سلامت نیوز: آمار دقیقی از مراکز خیریه در دست نیست. برخی کارشناسان از فعالیت 15 تا 17 هزار موسسه خیریه در کشور حرف می‌زنند. این عدد اما فقط آمار مراکز خیریه مجوزدار است و نگران کننده‌تر این است که از آمار مراکز خیریه بدون مجوز هیچ اطلاعاتی وجود ندارد.

به گزارش سلامت نیوز، روزنامه «جام‌جم» در ادامه نوشت: «کارشناسان می‌گویند مراکز خیریه هم اکنون توان گره‌گشایی ندارند؛ چرا که نبود قانون و نظارتی دقیق بر عملکرد آنها بستری را فراهم کرده که در آن خیریه‌ها به شکل علمی و در جهت رفع نیازهای روز جامعه فعالیت نمی‌کنند. به همین دلیل کارایی لازم را ندارند به خصوص آن که بی‌مجوزها باب سوء‌استفاده را هم باز کرده و بسیاری از آنها برای به دست آوردن نفع شخصی از نیکوکاران وجوهی دریافت می‌کنند.
ه همین علت هم مردم به مراکز خیریه بی‌اعتماد شده‌اند. بی‌اعتمادی مردم نسبت به مراکز خیریه را باید از عواقب عملکرد نامناسب این مراکز به حساب آورد و یادآور شد که برخی شهروندان از تعدادی مراکز خیریه به عنوان گدایان عصر جدید یاد می‌کنند زیرا کم نیستند مراکز خیریه‌ای که به شکل غیرقانونی و با استخدام افراد و پرداخت پورسانت به آنها به بی‌اعتمادی مردم به مراکز خیریه دامن می‌زنند؛ معمولا در معابر پرتردد از شهروندان می‌خواهند در قبال گرفتن قبض و رسید به موسسه آنها کمک کنند اما هزینه‌کرد این کمک‌ها هیچ وقت به درستی مشخص نمی‌شود.

آشفته بازار مراکز خیریه
یکی از عللی که باب سوء‌استفاده مراکز خیریه بدون مجوز را باز کرده است چند مرجعی صدور مجوز برای فعالیت مراکز خیریه است.
موسسات خیریه معمولا از سوی سازمان‌های مختلف مانند بهزیستی، نیروی انتظامی، وزارت کشور و استانداری‌ها مجوز فعالیت می‌گیرند و همین چند مرجعی باعث شده است، گروهی نیز مجوز نداشته‌شان را به سازمان‌ها و نهادهایی نسبت بدهند که واقعا از آنها اجازه فعالیتی دریافت نکرده و مردم هم آن قدر هزینه و فرصت ندارند که برای پیگیری راستی حرف این موسسات از سازمان‌ها و نهادها استعلام بگیرند.
حمید عسگری سوادجانی، مدیرکل امور اجتماعی و موسسات خیریه سازمان اوقاف و امور خیریه در گفت‌وگو با جام‌جم این مساله را تائید می‌کند و می‌افزاید: «صدور مجوز فعالیت برای مراکز خیریه از سوی ارگان‌های مختلف سبب شده تعداد آنها مشخص نباشد. برای همین آماری حدود 15 تا 17 هزار موسسه خیریه روایت می‌شود.»
از گفته این مقام مسئول می‌شود چنین استنباط کرد که‌ این وضعیت نظارت را بر مراکز خیریه سخت کرده است و تشخیص مجوزدار بودن یا نبودن آنها هم مشخص نیست. آن طور که او می‌گوید برای رفع این مشکل باید قانون مشخصی در نظر گرفته شود؛ قانونی که مانعی برای فعالیت این مراکز نباشد اما آنها را ملزم به رعایت اصول و قواعدی کند که در رفع نیاز نیازمندان موثر باشد.
از سوی دیگر آزاده جلالیانس، عضو هیات مدیره بنیاد خیریه دانشگاه تهران در گفت‌وگو با جام‌جم هشدار می‌دهد که اهداف و پروتکل فعالیت موسسات بدون مجوز مشخص نیست و از آنجا که نظارتی بر آنها صورت نمی‌گیرد، دست‌شان برای انواع فعالیت‌های غیرقانونی باز است؛ چرا که وقتی فردی عادی تصمیم می‌گیرد از راه قانونی موسسه خیریه‌ای ایجاد کند حتما درباره پیشینه او از سوی مراجع مختلف سوال می‌شود؛ در حالی که دایرکنندگان موسسات غیرمجاز گذشته‌ای نامشخص دارند و از چشم قانون و ناظران دور می‌مانند.

