سلامت نیوز:ازدیاد جمعیت در کشوری و رشد منفی آن در کشور دیگر،چالش جوامع کنونی است. در سال های اخیر کاهش جمعیت در ایران به یکی از دغدغه ها تبدیل شده نگرانی ای که عوارض آن در دهه های آینده آشکار خواهد شد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایرنا،هر چند برخی از افراد یکی از عوامل کاهش جمعیت را به مسایل اقتصادی ربط می دهند اما کارشناسان جمعیت، نظر دیگری دارند و می گویند در زمان حاضر حتی افراد متمول جامعه نیز علاقه ای به افزایش تعداد فرزندان خود ندارند.

این کارشناسان، نبود فرهنگسازی جمعیت را از عوامل کاهش جمعیت در جامعه می دانند و از نهادها و دستگاه های مربوطه می خواهند که جوانان را به فرزندآوری تشویق کنند.

موضوع جمعیت، افزایش آن، کنترل یا تنظیم خانواده به دلیل تاثیر گذاری در اقتصاد، امنیت،پیشرفت علمی ، بقای نسل و نژاد در طول تاریخ همواره مورد توجه همه جوامع بوده و در حال حاضر نیز از موضوعات محوری و بحث برانگیز در جوامع و محافل مختلف به شمار می رود.

یکی از شاخص هایی که برای پیش بینی وضعیت جمعیتی کشور به برنامه ریزان کمک می کند آمار وقایع چهار گانه حیاتی ( ولادت ،وفات ،ازدواج و طلاق ) است که تحلیل درست آمار موجود و بررسی تغییرات آن نسبت به گذشته منجر به تحلیل درست از اتفاقات گذشته و وقایع پیش رو می شود.

بر اساس آخرین آمار ارائه شده در ابتدای خرداد ماه سالجاری جمعیت ایران به مرز 80میلیون نفر رسید که حدود یک درصد از جمعیت جهان 7 میلیاردی را تشکیل می دهد و رتبه 17 را دربین کشورهای جهان از لحاظ جمعیت به خود اختصاص داده است، این رتبه در آسیا نهم، در منطقه سوم است که ایران بعد از پاکستان و مصر قرار می گیرد و هم اکنون نیز رشد سالانه 1،4درصدی را تجربه می کند و به این معنا که در سال حدود یک میلیون نفر جمعیت به این میزان اضافه می شود.
در دوره های مختلف ایران، سیاست های جمعیتی مختلفی اجرا شده است اما یکی از عواملی که در چهار دوره تحولات جمعیتی در ایران تاثیر داشته است توسعه یافتگی آن است.

قبل از اینکه که هر کشوری وارد توسعه یافتگی شود، هم زاد و ولد و هم مرگ و میر بالاست و به دلیل تاثیرات این دو بر یکدیگر، رشد ناچیزی در جمعیت داریم و با شروع مراحل توسعه یافتگی، افزایش سطح بهداشت و سلامت کاهش مرگ میر اتقاق می افتد و این درحالیست که باروری در سطح قبلی خود باقی می ماند و این اتفاق در ایران در سال 1310 افتاد و در اولین سرشماری در سال 1345 منجر به اولین سیاست کنترل موالید شد که این سیاست تا اوایل انقلاب اسلامی ادامه داشت.

بعد از انقلاب اسلامی و سیاست های مبتنی بر تعالیم و تربیت دینی و همچنین احساس نیاز به جمعیت بیشتر به ویژه در شرایط متاثر از جنگ تحمیلی موجب اتخاذ تدابیر و سیاست های تشویقی برای افزایش موالید در کشور شد و در نتیجه نرخ رشد جمعیت در این دوران افزایش یافت.

هم زمان با افزایش جمعیت و فشار های اقتصادی ناشی از جنگ تحمیلی و تحریم های ظالمانه و همچنین گسترش شهر نشینی و عوامل دیگر موجب شد تا سیاست تنظیم خانواده و آینده فرزندان مورد توجه اقشار مختلف جامعه قرار گیرد و یک بار دیگر خواسته یا ناخواسته کشور به کنترل جمعیت روی آورد در سال 1367مجددا سیاست کنترل و تنظیم خانواده و کنترل جمعیت به اجرا درآمد.

مقوله کنترل جمعیت و موانع رشد طبیعی آن بارها از سوی مقام معظم رهبری مورد توجه قرار گرفت و مکررا در بیاناتشان به مردم و مسئولان نسبت به جبران و اصلاح آن از سال 1370 تاکنون توصیه هایی فرمودند.

این امر موجب شد تا یک بار دیگر موضوع جمعیت مورد توجه محافل مختلف، مسئولان، شخصیت های سیاسی و علمی و تصمیم گیران قرار گیرد و این دغدغه بهانه خوبی شد تا یک بار دیگر آستین همت بالا زده و باگردآوری دیدگاه های مختلف در راستای سیاست های کلی جمعیت که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده بود گام مفید و موثری در جهت حل نگرانی های به وجود آمده برداشته شود.

