر استفاده از شن و ماسه به همراه پیشرفت انسان در عرصه‌های مختلف کاربرد بیشتری داشته است. در ضمن اثرات و زیان‌های مخرب برداشت مصالح آبرفتی از رودخانه‌ها و اراضی کشاورزی باعث بروز مشکلات فراوانی شده است و برداشت بی‌رویه از رودخانه‌ها به عنوان شریان‌های حیاتی نقش بسیار مهمی در کشاورزی و اقتصاد مناطق ایفا می‌کند.این در حالی است که برداشت مصالح از رودخانه‌ها به‌طور مستقیم هندسه آبراه و تراز کف را تغییر می‌دهد که عواملی مانند انحراف جریان، انباشت رسوبات و حفاری گودال‌های عمیق می‌تواند در این زمینه موثر باشد. اگر برداشت شن و ماسه تحت اصول فنی مناسب و نیز مدیریت صحیح صورت گیرد نه تنها تبعات منفی به حداقل می‌رسد بلکه پایداری رودخانه‌ها نیز افزایش می‌یابد.
نظر شما