سلامت نیوز-*دكتر مهدی زارع:بر اساس پژوهشهای متعدد مشخص شده كه زلزله طبس یك زلزله كاملا طبیعی (زمین ساختی) بود كه پس از یك نبود لرزهای طولانی – كه هنوز نمیدانیم چند هزار ساله بوده است – اتفاق افتاد.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه اعتماد نوشت: بیست و پنج شهریور سالروز زمینلرزه مخرب ١٣٥٧ طبس است. زلزله در ساعت هفت و پنج دقیقه عصر به وقت ایران با بزرگای هفت و چهار رخ داد. نگاشت شتابنگاری حاصله در محل ساختمان شیروخورشید طبس هنوز قویترین نگاشت شتابنگاری از نظر محتوی انرژی و مشاهده شدن دامنههای بلند در فركانسهای مختلف در ایران و در دنیاست. تا سالها بعد از زلزله طبس این نگاشت به عنوان مهمترین نگاشت حوزه نزدیك گسل برای طراحی سازههای حساس مورد استفاده بود. این زلزله با گسل زمینلرزهای به طول حدود هشتادكیلومتر و عمق حدود١٠ كیلومتر همراه بود. گسل زمینلرزهای كه از فاصله حدود ١٠ كیلومتری شهر طبس گلشن عبور میكرد.
پسوند «گلشن» را به خاطر باغ گلشن به طبس میدادند. شهر طبس شهری بود با بناهای تاریخی فراوان و میراث فرهنگی مختلف كه در آن زلزله كاملا ازبین رفت و عملا در اثر زلزله طبس چیزی از شهر باقی نماند. بازماندگان باید ابتدا به باغ گلشن میرفتند تا از نظر جغرافیایی خودشان را توجیه كنند و بدانند كه به كدام سمت بروند. توجه داشته باشیم كه شب تازه آغاز شده بوده و تاریكی مطلق – چون برق هم طبیعتا قطع شده بود – با فریادها و نالههای مجروحان چه فضایی رابرای بازماندگان ایجاد كرده بود. مركز آمار ایران در مهر۱۳۵۷ تعداد این كشتهها را ۶۳۶۳ نفر اعلام كرد كه این تعداد شامل ۳ هزار و ۶۶۲ نفر در شهر طبس و ۲ هزار و ۷۰۱ نفر در روستاهای اطراف بودند. كانون زلزله در نزدیكی «كریت» واقع بود و خرابیها از «دیهوك» در جنوب شرق تا «اصفهك» و سپس خود طبس گسترش مییافت. شهر طبس در مدت حدود سه سال بازسازی شد ولی شهری كه امروز به عنوان طبس در قلب كویر مركزی ایران وجود دارد، نسبتی با طبس زیبای تاریخی قبل از زلزله ندارد! شهری است مثل همه شهرها و حاشیه شهرهای تازهساز – و اغلب بیهویت – ایران. ای كاش برای بازسازی فكری به حال هویت تاریخی علاوه بر ساختوساز مقاوم در برابر زلزله میشد.
ضمنا زلزله طبس در بحبوحه انقلاب اسلامی در ایران رخ داد (هشت روز پس از واقعه هفده شهریور در تهران) همان موقع ظاهرا در طبس رخداد زلزله را به انفجار - و رخدادی غیرطبیعی – در كویر نسبت میدادند كه البته بر اساس نگاشتهای برجای مانده از آن معلوم بود و هست كه این نسبتها درست نبود. بر اساس پژوهشهای متعدد مشخص شده كه زلزله طبس یك زلزله كاملا طبیعی (زمین ساختی) بود كه پس از یك نبود لرزهای طولانی – كه هنوز نمیدانیم چند هزار ساله بوده است – اتفاق افتاد. سطحهای زمینریختی متعددی در پای دامنه كوههای شتری درشرق طبس وجود دارد كه با گسلهای كواترنر از هم تفكیك میشوند. یكی از این گسلهای كواترنر همان گسل زمین لرزهای طبس بود.
اگر برای طبس و هر شهر دیگر ایران چنین مطالعاتی انجام دهیم میتوانیم مكان گسلهای كواترنر و – گسلهای زمینلرزهای بالقوه بعدی را حدس بزنیم. چیزی كه حتی قبل از زلزله طبس قابل تشخیص بود، ولی البته كسی آن را پیشبینی نكرده بود. هنوز مطالعه دیرینه لرزهشناسی برای تعیین سن گسیختگیهای قبلی در راستای گسل زمینلرزهای طبس انجام نشده و هنوز نمیدانیم كه نبودِ لرزهای طبس چند هزار ساله است. هنوز ریز پهنهبندی لرزهای طبس صورت نگرفته و همچنین هیچ تلاشی نیز برای باززندهسازی بافت تاریخی (قبل از زلزله) و اساسا دوبارهسازی بناهای تاریخی براساس مستندسازیهای قبلی در طبس انجام نشده است. یكی از این مستندسازیها در كتاب «طبس، شهری كه بود- نوشته مهندس دانشدوست» انجام شده است. در این مسیر باید شهرداری و شورای شهر طبس و نماینده طبس در مجلس پیشگام شوند و میراث فرهنگی رانیز به كمك بطلبند. هویت تاریخی طبس باید به این شهر بازگردد و اینكار را با دقت و تلاش و درسگیری از تجربیات صورت گرفته در سایر نقاط جهان میتوان انجام داد.
*استاد پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی
نظر شما