خبرگزاری جمهوری اسلامی به دنبال برگزاری سلسله میزگرد هایی این بار در خصوص مقوله جمعیت میزگردی را با عنوانمتولی اجرای سیاست جمعیتی در کشور با حضور علی اکبر محزون مدیرکل آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال کشور ،مسعود عالمی استادیار و عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی و علیرضا زاهدیان، معاون طرح های آماری مرکز آمار ایران ترتیب داده است با نظرات کارشناسی مطرح شده موضوعاتی چون متولیان جمعیتی کشور،نگاه متمرکز به مقوله جمعیت و چالش ها و فرصت پیش رو و سیاست اتخاذ شده دراین زمینه پرداخته شده است .

** سیاست کلی جمعیت حاوی ارتقا ،پویایی و جوانی جمعیت است
مدیرکل آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال کشور گفت : بعد ابلاغ سیاست های کلی جمعیت از سوی مقام معظم رهبری در اردیبهشت سال 1393 تقسیم کار ملی به منظور اجرایی شدن این سیاست ها توسط دکتر جهانگیری معاون اول رئیس جمهور به دستگاه ها ابلاغ شده است.

علی اکبر محزون خاطر نشان کرد: در این سیاست های کلی جمعیت به مواردی مانند ارتقاء پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی، رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزند، کاهش سن ازدواج، اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران بویژه در دوره بارداری و شیردهی و پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان، تحکیم بنیان و پایداری خانواده با اصلاح و تکمیل آموزش‌های عمومی درباره اصالت کانون خانواده و فرزند پروری و با تأکید بر آموزش‌ مهارت‌های زندگی اشاره شده است.

محزون ادامه داد: ترویج و نهادینه‌سازی سبک زندگی اسلامی - ایرانی، ارتقاء امید به زندگی، تأمین سلامت و تغذیه سالم جمعیت و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، فرهنگ سازی برای احترام و تکریم سالمندان، توانمندسازی جمعیت در سن کار، باز توزیع فضایی و جغرافیایی جمعیت، حفظ و جذب جمعیت در روستاها و مناطق مرزی و کم تراکم و ایجاد مراکز جدید جمعیتی، مدیریت مهاجرت به داخل و خارج، تشویق ایرانیان خارج از کشور برای حضور و سرمایه گذاری، تقویت مؤلفه‌های هویت‌بخش ملی (ایرانی، اسلامی، انقلابی) و ارتقاء وفاق و همگرایی اجتماعی و رصد مستمر سیاست‌های جمعیتی از دیگر مفاد سیاست های کلی جمعیت است.

وی یاد آوری کرد: بر اساس تقسیم کار انجام شده، متولیان به صورت بخشی مشخص شده‌ اند اما باید یک هماهنگ کننده ملی وجود داشته باشد تا همگرایی بین بخشی به خوبی فراهم شود.
محزون تاکید کرد: یکی از موارد مهم در این تقسیم کار، رصد جمعیت است و ما نیز در سازمان ثبت احوال کشور امیدواریم به عنوان یکی از اعضای نظام آماری کشور بتوانیم در این رصد کمک کنیم.
وی با اشاره به وجود برخی از تعارضات در رصد جمعیتی گفت :زمانی در دنیا کلید واژه هایی مثل بمب جمعیتی بود و سازمان ملل در آن خصوص هشدار می داد ،اما آلان کلید واژه ها تغییر کرده است بحث هایی مثل زمستان جمعیتی در دنیا مطرح است که در اثر کاهش نرخ باروری به وجود می‌آید.

** در کشور در خصوص مقوله جمعیت یک چشم‌انداز واحد نداریم
وی با بیان اینکه در کشور در خصوص مقوله جمعیت یک چشم‌انداز واحد نداریم گفت: نمی‌دانم چرا در برخی از موارد همچنان اصرار داریم بر اساس برنامه های جمعیتی گذشته عمل کنیم و چرا نباید بپذیریم که به هدف گذاری های جمعیتی سابق رسیده ایم .
مدیر کل آمار جمعیتی سازمان ثبت احوال تصریح کرد: برخی از آمار های جمعیتی مربوط به کشورمان که از سوی برخی از نهادهای بین المللی اعلام می شود به دلیل اینکه بر اساس واقعیت ها نیست صدای متخصصان داخل کشور را نیز در آورده است .

