سلامت نیوز-*هومان خاکپور: با توجه به اتفاقات اخیر و تغییرات اقلیمی که در کشور رخ داده، عموما بارش‌ها از فصل زمستان به فصل‌های بهار و پاییز منتقل شده‌اند و این مساله منجر به این شده که با رشد سریع گیاهان یک‌ساله در زیر درختان جنگلی یا رویشگاه‌های مقطعی مواجه شویم. همچنین با شروع فصل گرما و خشک شدن زمین، گیاهان پوشش‌های علفی جنگل‌ها و مراتع یک‌مرتبه خشک می‌شوند و بستر را برای وقوع حریق در جنگل‌ها آماده می‌کنند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان، با این وجود، آتش‌سوزی در جنگل به دو بخش تقسیم می‌شود: یا به صورت عمدی رخ می‌دهد و یا به صورت سهوی ایجاد می‌شود. آتش‌سوزی سهوی در جنگل‌ها براساس بی‌احتیاطی مردمان بومی و محلی، بهره‌برداران و گردشگران مانند آتش سیگار یا گرم کردن چای و غذا اتفاق می‌افتد و معمولا این افراد فراموش می‌کنند که باید احتیاط لازم را برای مراقبت از طبیعت داشته باشند، چرا که منابع طبیعی ثروت یک کشور محسوب می‌شود. همچنین ممکن است برخی افراد از روی ناآگاهی ندانند که آتش‌سوزی در یک منطقه می‌تواند به پوشش گیاهی مناطق دیگر هم سرایت کند و ما متاسفانه بر اثر این سهل‌انگاری‌ها، همواره با آتش‌سوزی‌هایی که توسط انسان‌ها اتفاق می‌افتد مواجهیم که باید در این مورد، هم در مردم حساسیت ایجاد کنیم و هم بهره‌برداران محلی و بومی را که به عنوان مالکان اصلی عرصه‌های طبیعی به صورت عرفی هستند ملزم به این کنیم که اگر حریقی صورت گرفت، سریعا اطلاع‌رسانی کنند و تا رسیدن نیروهای اطفای حریق برای کنترل میزان آتش گام بردارند. بنابراین باید شیوه درست بهره‌برداری را به مردم و به‌ویژه به کسانی که طرح جنگل‌زایی دارند، آموزش دهیم که این می‌تواند عامل پیشگیری موثر در خسارت آتش‌سوزی باشد. نوع رفتار این افراد تاثیر زیادی در میزان خسارت ناشی از حریق در جنگل‌ها دارد، اما در حریق عمدی، این حریق عموما برای تصاحب زمین در مناطق مختلف کشور اتفاق می‌افتد و ریسک خطر بالایی دارد، تا آنجا که صدمات جبران‌ناپذیری را به عرصه طبیعت وارد می‌کند و موجب نابودی مراتع و پوشش گیاهی در جنگل‌ها می‌شود.
سهم بالای عامل انسانی در آتش‌سوزی جنگل‌ها
بر اساس آمارهایی که جمع‌آوری شده معمولا حریق‌هایی که در جنگل‌های ایران اتفاق می‌افتد، در بیش از ۹۵ درصد موارد، عامل انسانی دارند و کمتر از پنج درصد آن عامل طبیعی دارد و به جرات می‌توان گفت انسان‌ها عامل حریق‌ها در جنگل می‌شوند. معمولا برخی افرادی که در طبیعت گردش می‌کنند با روشن کردن آتش در باغ‌ها و سهل‌انگاری و بی‌توجهی موجب آتش‌سوزی می‌شوند و این خسارت‌ها را به بار می‌آورند. با این وجود، تجربه نشان می‌دهد بهترین گزینه‌های مهار آتش، جوامع محلی هستند که با منطقه آشنایی کامل دارند و نخستین کسانی هستند که از وقوع آتش با اطلاع می‌شوند. همچنین مهم‌ترین اقدامی که می‌توان با آن سطح آتش را کاهش داد، ایجاد آتش‌بر است، به طوری که علف‌های هرز را قطع کرده و نسبت به ایجاد آتش‌بر اقدام می‌کنیم. از آتش‌برها می‌توان برای مهار و اطفای حریق در عرصه‌های طبیعی در نقاط بحرانی استفاده کرد.
