سلامت نیوز: قاچاق مواد مخدر ازجمله پرسودترین فعالیت‌ها در سراسر جهان است و شاید به همین دلیل باشد كه بازار شیوه‌های نوین قاچاق، فروش و مبادله مواد مخدر هم مانند خود این مواد، به روز می‌شوند. حالا هم زمزمه یكی از شیوه‌های جدید مبادله قاچاق مواد مخدر به گوش می‌رسد: استفاده از اینترنت سیاه یا همان چیزی كه به آن دارك وب یا دارك نت هم گفته می‌شود.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه تعادل نوشت: دارك وب بخشی از فضای مجازی است كه از طرق عادی مانند استفاده از مرورگرهای عادی، نمی‌توان به آن دسترسی پیدا كرد و البته به همین دلیل، این فضا از دسترس عموم هم دور است. برای درك ابعاد ماجرا و سهولت استفاده از فضای مجازی برای خرید و فروش مواد مخدر اما كافی است شبكه‌های پنهانی را فرض كنید كه قاچاقچیان و مصرف‌كنندگان مواد مخدر در آن جولان می‌دهند و ساده‌تر از هر روش دیگری، به تبادل اطلاعات در آن می‌پردازند.
سوی پنهان اینترنت
برای آنكه بدانیم دارك وب چیست، ابتدا باید سراغ دیپ وب (deap web) برویم. دیپ وب یا بخشی از اینترنت كه نمی‌توان با مرورگرهای معمول و به شیوه‌های عادی به آن دسترسی پیدا كرد. دیپ وب شامل تمام اطلاعات غیرقابل رهگیری همچون وب سایت‌ها ایمیل، دیتابیس‌ها و… می‌شود. اما در مورد دارك وب قضیه تنها در خصوص تفاوت‌های تكنیكی است به این معنا كه در این حوزه محصولات و خدماتی ارائه می‌شود كه غالب مردم به دنبال آن نیستند و تنها عده معدودی دنبال آن می‌گردند مثل سایت‌های مواد مخدر یا قمار و كودك آزاری و… سایت‌های غیرقانونی در دیپ وب را دارك وب می‌گویند و دارك وب در واقع بخش خاصی از دیپ وب است.
بنا بر برخی داده‌ها در سال 2015، معاملات مواد مخدر حدود 15.4 درصد از خدمات پنهانی را كه توسط دارك وب ارائه می‌شده است به خود اختصاص داده و اقدامات خلاف قانون دیگری مانند فروش اسلحه، قمار و محتوای جنسی هم در میان دیگر سرویس‌هایی بوده‌اند كه در این بخش از فضای مجازی وجود داشته‌اند.
امیر نادی، كارشناس فضای مجازی در گفت‌وگو با «تعادل» از ویژگی‌های بخش پنهان فضای مجازی گفت. به گفته نادی، دارك وب پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد، بنابراین نفوذ به شبكه افرادی كه از آن استفاده می‌كنند چندان ساده نیست. «اینترنت را اصولا می‌توان به سه بخش تقسیم كرد. یكی بخش علنی اینترنت یا همان واید وب است كه همه ما معمولا از آن استفاده می‌كنیم و یكی هم دارك وب است كه منشأ و محل سرورها و همین طور كسانی كه محتوای آن را تولید می‌كنند مشخص نیست و سومی هم فضایی است مابین این دو كه ویژگی‌هایی از هر دو را با خود دارد. در مورد دارك وب، شما نمی‌توانید بفهمید محتوایی كه می‌بینید از كجا تامین شده و درواقع تولید‌كننده این محتوا چه كسی است و نكته اینجاست كه بنا به برخی تخمین‌ها، حدود 96درصد از فضای مجازی در تصرف همین دارك وب است.»
نادی ادامه می‌دهد: «در واقع ممكن است كاربر صفحه‌یی را باز كند كه به ظاهر محتوایی عادی دارد اما در پشت پرده، محتوای صفحه یا سایت در مورد قاچاق انسان باشد.»