** افزایش موالید
محزون به رشد موالید در کشور اشاره کرد و گفت: در سال های اخیر بعد از بازنگری در سیاست های جمعیتی برای چند سال رشد موالید به طور خفیف افزایش یافت اما از سال 94 دوباره با کاهش رشد موالید رو به رو بودیم به طوری که در سال 91 رشد موالید 2.9 و در سال 92، 3.5 ، سال 93، 4.2 و در سال 94 به 2.3 درصد کاهش پیدا کرد.
وی همچنین به سن مادران در فرزندآوری اشاره کرد و اظهار داشت: آمارهای سال 94 نشان می دهد 89 درصد ولادت ها مربوط به مادران 19 تا 37 ساله بوده که میانگین سن مادران 28.4 سال بوده است. مادران 29 ساله با 6.4، 28ساله با 6.3 و 27 ساله با 6.2 درصد بیشترین سن مادران در ولادت ها را به خود اختصاص داده اند.
محزون گفت: در سال 89 نیز 90.6 درصد ولادت ها مربوط به مادران 18 تا 36 ساله بوده و این در حالی است که درسال 94، 89 درصد ولادت ها به مادران 19 تا 37 ساله اختصاص یافته است.
به گفته وی، در سال گذشته 88.5 درصد ولادت ها مربوط به پدران 23 تا 41 ساله بوده است. این در حالی است که در سال 89، 89.2 درصد ولادت ها مربوط به پدران 22 تا 40 ساله بوده است.
وی درباره تعداد ازدواج‌ها در سال 94 اظهار داشت: در سال گذشته 685 هزار و 352 ازدواج ثبت شده است که بیشترین ازدواج برای خانم‌ها در گروه سنی 20 تا 24 ساله و برای آقایان 25 تا 29 ساله بوده است.

** ازدواج بالای سن متعارف در کشورمان رو به افزایش است
وی در ادامه سن متعارف برای ازدواج جوانان ایرانی را برای دختران 15 تا 29 سال و برای پسران 20 تا 34 سال عنوان کرد و ادامه داد: ازدواج بالای سن متعارف در کشورمان رو به افزایش است و ده درصد ازدواج‌ها یعنی از هر 10 ازدواج برای آقایان یک ازدواج بالای 35 سال و برای خانم ها 14 درصد ازدواج‌ها بالای سن متعارف و بیش از 30 سال است.
محزون اظهار داشت: اختلاف سنی پنج سال در هرم سنی پسران و دختران به عنوان یک مشکل در سال های اخیر تبدیل شده چرا که به همین خاطر تا پیش از این، فرصت ازدواج برای دختران کمتر بوده و حتی تجرد قطعی بر این اساس دامن زده می‌شد.

** به ازای هر دو خانوار یک جوان هرگز ازدواج نکرده در کشور داریم
وی در ادامه به موضوع جمعیت مجردان کشور اشاره کرد و گفت: آمار جوانان هرگز ازدواج نکرده و در سن ازدواج در کشور طبق آخرین سرشماری انجام شده توسط مرکز آمار ایران 11 میلیون و 240 هزار نفر است یعنی به ازای هر دو خانوار یک جوان هرگز ازدواج نکرده در کشور داریم که پنج میلیون و 570 هزار نفر پسر و پنج میلیون و 670 هزار نفر دختر در سن ازدواج در زمره افراد هرگز ازدواج نکرده قرار گرفته اند.
وی همچنین آمار جوانان هرگز ازدواج نکرده و بالاتر از سن متعارف را یک میلیون و 300 هزار نفر عنوان کرد و افزود: 320 نفر هزار از این افراد مرد و 980 هزار نفر خانم هستند.
مدیرکل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال کشور اضافه کرد: همچنین 152 هزار نفر بالای 50 سال و در تجرد قطعی در کشور وجود دارد که 90 هزار نفر از آنها خانم هستند.

** انتقاد از حاضر نبودن متولیان جمعیتی در میز گرد
مخزون نسبت به حاضر نبودن متولیان جمعیتی در  این میزگرد  انتقاد کرد و گفت : در این میزگرد جای برخی از متولیان جمعیت خالی است که به این ترتیب ترکیب جلسه تکمیل نشده است و آنهایی که باید در خصوص نقششان در سیاست های کلی جمعیتی در این میز گرد صحبت هایی برای گفتن و برنامه هایشان داشته باشند حضور ندارند .
وی تاکید کرد: امیدواریم آمار هایی که از سوی دستگاه ها و سازمان های متولی اعلام می شود، نخبگان و سیاست گذاران براساس این آمار ها صحیح بتوانند عمل کنند .

وی با اشاره به اینکه بحث های جمعیتی باید متمرکز باشد و زیر ساخت های اجرای آن نیز فراهم شود گفت: سازمان ثبت احوال برا ی فراهم کردن این زیر ساخت در ابتدا یک روز ( 30 اردیبهشت ) را به عنوان روز ملی جمعیت پیشنهاد کرد.

محزون خاطر نشان کرد : همچنین در ادامه فراهم نمودن زیر ساخت نیز با هدف رصد مستمر اجرای سیاست‌های ابلاغ شده از سوی معظم له و انعکاس و ارزیابی برنامه‌های اجرایی مربوط به حوزه جمعیت، تشکیل شورای راهبردی جمعیت به ریاست استانداران با امضای وزیر محترم کشور به تمامی استانداران ابلاغ شد تا سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها بر اساس شرایط ویژه هر منطقه باشد .