خیریه ناظر ندارد
علاوه بر خلأ قانونی باید از مناسب نبودن نظارت بر موسسات خیریه نیز به عنوان عاملی برای آشفته‌بازار مراکز خیریه نام برد زیرا نهاد یا سازمانی مشخص بر عملکرد خیریه‌ها نظارت نمی‌کند و هر سازمان صادرکننده مجوز فقط بر موسسات خیریه خود نظارت دارد، به همین دلیل فقط نظارت بر عملکرد برخی نهادها مناسب است اما گروهی از متخلفان هم از نبود نظارت‌ها برای فعالیت آزادانه و جمع‌آوری پول از خیرین استفاده می‌کنند. نبود نظارت آفتی برای موسسات مجوزدار هم محسوب می‌شود.
همایون هاشمی، رئیس پیشین سازمان بهزیستی کشور و نماینده کنونی مجلس در این‌ باره به جام‌جم می‌گوید، نظارت نامناسب و اعمال نشدن قانون سبب شده تخصصی عمل کردن مراکز مجوزدار نیز به فراموشی سپرده شود.
آن‌طور که او توضیح می‌دهد اساس کار مراکز خیریه مددکاری است اما این روزها در بسیاری از مراکز خیریه مددکار وجود ندارد.

قاتل اعتماد
به نظر می‌رسد سازمان‌های خیریه باید عملکرد شفافی داشته باشند تا اعتماد مردم نسبت به آنها افزایش یابد و به این شکل بتوان نیاز نیازمندان را برطرف کرد. علاوه بر آن که مردم باید از طریق رسانه‌ها و مسئولان مطمئن شوند که مجازات‌هایی سنگین در انتظار دایرکنندگان خیریه‌های بی‌مجوز وسودجو است.
زهرا یوسفی، قائم‌مقام یک موسسه خیریه مجوزدار و معروف نیز نبود قوانین قابل اجرا و نظارت دقیق را از علل اصلی رشد قارچ‌گونه برخی موسسات خیریه بی‌مجوز می‌داند.
کارشناسان اعتقاد دارند دولت‌ها نمی‌توانند به تنهایی بار جامعه را به دوش بکشند به همین دلیل به نظر می‌رسد سهمی از نظارت هم باید بر دوش مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد حتی موسسات خیریه مجوزدار باشد؛ یعنی حتی این موسسات هم می‌توانند در صورت مشاهده بی‌مجوزها آنها را به مراجع قانونی معرفی و از سوء‌استفاده بیشتر جلوگیری کنند.
آن‌ طور که یوسفی توضیح می‌دهد فعالیت خیریه‌های بی‌مجوز و در پی آن عملکرد ضعیف‌شان برای دستگیری از نیازمندان باعث می‌شود اعتماد شهروندان به طور کلی از همه خیریه‌ها سلب شود.
با توجه به اظهارنظر کارشناسان و گلایه شهروندان از نبود نظارت بر عملکرد مراکز خیریه باید از مسئولان خواست با آسیب‌شناسی دقیق علل رشد قارچ‌گونه موسسات خیریه بدون مجوز را شناسایی کرده و این موسسات را سروسامان دهد.

خیریه‌های غیر مجاز به فقر دامن میزنند
به گفته دکتر سعید محمدی‌صادق، جامعه‌شناس، خیریه‌ها ایجاد می‌شوند که با دستگیری از اقشار ضعیف اجتماع باری را از روی دوش جامعه بردارند و به نوعی جایگزین چتر حمایتی دولت شوند اما نبود نظارت بر عملکرد خیریه‌ها سبب شده برخی موسسات به شکل غیرمجاز فعال شوند. فعالیت غیرمجاز خیریه‌ها نیز بیشتر با هدف‌هایی غیر از کمک به نیازمندان دنبال‌می‌شود. به بیان ساده‌تر افرادی که به شکل غیرمجاز برای ایجاد خیریه پیشقدم می‌شوند، بیشتر به فکر برآورده شدن نیازهای خود هستند و دغدغه دستگیری از فقرا را ندارند.
خیریه‌های غیرمجاز نه تنها باری از روی دوش جامعه برنمی‌دارند که به گسترش آسیب‌های اجتماعی نیز دامن می‌زنند زیرا وقتی مردم ببینند خیریه‌ها اهداف خیرخواهانه ندارند، نسبت به انجام عمل نیکوکارانه دلسرد می‌شوند. به این شکل دستگیری از نیازمندان دیگر برای مردم در اولویت قرار نمی‌گیرد و در نتیجه مشکلات نیازمندان حل نمی‌شود. این در حالی است که باید تاکید کرد حل نشدن مساله فقر، آسیب‌های اجتماعی بیشتری را به همراه می‌آورد. آسیب‌هایی مانند گسترش کودکان کار و خیابانی که امروز به یکی از جدی‌ترین مشکلات کلانشهرها بدل شده است.»