معاون حقوقی پلیس فتا هم چندی قبل با اشاره به بسترهای امنیتی پلیس فتا در فضای سایبری كشور، اظهار كرد: «متاسفانه در حال حاضر در حوزه مواد مخدر به وسیله فضای مجازی دارك نت‌هایی به وجود آمده است كه بیشتر در كشورهای دیگر مشهود بوده است.»
سرهنگ حسین رمضانی در یك میزگرد رادیویی با اشاره به آمارهای به دست آمده از بسترهای فضای مجازی برای رشد اعتیاد در كشور، گفت: «امروزه فضای سایبری با ایجاد بستر رسانه‌یی بسیار مطلوب این امكان را در اختیار دولت و نهاد‌های كشور قرار می‌دهد تا بتوانند اقدامات خود را سازماندهی كنند.» وی افزود: «فضای سایبری در كنار تمام ویژگی‌های مثبت و سازنده خود، با ایجاد فضاهای كاربری برای مجرمین و خلافكاران مختلف در برخی اوقات سبب وقوع بسیاری از مشكلات می‌شود.»معاون حقوقی پلیس فتا با اشاره به بسترهای امنیتی پلیس فتا در فضای سایبری كشور اظهار كرد: «متاسفانه در حال حاضر در حوزه مواد مخدر به وسیله فضای مجازی دارك نت‌هایی به وجود آمده كه بیشتر در كشورهای دیگر مشهود بوده است.»
دكتر عباس دیلمی زاده، كارشناس حوزه مواد مخدر نیز در این برنامه با اشاره به تعریف مواد مخدر در جوامع مختلف، گفت: «مواد مخدر و محرك، با ایجاد وابستگی‌های شدید جسمی، روانی و عاطفی در ذهن و جسم شخص نفوذ كرده و با سوء مصرف افراد علائم خود را به بار می‌نشاند.»
وی با بیان اینكه در هیچ جای دنیا برای مخدرها تبلیغ مثبتی انجام نمی‌گیرد، اظهار كرد: «در هر شیوه تبلیغاتی برای مصرف و فروش مواد مخدر همواره از راه‌های غیر مستقیم استفاده می‌شود، به‌طوری كه امروزه در بخش‌های مختلف فضای مجازی شاهد این دست از تبلیغات غیر مستقیم هستیم.» این كارشناس مواد مخدر در ادامه همین بحث اضافه كرد: «زمانی كه یك مصرف‌كننده از طریق مدل‌های مختلف تبلیغاتی و گروه‌های متعلق به مصرف‌كنندگان به مواد مورد نظر خویش دست پیدا كند، یك تبلیغات كاملا غیر مستقیم انجام گرفته است.» وی در خصوص رواج مواد مخدر جدید در فضاهای مجازی، اظهار كرد: «اكثر مواد مخدر با برندها و نام‌های مختلف در پایه و بنیان خود مشترك و یكسان هستند، بطوری كه تهیه‌كنندگان این مواد نسبت به سطح آگاهی مردم و رشد فروش خود تبلیغات و برند خود را تغییر می‌دهند.»
وی همچنین در ادامه تصریح كرد: زمانی كه یكی از انواع مواد مخدر با تبلیغات پیشگیرانه و آگاه‌سازی به مردم معرفی می‌شود، تولید‌كننده با استفاده از راه‌های تبلیغاتی مختلف و تغییر در ظاهر محصول سعی در فروش جنس تولیدی خود دارد.
دیلمی‌زاده با اشاره به رواج خرید و فروش آزاد مواد مخدر در برخی كشورهای دنیا، افزود: در كشور ایران خرید و فروش مواد مخدر از فضای مجازی به صورت جدی و برجسته صورت نمی‌گیرد. در بخش دیگر این برنامه روح‌الله مومن نسب، كارشناس فضای مجازی نیز با اشاره به ارتباط بین فضای مجازی و مواد مخدر گفت: «در این باره دو تعریف متمایز وجود دارد، نخستین بحث مربوط می‌شود به حضور مواد مخدر در فضای مجازی و دیگری فضای مجازی مخدر است.»