وی اضافه کرد: بر این اساس سه اقدام شامل رصد جمعیتی ،بررسی گزارش های تحلیلی به منظور شناسایی چالش‌ها، عوامل و راهکارها و اتخاذ برنامه ریزی های لازم با توجه به چالش ها و فرصت‌های موجود انجام شود .

این مقام مسئول سازمان ثبت احوال گفت : در سیاست های جمعیتی ارتقای زندگی و رفاه باید در نظر گرفته شود و در کشور به شدت جای جامعه شناسی در برخی از مسایل خالی است چراکه جامعه شناسان به عنوان یک عنصر مهم باید تصمیم گیران و برنامه ریزان را مشورت دهند .
محزون گفت : در بحث جمعیت توجه به سیاست‌های کلی خانواده نیز به عنوان مکمل سیاست‌های کلی جمعیت مدنظر است که در قالب 17 بند در مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب رسیده و به امید خدا ازسوی مقام معظم رهبری ابلاغ خواهد شد .

**در مورد یک سری از مفاهیم غلط در بحث جمعیت روشنگری شود
دکتر مسعود عالمی استادیار و عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در ادامه این میزگرد، گفت: در قسمت نخست سخنان حاضرین در این جلسه یک سری مفاهیم غلطی در بحث جمعیت مطرح شد که به نظر من در این رسانه باید در مورد این نگاه غلط روشنگری کنیم.
وی ادامه داد: رسانه ها خیلی روی واژه افزایش جمعیت تاکید می کنند و همانطوری که سایر کارشناسان حاضر در این میزگرد نیز به آن اشاره کردند ما در سال های آینده،فعلا افزایش جمعیت را داریم؛ منتهی مسئله بحث سالمندی است که ما در سال 2050 به لحاظ میانگین سنی، کاملا وضعیت فعلی کشور ژاپن را خواهیم داشت؛ یعنی ما در آن زمان میانگین سنی 43 سال را داریم که این وضعیت در ژاپن فعلی 45 سال است.

عالمی توضیح داد: واژه مقابل این بحث چیست، افزایش جمعیت نیست، جوان سازی جمعیت است، یعنی ما باید این نگاه را در رسانه ها بیشتر تاکید کنیم و اکنون اردوغان بیشتر از این نوع نگاه استفاده می کنند و جوان سازی جمعیت را در رسانه های ترکیه مطرح می کند؛ این نگاهی است که می تواند پذیرش بیشتری در لایه های متخصصین، نخبگان و مردم جامعه داشته باشد.

**جوان سازی جمعیت در مقابل افزایش جمعیت
عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی اضافه کرد: در زمان حاضر واژه ها تاثیر گذار هستند و جوان سازی خیلی مقبول است چرا که برای اقتصاد، پویایی و شکوفایی کشور، نیاز به نیروی جوان داریم.
وی تصریح کرد: در رابطه باافزایش جمعیت، نگرانی هایی که در خصوص اقتصاد داریم به نظر من یک تفکر وارونه است که در بحث جمعیت وجود دارد؛ تفکر وارونه یعنی چه، یعنی اینکه ما می گوییم جمعیت را افزایش ندهیم ،مبادا بحران اقتصادی برای ما ایجاد شود، اتفاقا اگر امروز جمعیت را جوان نکنیم،بحران اقتصادی ایجاد می شود؛ اقتصاد ناشی از نیروی کار است، ناشی از جمعیت است، حتی من اینطور عرض کنم که ما آمارهایی که داریم هیچ کشوری با افزایش جمعیتش سرانه اش کاهش پیدا نکرده و برعکس طبق اعلام و آمارهای بانک جهانی افزایش پیدا کرده است.
عالمی خاطرنشان کرد: یک کشور در دنیا نداریم که با افزایش جمعیت آن کشور، درآمد سرانه، نه در آمد کل، یعنی درآمدی که هر فرد کسب می کند حتی ثابت مانده و افزایش پیدا نکرده باشد.

