سلامت نیوز: می‌گویند كه دستفروشان كالای قاچاق یا بی‌كیفیت می‌فروشند مگر در مغازه‌های ما فروش كالای قاچاق و بی‌كیفیت انجام نمی‌شود؟ می‌گویند دستفروشان رقیب مغازه‌داران شده‌اند مگر رقابت برای تعدیل قیمت‌ها خوب نیست؟ می‌گویند دستفروشان سد‌معبر می‌كنند به اعتقاد ما برخی از این ماشین‌های شاسی‌بلند بیشتر در خیابان‌ها سد‌معبر می‌كنند.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه اعتماد نوشت: سال گذشته در چندین نوبت، جمع‌آوری دستفروش‌ها خبرساز و جنجالی شد. چرا كه گروهی از مردم معتقدند كه از آنجایی كه دستفروش‌ها از اقشار كم درآمد جامعه هستند و از سر ناچاری به این مشاغل رو می‌آورند، نباید با آنها برخورد چكشی شود و جمع‌آوری شوند و در مقابل گروهی دیگر براین باورند كه در هر صورت دستفروشی فعلی غیرقانونی است كه هم اقتصاد جامعه را مخدوش می‌كند و هم باعث برهم خوردن نظم شهری خواهد شد. اما در سال جدید و با تغییر معاونت خدمات شهری شهرداری، تا همین چند روز قبل خبری از برخورد با دستفروش‌ها نبود به‌طوری كه دستفروش‌ها دوباره در خیابان‌های تهران و در مترو، با خیالی آسوده بساط‌های خود را پهن كردند. این رویه ادامه داشت تا اینكه روز گذشته دوباره با رسانه‌ای شدن «نشست دستفروشی» و به دنبال آن نامه وزیر تعاون و همچنین نامه ١٠ اقتصاددان به شهردار، بار دیگر این موضوع به سر خط اخبار بازگشت. نشستی كه با حضور مدیران شهری و رفاهی تهران برگزار شد تا به ریشه‌‌یابی و یافتن راهكاری برای ساماندهی معضل دستفروشی بپردازد. در این جلسه احد رستمی، مدیركل دفتر مطالعات و رفاه اجتماعی وزارت رفاه با ذكر اینكه وقتی كه اخبار رسانه‌ها در خصوص دستفروشی را مطالعه می‌كنیم این احساس به انسان دست می‌دهد كه مدیران شهری ناكارآمد هستند، گفت: اما اگر به‌طور ریشه‌ای این موضوع را واكاوی كنیم دستفروشی ریشه در ساختارهای اقتصادی و اجتماعی كشور دارد و عوامل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در آن دخیل هستند.
وی با اشاره به اینكه دستفروشی موضوعی طبیعی در جهان است، گفت: حتی در برخی موارد با مدیریت صحیح آن را به جاذبه‌های شهرشان تبدیل كرده‌اند و برخی هنوز نتوانستند راهكار مناسبی برای كنترل آن انجام دهند، گاهی هم با عنوان شبكه و مافیای دستفروشی این موضوع را به موضوع امنیتی تبدیل كردند و خواستار برخورد قاطع با آن شدند.
وی در ادامه به نامه وزیر تعاون به شهردار تهران اشاره كرد كه در آن خواستار تعامل بین دستگاهی برای حل این مشكل شده است: یكی از این سیاست‌ها ساماندهی دستفروشان است بنابراین در نامه وزیر رفاه به شهردار تهران درخواست همكاری در این خصوص شده است تا با تعامل بین دستگاهی به دنبال راه چاره‌ای برای این موضوع باشد.
رستمی اضافه كرد: برخی از فعالیت‌های دستفروشان را می‌توان در كسب و كارهای كوچك مدیریت كرد اما فضای كار به گونه‌ای است كه امكان ورود این نوع مشاغل به مشاغل رسمی وجود ندارد.
از نوزادفروشی تا دستفروشی
فاطمه دانشور، رییس كمیته اجتماعی شورای شهر تهران نیز یكی دیگر از كارشناسان این جلسه بود كه با اشاره به معضل فراگیر نوزادفروشی گفت: پس از ورود به شورای شهر یكی از چالش‌های جدید اجتماعی كه با آن برخورد كردم معضل فروش نوزادان بود. متاسفانه شهرداری نیز اجازه آنكه بچه‌ها را از گدایان بگیرد، ندارد و هر چند به دنبال مسوولی كه بتواند این كودكان را ساماندهی كند و مسوولیت آن را بپذیرد، هستم اما تا امروز این دستگاه را پیدا نكرده‌ام، دستگاهی كه پای كار بیاید و بگوید من به این پدیده رسیدگی می‌كنم.