وی با بیان اینكه فضای مجازی به تنهایی می‌تواند یك نوعی از اعتیاد را به همراه داشته باشد، گفت: «برخی ابزارهای فضای مجازی با ایجاد وابستگی‌های شدید، زمینه اعتیاد افراد به این فضا را فراهم می‌كنند.» مومن نسب با تاكید بر بستر مناسب فضای مجازی برای جرم خیزی و رشد جرم، گفت: «استتار هویتی افراد در فضاهای سایبری همواره یكی از دلایل رشد جرم در این فضا به شمار می‌رود.»
وی با اشاره به تحقیقات برخی دانشگاه‌های معتبر خارج از كشور، خاطرنشان كرد: «طبق تحقیقات انجام گرفته در برخی اوقات اعتیاد به فضای مجازی می‌تواند بیشتر از موادهای مخدر تاثیرگذار و مخرب باشد.»
فضای رسمی هم بی‌نصیب نیست
با لیلا ارشد، جامعه‌شناس و مدیرعامل خانه خورشید تماس می‌گیرم. خانه خورشید، سازمانی مردم نهاد است كه فعالیت‌هایی در زمینه بهبود آسیب‌های ناشی از سوء مصرف مواد مخدر دارد. ارشد معتقد است عدم استفاده از فضای مجازی می‌تواند به حوزه سوءمصرف مواد مخدر هم كشیده شود و در واقع دلیلی وجود ندارد كه فضای مجازی هم صحنه‌یی برای انجام مبادلات مواد مخدر نشود. «مشاهدات خود من نشان می‌دهد كه فضای مجازی برای مبادله و خرید و فروش مواد مخدر كاملا كاربرد دارد. درواقع چه ساقی‌های مواد مخدر، چه فروشندگان بزرگ و چه خرده‌پاها و چه مصرف‌كننده‌های مواد مخدر، همگی از این فضا استفاده بسیار گسترده‌یی می‌كنند، حتی از بخش‌های نسبتا رسمی‌ای مانند تلگرام و پیامك.» ارشد ادامه می‌دهد: «نگاه من به این موضوع این است كه به دلیل نبود نظارت مناسب، فضایی كه به راحتی در دسترس كودكان و نوجوانان ما هم هست می‌تواند محلی باشد كه آنها با محتوایی رو به رو شوند كه ابزار مناسب برای برخورد با آن را هم در اختیار ندارند.»
از خانم ارشد می‌پرسیم آیا فضای مجازی در جوامع دیگر هم در معرض محتوای مجرمانه خرید و فروش مواد مخدر قرار دارد یا نه. مدیرعامل خانه خورشید پاسخ می‌دهد: «علاوه بر اینها، من فكر می‌كنم ما باید مشكل را از سمت و سویی دیگر هم در نظر بگیریم. در مورد گروه سنی نوجوانان و بچه‌های ما، خیلی ساده، نداشتن تفریحات مناسب و نبود نشاط، موجب می‌شود كه اینها سراغ شبكه‌های اجتماعی و فضای مجازی بروند و در معرض تهدیداتی باشند كه از ناحیه مواد مخدر در این فضا وجود دارد. اینكه چرا كشورهای دیگر كه شاید بیشتر از ما از فضای مجازی استفاده می‌كنند با این مشكل مواجه نیستند را هم به نظر من باید در آگاهی بدانیم كه آنها در استفاده از این فضا دارند و ما متاسفانه این آگاهی را نداریم.» از ارشد می‌پرسیم آیا در این فضا برای مواد مخدر تبلیغات بازرگانی، درست مانند آنچه برای سایر كالاها وجود دارد، دیده می‌شود یا نه و می‌شنویم: «خیر، خوشبختانه من تا به حال موردی از اینكه برای استفاده از مواد مخدر در شبكه‌های اجتماعی تبلیغ بشود را سراغ ندارم.»
نظر شما