وی گفت: البته این نافی این نیست که ما با برنامه جمعیت را افزایش دهیم، این را من عرض نمی کنم، منتهی ما دچار یک تفکر وارونه شده ایم، یعنی اینقدر می خواهیم مسئله جمعیت را که متخصصین طرح می کنند، جمعیت را رها کنیم که این موضوع باعث می شود که جمعیت سالمند شود که این خود باعث اضافه شدن یک مسئله به مسائل و مشکلات فعلی کشور می شود.
این دکترای جامعه شناسی اقتصادی و توسعه خاطرنشان کرد:خیلی ها بحث جمعیت و مسائل دیگری مثل آب، منابع و ظرفیت های زیست محیطی کشور را پیوند می زنند، درحالی که این اصلا مسئله افزایش جمعیت نیست مسئله سوء مدیریت است که این خیلی ساده است اگر ما در بحث آب از چاه های عمیق بیشتر استفاده کردیم و در انتقال آب دچار یک سری از سوء مدیریت ها شدیم ربطی به جمعیت ندارد چرا ما صورت مسئله را طوری تعریف می کنیم که انگار این موضوع ارتباطی با جمعیت دارد.
وی گفت: کدام کشور با کاهش جمعیت توانست مسئله بیکاری را حل کرد، هیچ کشوری چنین راهکاری را ندارد، مسئله اقتصادی راه حل اقتصادی و مدیریت اقتصادی دارد، هند با یک میلیارد و 242 میلیون نفر جمعیت با سیاست اقتصادی از همین پتانسیل جمعیت استفاده کرد و تبدیل به یک قدرت اقتصادی شده است.

**نقصان ها ارتباطی با افزایش جمعیت ندارد
عالمی افزود: ما واقعا صورت مسئله را دقیق ببینیم، نه مسئله آب، نه مسئله بیکاری، نه مسئله مسکن، نه مسئله بهداشت و نه مسئله آموزش اگر در این مسائل نقصان هایی در یک کشور هشتاد میلیونی وجود دارد ارتباطی با افزایش جمعیت ندارد و بهتر است برویم سراغ آنهایی که این مسائل را ایجاد کرده اند و پس آنها را رفع کنیم.
عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: جمعیت واقعا یک بحث توسعه همه جانبه است و امروز در کشورهای جهان سیاست های جمعیت کاملا یک بسته توسعه ای است یعنی برخی از کشورهای رده چندمی مثل بلغارستان که ما اخیرا برنامه اش را ترجمه کردیم و در آینده ای نزدیک منتشر خواهد شد، شما وقتی به این برنامه نگاه می کنید می بینید که این کشور راجع به مسکن، بهداشت، مهاجرت، آموزش و نظایر آن برنامه دارد.

**بحث جمعیت فقط تشویق به فرزند آوری محسوب نمی شود
وی توضیح داد: امروز دیگر بحث جمعیت فقط تشویق به فرزند آوری محسوب نمی شود؛ عرض کردم یکی از 14 ماده سیاست های کلان تشویقی مربوط به فرزندآوری است ولی این نگاه باید تسری پیدا کند به دستگاه های مختلف که اکنون این نگاه در کشور وجود ندارد.

**وام 10 میلیونی ازدواج را به سختی بانک ها تقبل کردند
عالمی گفت: ببینید بخاطر همه جانبه بودن موضوع و ضعف آن، هماهنگی ساختاری را ما خوب حس کنیم، طی سال های گذشته راجع به کاهش سن ازدواج چه اقدامی صورت گرفته است؟ همین وام 10 میلیونی ازدواج را به سختی بانک ها تقبل کردند در حالی که این وام از منابع قرض الحسنه تامین می شود.

**افزایش سن ازدواج
وی افزود: در مقالاتی که برخی از غربی ها راجع به سیاست های کاهش نرخ زاد و ولد در کشورهایی مثل ایران نوشته اند به تصریح گفته اند که افزایش سن ازدواج مهمترین سیاست برای کاهش نرخ زاد و ولد است؛ بنابراین عکس این موضوع می شود کاهش سن ازدواج، ما چه اقدام مشخصی برای کاهش سن ازدواج کرده ایم، این مهمترین هدف گذاری نظام برای موضوع جمعیت می تواند باشد.

این دکترای جامعه شناسی اقتصادی و توسعه در ادامه این میزگرد، گفت: وزارت بهداشت راجع به ناباروری چه اقداماتی را انجام داده است؟ در بحث سقط جنین رسمی و غیر رسمی چه اقدامی صورت گرفته است؟ سقط جنین غیر رسمی که رها شده، سقط جنین رسمی را نیز برخی از پزشکان با تجویز یک سری از آزمایش ها و ایجاد حساسیت ها برای خانواده ها آنها را به سمت سقط جنین سوق می دهند که سقط جنین و ناباروری ظرفیت های موجود برای افزایش سن ازدواج است، وزارت بهداشت و بیمه ها در این خصوص چه کرده اند؟

وی یادآور شد: وزارت علوم برای جلوگیری از مهاجرت دانشجویانی که می خواهند در خارج از کشور تحصیل کنند چه اقداماتی انجام داده است؟ آیا ما نمی توانیم این گروه از دانشجویان را در داخل کشور نگه داریم تا به ادامه تحصیل بپردازند؛ درجه بالایی از این دانشجویان برای ادامه تحصیل به سایر کشورها مهاجرت می کنند که در سن باروری قرار دارند و هنگام خروج از کشور ظرفیت افزایش زاد و ولد را با خودشان به سایر کشورها می برند.
عالمی گفت: وزارت مسکن برای الگوی مسکن خانواده های دارای 3 فرزند به بالا چه برنامه هایی دارد؟ ما امروز به مردم می گوئیم فرزند آوری کنید تا افزایش جمعیت داشته باشیم، اما آیا می توان در یک منزل 80 متری سه فرزند را نگه داری کرد؟ ما نمی توانیم به مردم زور بگوئیم ما باید تمام شرایط را برای انجام این مهم فراهم کنیم.
وی توضیح داد: در بیشتر کشورهای دنیا برای مسکن اینگونه خانواده ها تسهیلاتی را در نظر گرفته اند که می توان به پرداخت مسکن و ساخت و ساز مسکن اشاره کرد.

