سلامت نیوز-*امان‌الله قرایی‌مقدم: دیروز وزیر كشور در مجلس، گزارشی تكان‌دهنده از وضعیت آسیب‌های اجتماعی در شهرهای بزرگ كشور و به خصوص تهران ارایه كرد. گزارشی كه در نخستین گام، هر شنونده‌ای را با یك سوال مهم روبه‌رو می‌كند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد، اینكه واقعا راهكار كاهش این همه آسیب و بزهكاری اجتماعی در شهرهای بزرگ كشور چیست؟ در جامعه‌شناسی ما به فرضیه‌ای به نام فرضیه «میدان نیرو» رسیده‌ایم كه می‌تواند هر واقعه و رخداد اجتماعی را تفسیركند. بر اساس نظریه‌های بسیاری از فلاسفه از جمله ارسطو، نیوتن، اینشتین و... انواع آسیب‌های اجتماعی ناشی از یكسری از عوامل وابسته است.

بر اساس نظریه‌ای كه ما ترسیم كرده‌ایم، هر آسیب اجتماعی ناشی از علل مختلفی مانند خانواده، محل زندگی، فقر، دوستان ناباب، ساختارهای نامناسب اجتماعی، قوانین تبعیض‌آمیز، كم‌رنگ شدن اخلاقیات، بیكاری، معظلات مختلف اقتصادی، ناتوانی برای ازدواج كردن و ده‌ها عامل دیگر است كه به آنها در اصطلاح، نیروهای برانگیزنده می‌گویند. در مقابل این نیروها، عواملی چون اعدام، زندان، سفارش‌ها و توصیه‌های اخلاقی و... وجود دارد كه به نام نیروهای «بازدارنده» معروف است. این عوامل كه معمولا تعدادشان كمتر از عوامل برانگیزنده است، در واقع همان‌طور كه از نام آنها پیداست، عواملی هستند كه می‌توانند باعث كاهش جرایم و آسیب‌های اجتماعی شود.

برای بررسی وقوع یك رخداد و عواملی كه در آن دخیل هستند باید تمام این عوامل را بررسی كرد. تا وقتی‌كه این عوامل و ریشه‌های آن به صورت علمی و اساسی بررسی نشود، نمی‌توان راهكار درستی برای آن پیشنهاد كرد. به عنوان مثال یكی از عوامل جرم‌خیز بودن یك شهر یا یك منطقه، مهاجرت است. اصولا محیط‌ها و مناطق مهاجرپذیر مانند راه‌آهن، شوش، خاك سفید و فرحزاد و در آینده پرند... جرم‌خیز هستند. همان‌طور كه شادی و كمبود آن جرم‌زاست. وقتی به تمام این عوامل نگاهی جامع می‌كنیم، درمی‌یابیم كه حل چنین مسائلی، كار یك سازمان و وزارتخانه نیست.

در مورد آسیب‌های اجتماعی باید تمام سازمان‌ها و ارگان‌های مرتبط باید دست به دست هم بدهند و فارغ از بروكراسی‌های اداری و جناح‌بندی‌های سیاسی، برای كاهش – و نه حل كامل – این آسیب‌های اجتماعی هم‌قسم شوند. تا وقتی‌كه مشكل بیكاری حل نشود میزان وقوع جرایم نیز همچنان با شدت افزایش پیدا می‌كند. تا وقتی كه جوان ما در این شهر رنگارنگ نتواند ازدواج كند و تا وقتی‌كه حاشیه‌نشینی وجود دارد نمی‌توان انتظار كنترل یا كاهش آسیب‌های اجتماعی را داشت. در این میان برخی از مسوولان و كارشناسان معتقدند كه باید قوانین و مصوبات خاصی برای كاهش آسیب‌های اجتماعی و تعامل بین سازمان‌ها به مجلس ارایه شود. ولی به نظر من این مساله به هیچ عنوان راهكار حل این معضل نیست.

واقعیت این است كه ما به اندازه كافی قوانین و مصوبات در مورد آسیب‌های اجتماعی و نحوه مقابله با آنها داریم. مشكل در نحوه اجرا و عملكرد این قوانین از سوی سازمان‌های متولی است. در حقیقت به همان دلایلی كه توفیقی در مقابله با بدحجابی، اعتیاد، و... نداشته‌ایم، به همان دلایل و با شرایط كنونی، باز هم نمی‌توانیم در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی هم موفق باشیم. ما حتی در برخورد با پدیده قلیان‌كشی جوانان و جمع‌آوری قلیان‌ها نیز شكست خورده‌ایم، پس چگونه می‌خواهیم با كل آسیب‌های اجتماعی مقابله كنیم؟ به همین دلیل براین باورم كه آسیب‌های اجتماعی پارامتری نیست كه بتوان با فرمول‌های روی كاغذ قابل حل باشد، بلكه باید به معنای واقعی عزمی ملی در كار باشد تا بتوان به «كاهش» آن امیدوار بود چرا كه اصولا نمی‌توان آسیب‌های اجتماعی را از بین برد بلكه باید تلاش كرد تا آن را كاهش داد. بنابراین معتقدم كه وزیر كشور و سایر مسوولان با این روش‌ها نمی‌توانند گره كور آسیب‌های اجتماعی را باز كنند.

*جامعه‌شناس