پیشگیری، کم‌هزینه‌ترین مرحله مهار
برای جلوگیری از انواع حریق در محدوده جنگل‌ها باید مطالعات منطقه‌ای، توسط دستگاه‌های متولی از جمله سازمان جنگل‌ها، سازمان حفاظت از محیط‌زیست و... در هر استان صورت بگیرد و پهنه‌بندی ریسک خطر در استان‌ها تهیه شود. همچنین باید مناطقی که به صورت پربحران مطرح می‌شود، تحت تدابیر ویژه و گشت مستمر قرار گیرند. همه استاندارها هم باید بدانند که با توجه به نوع پوشش گیاهی، تراکم، تردد گردشگران، نوع بهره‌برداری و سکونتگاه‌ها کدام مناطق ریسک خطر بالایی در زمینه آتش‌سوزی دارد تا بتوانند اقدامات پیشگیرانه را به عمل آورند. بنابراین راهکار اساسی برای مهار آتش‌سوزی در جنگل‌ها این است که بتوانیم در مرحله پیشگیری اقدامی موثر داشته باشیم. معمولا در مواجهه با حریق سه مرحله وجود دارد: مراحل پیشگیری، حین آتش‌سوزی و بعد از آتش‌سوزی که کم‌هزینه‌ترین مرحله پیشگیری است، یعنی اگر ما بتوانیم در این مرحله درست وارد عمل شویم در زمینه تخریب پوشش گیاهی، مقابله با آتش‌سوزی، احیا و بازسازی مناطق تحت آتش‌سوزی از هزینه‌های هنگفت جلوگیری کرده‌ایم. در مرحله پیشگیری یکی از مهم‌ترین اولویت‌ها، پهنه‌بندی و مشخص کردن مناطق با ریسک خطر بالای آتش‌سوزی است که باید در این مناطق به مردمان بومی و محلی، دست‌اندرکاران و بهره‌بردارانی که در منطقه حضور دارند، دستگاه دولتی و نهادهای غیردولتی موثر، تاثیرگذار و تاثیرپذیر در بحث حریق مانند NGO ها، دستگاه امدادی، هلال‌احمر، آتش‌نشانی، شهرداری‌ها، نیروهای نظامی و انتظامی آموزش لازم را در مقابله با حریق بدهیم و برای آماده‌سازی آنان تجهیزات و امکانات اطفای حریق را فراهم کنیم.
همچنین باید دوره‌های آماده‌سازی با حضور این دستگاه‌ها ایجاد شود که هماهنگی آنها یکی از اولویت‌های مدیریت بحران و حریق است که باید اتفاق بیفتد و مهم‌تر از همه این موارد، آموزش نوع برخورد با محیط‌های طبیعی و حساسیت لازم مردم برای اطلاع‌رسانی از حریق سریع است چون ما از دوربین‌ها و سنسورهای حرارتی در همه مناطق به ویژه ارتفاعات برخوردار نیستیم و معمولا خسارت‌های حریق مربوط به بخشی است که دیر اطلاع‌رسانی می شود و اگر این مشکل با توجه به ظرفیت‌های محلی و بومی حل شود، می‌تواند کمک قابل توجهی به کاهش خسارت‌ها بکند. نکته بعدی اینکه اگر ما آمادگی لازم برای دسترسی سریع به مناطق را داشته باشیم و از امکانات هوایی و زمینی لازم برخوردار باشیم، نیروهای امدادی می‌توانند برای اطفای حریق در فرصت کمتری و با امکانات ساده‌تری به مناطق برسند. عموما اگر به گزارش‌های آتش‌سوزی در جنگل‌ها دقت کرده باشید، مردم و سازمان‌های غیردولتی گلایه دارند امکاناتی نبود که ما را به محل حریق برساند. از آن طرف هم دستگاه‌های دولتی معترضند ما از تجهیزاتی که نیروها را با سرعت بالا به محل حریق منتقل کنند، برخوردار نیستیم. بنابراین سطح آتش‌سوزی گسترده می‌شود و میزان خسارت‌ها بالا رفته و کنترل آن مشکل می‌شود. برای نجات جنگل‌ها از چنگال آتش باید تجهیزات خود را به روز و کامل کنیم تا بیش از این در این زمینه خسارت نبینیم.
* کارشناس محیط‌زیست
نظر شما