**متولی الگوی سبک زندگی
استادیار و عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه متولی الگوی سبک زندگی سه فرزند به بالا در ایران چه کسی است، گفت: آیا متولی این امر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است یا صدا و سیما و آیا برنامه در این خصوص وجود دارد؟
وی افزود: وزارت آموزش و پرورش با شیبی که نسبت به افزایش هزینه دارد و این موضوع این روزها در رسانه ها مطرح است، این افزایش هزینه ها با بحث جمعیت هم خوانی ندارد و وقتی یک خانواده می بیند که افزایش هزینه ها در حوزه آموزش و پرورش وجود دارد دیگر مایل نیست که فرزند جدیدی را به مجموعه خانواده خود اضافه کند.
عالمی گفت: بحث جمعیت و افزایش آن واقعا یک بحث چند بعدی فرابخشی از زوایای مختلف است که در این موضوع ما به یک ساختار فرابخشی نیاز داریم.
وی تاکید کرد، ما برای تحقق افزایش جمعیت و زاد ولد در کشور به یک بازده زمانی 15 ساله نیاز داریم و نباید در این موضوع شتاب زده عمل کنیم.

**رشد جمعیت تا سال 1425صفر می شود
علیرضا زاهدیان، معاون طرح های آماری مرکز آمار ایران در این میزگرد گفت: بر اساس آمار مرکز آمار ایران، جمعیت کشور تا سال 1399 از مرز 84 میلیون و 200 هزار نفر فراتر می رود و تا آن سال بحران جمعیتی نداریم.
وی گفت: سناریوهای مختلفی برای جمعیت کشور در نظر گرفته می شود، یک سناریو این است که با همین نرخ باروری امروز یعنی 1.8 فرزند به ازای هر مادر پیش برویم در این صورت تا سال 1425 یا 1430 به رشد جمعیت صفر می رسیم یا حتی ممکن است رشد جمعیت کشور تا این سال منفی شود.
زاهدیان درباره شاخص نرخ باروری توضیح داد: نرخ باروری به معنای تعداد فرزندانی است که یک مادر در طول دورانی که توانایی فرزندآوری دارد به دنیا می آورد، این شاخص در سال 1360 به بالای 6 رسید اما بعد از آن روند کاهشی داشت تا سال 1390 که به 1.8 رسید و اکنون نیز در همین حدود است.
وی گفت: در سال های 1360 تا 1365 سالیانه حدود دو میلیون و 200 هزار نفر موالید داشتیم و این تعداد به جمعیت کشور اضافه می شد اما بر اساس آمار سازمان ثبت احوال به عنوان مثال در سال 1394 تعداد موالید کشور به حدود یک میلیون و 550 هزار نفر رسیده است.

**کاهش جمعیت بازار کار را خراب می کند
معاون طرح های آماری مرکز آمار ایران اضافه کرد: بحث بسیار مهم در این حوزه پیش بینی جمعیت کشور تا سال های 1425 یا 1430 است که کاهش نرخ رشد جمعیت می تواند به شدت بازار کار را تحت تاثیر قرار دهد.
وی گفت: بسیاری از کشورهای اروپایی نیز که با رشد جمعیت صفر و منفی مواجه شدند، مجبور شدند از طریق جذب مهاجر نیروی کار وارد کنند تا این کمبود را جبران کنند و دچار مشکلات اقتصادی نشوند.
زاهدیان افزود: بر اساس سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری برای جمعیت، نرح باروری کشور باید حداقل به 2.1 برسد تا در مجموع نرخ جانشینی پدر و مادر را داشته باشیم و اندکی هم بیش از نرخ جانشینی باشد تا رشد جمعیت به صورت مثبت جلو برود.
وی اضافه کرد: در کنار این مبحث کمیت جمعیت، موضوع کیفیت جمعیت نیز اهمیت زیادی دارد، زیرا با وجودی که نرخ باروری کلی کشور حدود 1.8 است این شاخص در استان های برخوردار مانند تهران و گیلان بسیار پایین تر است به عنوان مثال نرخ باروری در گیلان 1.3، در تهران 1.4، در استان البرز 1.4 و در سمنان و اصفهان 1.5 است و در عوض در استان سیستان و بلوچستان نرخ باروری 3.5 است.

