یک جامعه‌شناس شهری می‌گوید: از آنجایی که سیاست و راهبرد مشخصی در برخورد با اعتیاد نداریم، تاکنون صرفا از طریق تریبون‌ها آمارهای مقطعی اعلام می‌شده و برخوردها هم به طور عمده فیزیکی بوده و این دور باطل دائم تکرار ‌شده است.

حل معضل اعتیاد در چرخه باطل

سلامت نیوز: یک جامعه‌شناس شهری می‌گوید: از آنجایی که سیاست و راهبرد مشخصی در برخورد با اعتیاد نداریم، تاکنون صرفا از طریق تریبون‌ها آمارهای مقطعی اعلام می‌شده و برخوردها هم به طور عمده فیزیکی بوده و این دور باطل دائم تکرار ‌شده است.

به گزارش سلامت نیوز، روزنامه جهان صنعت نوشت: مدتی است در صدر اخبار رسانه‌ها و خروجی خبرگزاری‌ها هر چند روز یک بار از سوی مقام مسوولی در نیروی انتظامی استان یا کل کشور یا از سوی بهزیستی و استانداری اعلام می‌شود این تعداد معتاد جمع‌آوری شد. به عنوان مثال همین چندی پیش مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران اعلام کرد 6500 معتاد در تهران جمع‌آوری شدند. این آمارها هم متفاوت است و با رقم‌های مختلفی اعلام می‌شود، گاهی 4500 نفرند و گاهی 6500 نفر و به طور عمده هم با عنوان «معتادان متجاهر دستگیر شدند» بر آنها تاکید می‌شود.

این گفته‌ها در حالی است که سیاوش شهریور، مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران تاکید کرده ساختار اجتماعی به گونه‌ای است که آسیب‌سازی می‌کند و درباره این طرح اخیر جمع‌آوری معتادان نیز، عنوان کرده: ‌ طرح فوریت‌های خدمات اجتماعی یا طرح قرارگاه خدمات اجتماعی را تهیه کرده‌ایم؛ طرحی که در آن دستگاه‌ها ذیل یک فرماندهی و یک ریاست جمع می‌شوند و دیگر از کارهای جزیره‌ای و بخشی خبری نیست. قرار شد مرکزی تشکیل شود که همه دستگاه‌ها، بحث آسیب‌ها را دنبال کنند؛ شهرداری تهران، بهزیستی، کمیته امداد، قوه‌قضاییه و نیروی انتظامی ذیل فرماندهی استانداری که به فرماندار تهران تفویض شد، اقدام به جمع‌آوری و غربالگری معتادان کردند. همه اینها در حالی عنوان می‌شود که سوالاتی ایجاد می‌کند؛ اینکه دائم اعلام می‌شود تعداد زیادی از معتادان جمع‌آوری می‌شوند چه سود بلندمدتی برای شهروندان و جامعه دارد. آیا همه امکانات فراهم شده و همه آنها برای درمان و ترک به کمپ‌ها و سامان سراها سپرده می‌شوند. آیا کمپ به تنهایی کافی است و فقط مسایل درمانی معتادان مطرح است. آیا بالاخره پس از این همه سال از گذر معضل اعتیاد در کشور، واقعا همه سازمان‌ها با هم هماهنگ شده‌اند؟


دکتر حسین ایمانی، جامعه‌شناس شهری در پاسخ به این موارد می‌گوید: از آنجایی که سیاست و راهبرد مشخصی در برخورد با اعتیاد نداریم، تاکنون صرفا از طریق تریبون‌ها آمارهای مقطعی اعلام می‌شده و برخوردها هم به طور عمده فیزیکی بوده و این دور باطل دائم تکرار ‌شده است. وی تاکید می‌کند: زمانی که فشار حضور معتادان در فضای شهری زیاد شده و فشار افکار عمومی بالاتر رفته، مقامات و مسوولان واکنش نشان داده‌اند و برای اینکه این بار فشار کاهش پیدا کند، در مقطعی معتادان متجاهر را جمع‌آوری کرده و آمارهای پی در پی اعلام می‌شود. گویی هر چه رقم بزرگ‌تر باشد، اقدام مهمی صورت گرفته است! به گفته ایمانی، جامعه با مقوله اعتیاد برخورد احساسی دارد و متاسفانه هیچ گاه سعی نکردیم نگاه منطقی به این موضوع داشته باشیم. زمانی که نگاه منطقی به این مساله وجود نداشته باشد، در همین دور باطل گرفتار هستیم. در واقع مدتی جمع‌آوری می‌شوند و برای آینده آنها مثلا برای یک سال بعد هیچ فکری نمی‌شود.
این جامعه‌شناس تاکید می‌کند: معتاد نیاز به اقدامات آسایشگاهی مددکاری و درمان وسیع دارد که به درستی برای آنها ایجاد نشده است تا بتوانند پس از طی کردن کامل پروسه درمان پیش خانواده‌هایشان بازگردند.


