سلامت نیوز-*آرش مومن‌نیا: هرگونه فعل زیان‌آور به محیط زیست اعم از طبیعی و انسانی، جرائم زیست محیطی تلقی می‌شود. این دسته از جرائم ماهیتی پیچیده و چند بعدی دارند. خصوصیات جرائم زیست محیطی موجب شده كه جرم‌شناسان، شاخه مطالعاتی جدید به عنوان جرم‌شناسی سبز یا جرم‌شناسی زیست محیطی را ایجاد كنند. براساس جرم‌شناسی زیست محیطی، پیش از مقابله و پیشگیری از جرم، ابتدا بایدمدل خاصی از جرم، شناسایی و طراحی شود، چرا كه جرائم زیست محیطی بسیار پیچیده بوده و شرایط و ماهیت خاص خویش را دارند. اما ویژگی‌های جرائم زیست محیطی عبارت است از: چند بعدی بودن جرائم زیست محیطی، غیرمستقیم بودن نتایج جرائم زیست‌محیطی و خارج از دید عموم بودن جامعه.
چند بعدی بودن جرائم زیست محیطی
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه قانون، یكی از ویژگی‌های جرائم زیست محیطی، دو بعدی بودن آن است. به عبارت دیگر این جرم از یك سو جزو جرائم یقه سفید محسوب می‌شود. این موضوع زمانی واضح‌تر می‌شود كه غالب مرتكبان این جرم نمایندگان شركت‌ها هستند و در جهت دستیابی به اهداف و اغراض خود دست به ارتكاب جرم می‌زنند.در بعد دیگر، در برخی از موارد جرم توسط افرادی ارتكاب می‌یابد كه نماینده شركتی خاص یا در پی اهداف شركت‌ها نیستند و لزوما مجرم یقه سفید محسوب نمی‌شوند بلكه مجرمان یقه آبی هستند.
ساترلند در تعریف جرم یقه سفید آورده است «جرمی است كه شخص قابل احترام و برخوردار از یك موقعیت عالی اجتماعی به اعتبار حوزه نفوذ و تصرف خود مرتكب آن می‌شود.» بزهكاران یقه سفید اغلب جزو طبقات مرفه و دارای مهارتی خاص در ارتكاب جرائم هستند به این جهت كمتر دستگیر می‌شوند و تعداد این بزهكاران در جمعیت كیفری زندانیان بسیار زیاد است. جرائم یقه سفید برخلاف جرائم خیابانی و سنتی، بدون استفاده از خشونت صورت می‌گیرد. به اعتبار بهره‌گیری از توان فكری و ذهنی است. جرم‌شناسان سبز، جرائم زیست‌محیطی را بر جرائم یقه سفید منطبق و از مصادیق آن می‌دانند.
غیرمستقیم بودن نتایج جرائم زیست‌محیطی
در جرائم محیط زیستی كه یكی از مصادیق جرائم یقه سفید است، مجرمان با اعمال نفوذ در نظام حكومتی اقدام به پاره‌ای اقدامات سودجویانه غیرمجاز می‌كنند كه منجر به صدمه به محیط‌زیست بشری می‌شود. برای نمونه احداث كارخانجات خارج از استانداردهای لازم در اماكن غیرمجاز می‌تواند منجر به آلودگی هوا از طریق فعالیت‌های كارخانه به خاطر عدم رعایت كیفیت مورد نیازشود. همچنین آلودگی صوتی برای ساكنان و ریختن غیرمجاز ضایعات در محیط زیست كه نهایتاموجب آلودگی محیط خشكی با آب‌های رودخانه ها، دریاها و دریاچه‌ها می‌شود. نتایج حاصل از بزه‌های زیست‌محیطی اغلب به جهت ماهیت خاص شان غیرمستقیم بوده و كشف جرائم مدت زیادی طول می‌كشد. از این حیث می‌توان این جرائم را مشمول جرائم بدون بزه‌دیده قرار داد. از طرفی بزه‌دیدگان این جرم از بزه‌دیدگی خود به خاطر پنهان بودن نتایج حاصله مطلع نمی‌شوند و همین امر خود زمینه اطلاع به مقامات مسئول را از بین خواهد برد. به عنوان مثال از طریق آلودگی‌هایی كه از پسماند یك كارخانه وارد آب‌های زیرزمینی مجاور و ... می‌شود، افراد مبتلا به بیماری‌هایی می‌شوند. با این وصف می‌توان گفت یكی از ویژگی‌های یقه سفید بودن این جرم، بدون بزه دیده مستقیم بودن این جرم است. بزه دیدگی در جرائم زیست محیطی نامحسوس است. در این باب می‌توان به تخریب و فرسایش جنگل و محیط زیست اشاره كرد كه طی چندین سال اتفاق می‌افتد و از این رو بزه‌دیده مستقیم وجود ندارد. همچنین در جرائم علیه محیط زیست اعم از محیط زیست طبیعی و انسانی، بزه‌دیده می‌تواند نسل‌های فعلی یا آینده باشد.
خارج از دید عموم بودن جامعه
این جرائم خارج از دید عموم افراد جامعه اتفاق می‌افتد و به لحاظ همین امر است كه نه تنها كشف آنها سخت‌تر است بلكه تحقیق آنها نیازمند مهارت‌هایی خاص از سوی متصدیان مربوط است. در تخریب محیط زیست طبیعی مانند شكار غیرمجاز حیوانات و استفاده بیش از حد منابع طبیعی همچون جنگل‌ها و... كه اغلب به دلیل فقط احتیاج اتفاق می‌افتد، به جهت تدوین قوانین در حوزه، مرتكبان به مجرمانه بودن عمل خویش آگاه بوده و طبق عادت مجرمان در جرائم سنتی به صورت پنهانی مرتكب جرم می‌شوند. در تخریب های محیط زیست انسانی نیز این بزه در زمره جرائم یقه سفید قرار می‌گیر د و مرتكبان آن اغلب شركت‌ها و دولت‌ها یا افراد برجسته هستند و از این حیث سعی در مخفی كردن این بزه جهت حفظ آبرو و موقعیت خویش می‌كنند. البته نكته دیگری كه لازم به ذكر است اینكه ماهیت تخریب محیط زیست انسانی به گونه‌ای است كه مجزا كردن عنصر مادی آن به خاطر غیرمستقیم بودن نتایج آن سخت به نظر می‌رسد. به عنوان مثال دیده شده برخی از كارخانجات به دلیل آلایندگی بیش از حد هوا مورد توبیخ قرار گرفته‌اند. مسئولان این كارخانجات در شب كه اغلب مردم در خواب به‌سر می‌برند، فعالیت خویش را آغاز می‌كنند تا از چشم مردم به دور مانده و اعتراضی نشود.
*كارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی
نظر شما