**کاهش فرزند آوری با افزایس سطح سواد و توان اقتصادی
معاون طرح های آماری مرکز آمار ایران گفت: شاخص باروری برای زنان باسواد 1.1 و برای زنان بی سواد مطلق در کشور 3.2 است بنابراین مادران و خانواده های باسوادتر فرزند کمتری به دنیا می‌آورند.
وی افزود: از طرف دیگر شاخص نرخ باروری در شهرها و روستاها نیز متفاوت است،نرخ باروری در شهرها حدود 1.7 و در روستاها 2.2 است. علاوه بر آن نرخ باروری در خانواده هایی که موقعیت اقتصادی پایین تری دارند نیز بالاتر است.
زاهدیان اضافه کرد: نرخ باروری در خانواده های با موقعیت اقتصادی بالا 1.4، در خانواده های با موقعیت اقتصادی متوسط 1.8 و در خانواده های با موقعیت اقتصادی پایین 2.3 است.

** نگرانی از افزایش جمعیت فقیر
وی گفت: این مسائل به شدت موجب نگرانی درخصوص افت کیفی جمعیت و افزایش جمعیت افراد فقیر و کم سواد شده است.
معاون طرح های آماری مرکز آمار ایران ادامه داد: با ادامه روند جمعیتی کشور با توجه به رشد جمعیت سال های 60 تا 65 تا حدود 15 سال آینده همچنان رشد جمعیت مثبت را خواهیم داشت اما پس از آن با کاهش قابل توجه نرخ باروری مواجه می شویم.

**کاهش تعداد ازدواج ها
وی گفت: از 15 سال آینده به بعد با کاهش تعداد ازدواج مواجه می شویم، قدرمسلم تعداد ازدواج ها پایین می آید و به دنبال آن، نرخ باروری کلی جامعه نیز کم می شود.

**خانواه های ایرانی چند فرزند می خواهند؟
زاهدیان اضافه کرد: بررسی های مشترک پژوهشکده آمار مرکز آمار ایران و وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی نشان می دهد که هم اکنون نیز حدود 60 درصد مردم خواهان حداقل دو فرزند هستند، 14 درصد جمعیت کشور یک فرزند را کافی می دانند و فقط یک درصد خانواده ها هستند که فرزندی نمی خواهند.
وی گفت: در واقع حدود 75 درصد جامعه بین یک تا دو فرزند را می خواهند اما ضعف برنامه ریزی های اقتصادی مانع تحقق این خواسته شده و باعث شده نرخ باروری کلی جامعه حدود 1.8 بماند.

**بحران سالمندی در پیش است
معاون طرح های آماری مرکز آمار ایران افزود: مسئله مهم دیگر افزایش سالمندی است،وقتی متولدان سال های 60 تا 65 به سن مدرسه رسیدند با بحران کمبود فضای آموزشی و مدرسه مواجه شدیم، این گروه وقتی به سن دانشگاه رسیدند با افزایش شدید ظرفیت دانشگاه های آزاد و غیر انتفاعی برای پاسخ به نیاز آنان مواجه شدیم، بعد از آن بحران ازدواج، بیکاری و مسکن این گروه در کشور بروز کرد.

** 30 سال دیگر، کشور بازنشسته ها می‌شویم
وی گفت: اکنون این گروه سنی به سن 30 تا 35 سال رسیده اند و به همین خاطر هنوز کشور جوانی محسوب می شویم اما 30 سال آینده این افراد به سن بازنشستگی و سالمندی می رسند و در آن زمان سازمان تامین اجتماعی و بازنشستگی و بیمه ها با چالش جدی و بحرانی مواجه می‌شوند.

** کاهش جمعیت مولد و شاغل در کشور
زاهدیان ادامه داد: حل معضل کمبود مدارس یا ازدواج آسان بسیار راحت‌تر از حل معضل بیکاری و بعد از آن رفع نیازهای سالمندان است، همین الان حدود 40درصد افراد کشور کار می کنند که 60 درصد دیگر استفاده کنند اما در زمانی که سالمندی در کشور رشد کند این معادله تغییر می کند و اقتصاد کشور دچار بحران می شود.

*ورشکستگی بیمه‌ها
وی اضافه کرد: در سال های آتی با افزایش سالمندان و کاهش افرادی که کار می کنند و حق بیمه واریز می کنند، سازمان تامین اجتماعی و سازمان های بازنشستگی ورشکسته می شوند، بنابراین از هم اکنون باید برای مدیریت آن زمان برنامه ریزی کنیم.
معاون طرح های آماری مرکز آمار ایران با بیان راهکار رفع بحران جمعیتی گفت: سازمان های متعددی در حوزه جمعیت نقش دارند و برنامه ریزی و اجرا در این حوزه به عهده یک سازمان خاص نیست.