معتادان تقسیم‌بندی و غربالگری شدند
از سویی دیگر مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران نیز تاکید کرده است آن دسته از معتادانی که بیماری‌های صعب‌العلاج یا ژنتیکی دارند، غربا‌لگری شدند، افرادی که به حوزه کمیته امداد مربوط بود به خانه‌هایشان فرستاده شدند؛ مثلا آن دسته افرادی که زیر ۱۸ سال بودند، کارهایشان از کانال بهزیستی انجام شد و بخشی هم توسط شهرداری ساماندهی شد.
به گفته شهریور، اگرچه شهرداری تهران زیر بار طرح به طور کلی نرفت اما طرح ذیل استانداری تهران در سطح ملی برگزار شد. در تهران حدود ۶۵۰۰ زن و مرد جمع‌آوری شدند؛ ۵۰۰ زن و شش هزار مرد. این اتفاق مدام در حال استمرار است و همچنان ادامه دارد. مقرر شد؛ این شش هزار و ۵۰۰ نفر سم‌زدایی و درمان شوند و پس از درمان، در مجتمع‌های بهاران توانمندسازی و سپس با کمک شهرداری تهران مشغول به کار شوند یعنی هر دو جنبه دیده شد. نخستین بار بعد از انقلاب این اتفاق مهم و مبارک در استان تهران افتاد که هیچ سابقه‌ای نداشت. مشخص نیست این اقدامات از چه زمانی قرار است انجام شود. تا پیش از این به گفته کارشناسان این حوزه و برخی جامعه شناسان، معتادان را در مرکزی جمع‌آوری می‌کردند یا به کمپ‌های ترک اعتیاد تحویل می‌دادند و وقتی هزینه نگهداری از آنها بالا می‌رفت، پس از مدتی آنها را آزاد می‌کردند و بار دیگر با همان وضعیت معتاد به چرخه جامعه بازمی‌گشت. ایمانی معتقد است برخوردهای فعلی با معتادان و مقوله اعتیاد، انفعالی و واکنشی است.
به گفته شهریور سامان‌سراهایی مخصوص زنان با استانداردهای بالای بهداشتی در حال کار هستند. مراکز کودکان نیز با کیفیت بالا و پروتکل عالی کار می‌کنند. این در حالی است که تعداد کمپ‌های ترک اعتیاد و مراکز نگهداری از آنان آنقدر در مقایسه با تعداد معتادان پایین است که مشخص نیست بر چه اساسی اعلام می‌شود سامان‌سراهای مخصوص خانم‌ها مشغول فعالیت است! اگر چنین است پس این همه معتاد در سطح شهر چه می‌کنند؟ با این اوصاف که بیشتر بوی تبلیغاتی و پرزنت کردن اقدامات را می‌دهد، پس باید اعلام شود که مشکل جایابی معتادان متجاهر به کل حل شده است. اما آیا واقعا این چنین است!


کمپ‌های ترک اعتیاد فقط به دنبال سودجویی هستند
این در حالی است که دکتر ایمانی جامعه شناس، به نفس کمپ‌های ترک اعتیاد بسیار منتقد است و می‌گوید: اول اینکه مگر چه تعداد کمپ ترک اعتیاد در کشور داریم. ضمن اینکه معتقدم کمپ اعتیاد برای سودجویی ایجاد شده و کسب و کاری است که از بدبختی و بیماری دیگران پول کسب می‌کند و به درستی وظیفه خود را انجام نمی‌دهد.
اعتیاد فقط نیاز به برخورد پزشکی، درمانی صرف ندارد بلکه ابعاد وسیع اجتماعی، اقتصادی و روانی خاصی دارد. به دلیل این ابعاد وسیع و پیچیدگی‌هاست که هنوز نتوانسته‌ایم این معضل را حل کنیم. زمانی که روابط پولی به جای روابط سنتی- اجتماعی حاکم می‌شود، اعتیاد، افسردگی، بیماری‌های روانی، بیماران الکلی و سایر آسیب‌های اجتماعی نیز افزایش می‌یابد. این استاد دانشگاه تهران تاکید می‌کند: بین نابرابری و آسیب‌های اجتماعی رابطه مستقیم وجود دارد. زمانی که نابرابری افزایش می‌یابد، میزان آسیب‌ها نیز بیشتر می‌شود. بنابراین برای حل معضل اعتیاد باید نابرابری کاهش یابد. در واقع تا زمانی که علت اصلی حل نشود، اعتیاد حل نمی‌شود و همین طور بیمار روانی و الکلی و روان‌پریش است که به جامعه اضافه می‌شود. همه این موارد سطحی پیچیده از مساله اعتیاد را نشان می‌دهند.
ایمانی تصریح می‌کند: باید نوع نگاه به این مقوله تغییر کند و نباید اعتیاد را مثل سایر آسیب‌ها دید. باید پرسید آیا همچون باقی آسیب‌ها برای اعتیاد راهکار در نظر گرفته شده یا می‌پذیریم که این موضوع پیچیده است و با برخورد صرف پلیسی، فیزیکی درست نمی‌شود.