وی با اشاره به فعالیت ۱۰ مددكار اجتماعی با همكاری وزارت بهداشت برای همراهی مادران معتاد كه در برخی از بیمارستان‌های جنوب شهر تهران وضع حمل می‌كنند، گفت: بر اساس گزارشات این مددكاران از آبان سال گذشته تا امروز حدود ۲۳۰ پرونده از این مادران معتاد كه بیشتر آنها بی‌خانمان بوده یا كارتن خواب بودند یا در پاتوق‌ها زندگی می‌كردند، تشكیل شده است. بیشتر این بچه‌ها در ارتباط‌های خارج از نكاح به وجود آمده‌اند بنابراین بچه‌هایی فاقد شناسنامه هستند حتی این مادران نیز شناسنامه‌ای ندارند.
دانشور با بیان اینكه بر اساس بررسی سوابق این مادران بیشتر آنها دارای سابقه زندان هستند، گفت: خرده‌فروشی مواد مخدر، سرقت و دستفروشی فعالیت‌هایی بود كه این مادران انجام می‌دادند حتی در مدتی كه دیوار مهربانی در شهر تهران فراگیر شده بود این افراد لباس‌ها را برمی‌داشتند و در بازارهایی كه خود می‌دانستند، می‌فروختند.
رییس كمیته اجتماعی شورای شهر تهران اضافه كرد: تصور كنید ركود اقتصادی نیز نباشد، این تعداد افراد در شكوفایی اقتصادی در كجای چرخه كار قرار می‌گیرند، چه كسی حاضر است به این افراد بی‌شناسنامه و سابقه‌دار، كار بدهد؟ دستفروشی شرافتمندانه‌ترین شغلی است كه این افراد میتوانند انجام دهند.
شبكه‌های باندی دستفروش‌ها
در ادامه جلسه كمیل قیدرلو، معاون مطالعات و برنامه‌ریزی و مدیریت امور اجتماعی و اقتصاد مركز مطالعات شهرداری تهران به بیان دو نگاه در مورد دستفروشی در شهرداری پرداخت و گفت: یك رویكرد از منظر وظیفه حداقلی شهرداری به این موضوع است و مدافعان این تفكر از شورای شهر درخواست كردند به‌طور‌شفاف مسوولیت‌های مدیریت شهری در این حوزه را شفاف‌سازی كنند. برخی نیز نگاه سلبی به این موضوع دارند اما اینكه گفته می‌شود دستفروشی باند و شبكه ندارد، درست نیست. براساس اطلاعات انتظامی ۲۵ درصد دستفروشان در باندها عضویت دارند.
وی با اشاره به درآمد برخی از دستفروشان گفت: بر اساس خوداظهاری یك دستفروش در میدان ونك این فرد ماهیانه ۳ میلیون درآمد دارد. اما در هرصورت نگاه مردم به شغل دستفروشی یك شغل شرافتمندانه است كه در یك شرایط اجباری مجبور به این كار شده و فرد دستفروش فرد مظلومی است بنابراین هر برخورد سلبی با این افراد بازتاب منفی برای فرد ساماندهی‌كننده دارد.
انتقاد به اعمال خشونت علیه دستفروش‌ها
برخورد خشونت‌آمیز نسبت به برخی دستفروشان موضوع دیگری بود كه از سوی فرشید یزدانی، كارشناس تامین اجتماعی مطرح شد. وی با استناد به یكی از تجربیات شخصی خود در این زمینه گفت: براساس یك تجربه شخصی یك بار برای حمایت از یك كودك دستفروش كه ماموران اعلام می‌كردند این برای ناموس مردم مزاحمت ایجاد كرده وارد عمل شدم ولی نزدیك بود هم كتك بخورم و هم ناسزا بشنوم. این نوع برخوردهای خشن نشان می‌دهد مدیریت شهری در برخورد با دستفروشی نگاه اجتماعی ندارد و شهر را تنها سیمان و آجر و ساختمان می‌داند. در حالی كه شهر محل زندگی انسان‌هاست این عملیات‌های خشن برای ساماندهی دستفروشان دردی را دوا نمی‌كند. وی افزود: می‌گویند كه دستفروشان كالای قاچاق یا بی‌كیفیت می‌فروشند مگر در مغازه‌های ما فروش كالای قاچاق و بی‌كیفیت انجام نمی‌شود؟ می‌گویند دستفروشان رقیب مغازه‌داران شده‌اند مگر رقابت برای تعدیل قیمت‌ها خوب نیست؟ می‌گویند دستفروشان سد‌معبر می‌كنند به اعتقاد ما برخی از این ماشین‌های شاسی‌بلند بیشتر در خیابان‌ها سد‌معبر می‌كنند.