وی افزود: موضوع سلامت باروری و سلامت مادران به عهده وزارت بهداشت است، در حوزه حمایت از ازدواج نیز وزارت اقتصاد، بانک ها و دستگاه های اقتصادی مسئولیت دارند، در موضوع سالمندی و سلامت خانواده نیز معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری نقش دارد و سازمان هایی مثل سازمان ثبت احوال و مرکز آ‌مار ایران نیز مسئولیت رصد آمار و اندازه گیری شاخص های جمعیتی را به عهده دارند.

زاهدیان گفت: برای موفقیت در این عرصه باید یک شورای ملی با حضور دستگاه های متولی از جمله وزارت بهداشت، وزارت کشور، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت ورزش و جوانان، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارتخانه های اقتصادی، معاونت امور زنان ریاست جمهوری، مرکز آمار ایران، سازمان ثبت احوال و حتی ستاد کل نیروهای مسلح زیر نظر سازمان مدیریت و برنامه ریزی تشکیل شود.

**فرهنگ سازی مهمتر از تشویق به فرزندآوری
وی افزود: این سازمان باید منابع مالی لازم را برای رشد جمعیت در اختیار داشته باشد اما مهمتر از منابع مالی، فرهنگ سازی است زیرا اولین گام برای رشد جمعیت فرهنگ سازی است و اگر فرهنگ افزایش فرزند آوری نهادینه نشود، منابع مالی هدر می رود و برنامه های جایزه محور به نتیجه نمی رسد.
زاهدیان ادامه داد: یکی از سوالات مهم این است که چرا خانواده های متمول بچه دار نمی شوند، پاسخ آن این است که فرهنگ فرزندآوری در کشور تضعیف شده است باید کاری کنیم که شعار دو فرزند کافیه در ذهن مردم به شعار دو فرزند کافی نیست، تغییر کند.

**برنامه جامع برای رشد جمعیت نداریم
معاون مرکز آمار ایران گفت: نمی شود یک دستگاه را برای رشد جمعیت موظف کرد، باید نهادها و دستگاه های مختلف دور هم بنشینند و مصارف و منابع را در نظر بگیرند و برای رشد جمعیت یک برنامه جامع تدوین کنند.

وی افزود: همه دستگاه های اجرایی باید برای کمک به افزایش فرزندآوری سهم داشته باشند،حتی ستاد کل نیروهای مسلح نیز می تواند با دادن تسهیلات و امتیازهایی به سربازهای متاهل که صاحب فرزند هستند، در این زمینه مشارکت کند.
زاهدیان ادامه داد: باید یک برنامه جامع برای رشد جمعیت داشته باشیم، در این برنامه اهداف کمی را تعیین کنیم و برای بلند مدت و میان مدت برنامه ریزی داشته باشیم.

**سخن آخر
عوامل متعدد مانند جنگ ،بلایای طبیعی ،بیماری ها ،تصادفات و اعمال برخی از سیاست های جمعیتی نادرست و نابجا از عوامل کاهش جمعیت محسوب می شوند که به عقیده برخی از اندیشمندان ،اصرار بر کاهش جمعیت به دلیل ناتوانی در تامین امکانات و آموزش مناسب شهروندان ،نوعی پاک کردن صورت مسئله است که در بلند مدت جامعه را با بحران تامین نیروی کار مواجه می کند و باعث برهم خوردن فرهنگ بومی به دلیل مهاجرت معکوس و تداخلات اندیشه ای می شود .

ازسوی دیگر موضوع افزایش جمعیت یا به عبارت دیگر جوان سازی جمعیت علاوه بر اینکه عوامل متعدد اقتصادی ،فرهنگی و حتی اعتقادی بر آن دخیل است و همچنین سیاست های جمعیتی نیز در این میان نقش موثر و مهمی را برعهده دارد باید توجه داشت که به جز افزیش کمی باید به مقوله افزایش کیفی جمعیت هم توجه خاص شود تا بتوان به اهداف افزایش جمعیت و استفاده از نیروی انسانی را مد نظر داد و در برنامه ریزی و تصمیم گیری ها در کشور لحاظ شود .
ازدیاد جمعیت در ایران می تواند در گرو اجرای صحیح قانون اعطای تسهیلات ازدواج ،بهبود شرایط اقتصادی خانوارها ،استفاده از بودجه های کلان نظیر بودجه ناشی از نفت در جهت تقویت ازدواج و تحکیم خانواده ،فرهنگ سازی و آگاه سازی خانواده ها و همچنین ضرورت همراهی رسانه ها برای تحقق اهداف قانون ازدیاد جمعیت باشد .

باید گفت که مقوله جمعیت و بخصوص ازدیاد آن و سیاست کلی حاکم بر آن یک موضوع فرا بخشی و چند بخشی است که نیازمند همکاری و همگرایی بسیاری از وزارت خانه ها و دستگاه ها است و با استفاده از یک سیاست واحد و درعین حال با داشتن یک متولی خاص برای هدایت و راهبردی کردن اهداف اساسی به سر منزل مقصود برسد .