حدود 20درصد از افراد جامعه به نوعی افزایش چربی خون دارند، ولی چون غالباً نشانه واضحی ندارد اكثراً از آن بی‌اطلاعند. افزایش 30درصدی شیوع چاقی و اضافه وزن، مصرف سالانه ۶۰ میلیارد نخ سیگار در كشور، شیوع ۲۵درصدی فشار خون بالا، ناسالم بودن۷۰ درصد روغن‌های خوراكی كشور و خیلی از عوامل دیگر در كنار بسیاری از زمینه‌های خطر مانند دیابت، كم‌تحركی و تغذیه نامناسب، جامعه را به سمت همه‌گیری بیماری‌های قلبی عروقی در جوانان سوق می‌دهد.

دكتر محمد حسنی، متخصص قلب درخصوص خطرات بالا بودن چربی خون به همشهری گفت: معمولاً بالا رفتن چربی‌های خون، بیماری خاصی را به‌طور سریع ایجاد نمی‌كند، مگر آنكه مقدار تری‌گلیسیرید آن بیشتر از 750 تا 1000 واحد باشد كه در این صورت امكان ورم پانكراس (یا لوزالمعده) وجود داشته و ممكن است علائمی چون دردهای شدید شكمی به‌وجود‌آید.

اما افزایش چربی‌های خون به‌خصوص كلسترول در درازمدت، موجب رسوب تدریجی در جداره داخلی رگ‌های تغذیه‌كننده بافت‌های بدن شده و با مشاركت مواد دیگر، پلاك‌های برجسته‌ای در داخل عروق تشكیل می‌شود و رگ‌ها را تنگ می‌كند كه این پدیده را آترواسكلروز یا تصلب شرائین می‌نامند.

سالانه ۱۷ میلیون نفر در دنیا بر اثر بیماری‌های قلبی جان خود را از دست می‌دهند كه البته حدود ۷۰ درصد این مرگ و میرها در كشورهای در حال توسعه اتفاق می‌افتد. متأسفانه در كشور ما بیماری‌های قلبی عروقی با ۳۸ تا ۴۰ درصد شیوع، شایع‌ترین علت مرگ‌ومیر محسوب می‌شود و روزانه ۱۹۸ ایرانی (سالانه ۷۰ هزار ایرانی) بر اثر سكته قلبی جان خود را از دست می‌دهند.

به این ترتیب سالانه ۳۱۳۶ سال از عمر مفید ایرانی‌ها بر اثر بیماری‌های قلبی عروقی از دست می‌رود. در این میان، افرادی كه دچار بیماری‌های زمینه‌ای همچون دیابت، چربی خون بالا و‌ فشار خون بالا هستند یا اضافه وزن دارند و دارای سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی هستند،

بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی قرار دارند؛ هرچند علائم دال بر بیماری‌های قلبی عروقی را هم نداشته باشند. در ضمن افراد سیگاری نسبت به سایر افراد بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و به‌خصوص سكته‌های قلبی قرار دارند.

وی افزود: هر چه سطح چربی‌های خون بالاتر باشد رسوب آنها نیز در جداره رگ بیشتر شده و آترواسكلروز سرعت بیشتری می‌یابد. در نتیجه خون‌رسانی به قلب، مغز  یا دیگر بافت‌ها ضعیف‌تر می‌شود.

افزایش چربی‌های خون علاوه بر تشدید روند آترواسكلروز و تنگ شدن رگ‌ها موجب انقباض بیشتر ماهیچه‌های دیواره رگ و نیز تمایل بیشتر خون به لخته شدن می‌شود. موارد فوق زمینه را برای بروز سكته‌های قلبی یا مغزی فراهم می‌كند.

به گفته این متخصص، مقدار اچ. دی. ال در افراد چاق، دیابتی و آنهایی كه تری‌گلیسیرید خون بالایی دارند یا از محصولات تنباكو استفاده می‌كنند و یا زندگی كم تحركی دارند پایین است. با كنترل وزن، دیابت و تری‌گلیسیرید بالا، می‌توان مقدار اچ. دی. ال خون را افزایش داد و روند آترواسكلروز را با كندی روبه‌رو كرد. ورزش نیز یكی دیگر از راه‌های افزایش اچ. دی. ال خون است.

حدود 20درصد از افراد جامعه به نوعی افزایش چربی خون دارند ولی چون غالباً نشانه واضحی ندارد اكثراً از آن بی‌اطلاعند. به همین علت توصیه می‌شود تمام افراد بالاتر از 20 سال هر 5سال یك‌بار، كلسترول خون خود را اندازه‌گیری كنند.

برای این كار، ناشتا بودن لازم نیست. اگر مقدار كلسترول از 200 واحد بیشتر بود، لازم است چند هفته دیگر مجدداً اندازه‌گیری شود. در صورت بالا بودن كلسترول، با توجه به سایر شرایط بیمار از جمله مرد بودن، سیگاری بودن، چاق بودن، داشتن دیابت، فشارخون  یا وجود سكته قلبی در پدر، مادر، خواهر و یا برادر در سن كمتر از 55 سال، همچنین بر مبنای داشتن یا عدم‌وجود بیماری قلبی یا مغزی در بیمار، به ارزیابی و درمان چربی خون بالا تصمیم‌گیری می‌شود.

در تعداد كمی از بیماران ممكن است حلقه سفید رنگی دور سیاهی چشم  یا رسوب‌های زرد رنگ چربی را در روی پلك ببینیم. این رسوب‌های چربی ممكن است بعضاً روی زانو، آرنج، كف دست، مفاصل انگشتان  یا پاشنه پا نیز دیده شوند كه در این موارد باید به فكر ارثی بودن بیماری بود و تمام افراد خانواده را مورد بررسی و آزمایش دقیق قرار داد.

چربی‌های مضر و بد

الف) چربی‌های اشباع: شیر پرچرب، گوشت قرمز، كره، پنیر، خامه، روغن نارگیل، روغن حیوانی، چربی و پوست مرغ.

ب) چربی‌های ترانس: روغن نباتی جامد، مارگارین (كره‌گیاهی).

چربی‌های اشباع مضر هستند، زیرا باعث افزایش چربی‌های بد خون (LDL ) و كاهش چربی‌های خوب (HDL) در بدن می‌شوند و به همین دلیل خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند. این نوع چربی‌ها بایستی به مقدار خیلی كم مصرف شوند.

افزودن چربی‌های غیراشباع به برنامه غذایی روزانه و كاهش مصرف چربی‌های اشباع برای حفظ تغذیه مناسب و سالم اهمیت دارد. چربی‌های غیراشباع به كاهش التهاب بدن و قابلیت انعطاف بیشتر غشاهای سلولی كمك می‌كنند. همچنین از بروز بیماری‌های قلبی جلوگیری می‌كنند.

حذف كامل چربی‌های اشباع از غذاها، غیرممكن است، ولی می‌توانید مقدار مصرف آنها را كاهش دهید. مثلا به جای روغن نباتی جامد از روغن‌های مایع گیاهی و روغن مخصوص سرخ كردنی استفاده كنید.

چربی‌های گوشت و چربی‌ها و پوست مرغ را هنگام تمیز كردن آنها، كاملاً جدا كنید. هنگام پخت غذاها، روغن خیلی كمی در آنها بریزید. از سرخ كردن مواد غذایی تا حد ممكن بپرهیزید.