نخستین زمزمه‌ها برای به رسمیت شناخته‌شدن دستفروشی
اما همزمان با تشكیل این جلسه ١٠ اقتصاددان كشور نیز با ارسال نامه‌ای خطاب به شهردار و رییس شورای شهر تهران، برای نخستین بار به‌طور‌رسمی، خواستار به رسمیت شناختن شغل دستفروشی و ایجاد مكان‌های مناسب برای عرضه محصولات تولیدیهای كوچك ایرانی شدند.
در بخشی از این نامه آمده است: دستفروشی و عرضه محصولات خانگی یا تولیدیهای كوچك یا نوپا، در اقتصادهای موفق رواج دارد و دستفروشی در محل‌های تعیین‌شده و تحت‌نظارت شهرداری نه تنها شغل كاذبی تلقی نمی‌شود بلكه برخی كارآفرینان بزرگ بین‌المللی، كار خود را از فروش محصولات‌شان در همین بازارهای موقت شروع كرده‌اند. در واقع، دستفروشی هدف نیست، بلكه میتواند گام اول برای تولد و رشد كسب وكارهای بزرگ باشد.
دومین دلیل این اقتصاددان‌ها برای حمایت از دستفروشی اقتصاد راكد و بیمار كشور است. به اعتقاد آنها در شرایطی كه ركود اقتصادی چندساله اخیر، بسیاری از واحدهای تولیدی ایرانی را تعطیل یا به كاهش نیروی انسانی دچار كرده و عده زیادی از هموطنان و خانواده‌‌های با سرپرست بیكار، شرایط معیشتی بسیار سختی را تحمل می‌كنند، ایجاد بازار روز و امكان فروش محصولات‌دستی، خانگی یا حتی تولیدیهای كوچك، میتوانند خانواده‌‌های بسیاری را از خط فقر و خطر یأس و پیامدهای اجتماعی آن نجات دهد.
در همین راستا، امضا‌‌كنندگان این نامه آورده‌اند: در كشورما، به دلیل گرانی سرقفلی مغازه‌ها و محل‌های تجاری و اشغال قفسه‌‌های فروشگاه‌‌ها توسط برندهای خارجی یا بزرگ، امكان عرضه محصولات تولیدیهای كوچك به بازار، تقریبا از‌بین رفته یا بسیار محدود شده است و به همین دلیل، بسیاری از تولیدیهای كوچك و نوپا از ادامه حیات باز می‌‌مانند. ایجاد محل عرضه برای تولیدیهای كوچك، وظیفه میهنی و قانونی شهرداری‌‌ها است.
در این نامه اشاره‌ای هم به تجربیات برخی كشورها در برخورد با دستفروش‌ها و به رسمیت‌شناختن آنها شده، آمده است: در كشور هندوستان، تنش خیابانی میان دستفروشان و پلیس، سال‌ها ادامه داشت تا اینكه دو سال پیش (اكتبر ۲۰۱۴) دولت هند تصمیم گرفت دستفروشی را به رسمیت بشناسد و برای فروشندگان كمسرمایه، محل‌‌هایی برای كار تعیین كند. با این تصمیم، سال‌ها درگیری و رشوه‌خواری خیابانی میان پلیس و دستفروشان به پایان رسید و از میان دستفروش‌های هندی، كارآفرینانی رشد كردند. «رسمی كردن» كسب‌وكارهای غیررسمی، میتواند وضع فقرا و معیشت و اقتصاد در محله‌‌های فقیرنشین را معجزه‌‌آسا متحول كند این فرضیه‌‌ای اثبات‌شده در چندین كشور موفق در مبارزه با فقر است.
و بالاخره، در پایان این نامه خطاب به شهردار تهران آمده است: بر همین اساس از شما می‌خواهیم با ایجاد بازار روز برای تولیدكنندگان كوچك و فروشندگان كمسرمایه كالاهای ایرانی، به یكی از مغفول‌مانده‌‌ترین اركان سیاست‌های كلی اقتصاد مقاومتی (مردمی كردن اقتصاد)، جامه اقدام و عمل بپوشانید. باشد تا با این تصمیم بزرگ و تاریخی، هزاران تولیدی كوچك ایرانی احیا شوند، كارآفرینان بزرگی از میان آنها برخیزند و دعای خیر هزاران خانواده مستضعف ایرانی نصیب‌تان شود.
نظر شما