رکن اول مقابله با اعتیاد خانواده است که خود در جامعه دچار بحران است
این جامعه‌شناس خاطرنشان می‌کند: اگر نظام آموزشی درست، نظام اقتصادی سالم و نظام اجتماعی از هم‌گسیخته نباشد و بنیان خانواده نیز سالم بود، همه چیز قابل کنترل می‌شد. هم‌اکنون محلات ما نابود شده است. مساله آنجاست که نهادهای اصلی جامعه ما دچار بحرانند. سد اول مقابله با اعتیاد خانواده است اما شما می‌بینید که هم‌اکنون خانواده‌ها چقدر دچار بحران هستند. در آپارتمان 40 متری بدون فضای تفریح و بازی مناسب و بدون حریم و فضای مناسب و با خیابان‌های ناامن، کودکان چطور تربیت می‌شوند؟ وقتی بیس اصلی مقابله با اعتیاد این قدر دچار معضل است، طبقات بعدی چطور می‌خواهند مشکل اعتیاد را حل کنند؟
وی معتقد است این مشکل یک متولی مسوول می‌خواهد. در کشورهای توسعه‌یافته دنیا شهرداری مسوول اصلی شهر و مقابله با معضل اعتیاد است. واقعیت این است که ما شهرداری به عنوان مسوول اصلی شهر نداریم که بخش اجتماعی آن با مساله اعتیاد و آسیب‌های آن مقابله کند. در کشور ما در عمده موارد حل آسیب‌های اجتماعی بین دستگاه‌های ذی‌ربط پاسکاری می‌شوند و متولی مشخصی ندارند. در واقع به نظر من سیاستگذاری حل آسیب‌ها باید کشوری باشد و اجرای آن سازمانی با یک متولی اما برخورد با اعتیاد تک‌بعدی است. تا زمانی که این پاسکاری‌ها ادامه داشته باشد، مشکل اعتیاد حل نخواهد شد.


وزارت رفاه باید معتادان بی‌بضاعت را تحت پوشش قرار دهد
از سویی دیگر به گزارش ایلنا، رییس کارگروه کاهش تقاضای مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت درخواست داده وزارت رفاه معتادان بی‌بضاعت را تحت پوشش قرار دهد. وی معتقد است: اگر بودجه بیمه معتادان توسط دولت پرداخت می‌شد، امروز تعداد معتادان متجاهر در این حد نبود.
سعید صفاتیان که خود درمانگر اعتیاد است نیز درباره جمع‌آوری معتادان خیابانی عنوان کرده: در بحث معتادان خیابانی تنها نباید به اعتیاد آنان نگاه کرد بلکه باید به علل این اعتیاد نیز توجه کرد. در این باره اولین بحث مربوط به بی‌خانمانی آنان و نیازشان به مباحث مددکاری اجتماعی است و هر زمانی که توانستیم این موارد را در برنامه‌هایمان لحاظ کنیم، موفق خواهیم شد.
وی همچنین تاکید کرده: نیروی انتظامی می‌تواند ظرف یک هفته معتادان خیابانی را جمع‌آوری کند و قوه‌قضاییه نیز می‌تواند حکمی صادر کند تا این افراد به صورت اجباری در یک مکان خاص بمانند اما حقیقت آن است که در کنار درمان اعتیاد باید مشکلات بی‌خانمانی و اجتماعی آنان نیز حل شود به عبارت دیگر باید واحد مددکاری و روانشناسی ما تقویت شود.
به گفته این درمانگر اعتیاد صرف دارودرمانی و نگهداری، مشکل معتادان متجاهر را حل نمی‌کند و در این حالت تنها چند ماهی این افراد از سطح شهر جمع‌آوری شده و جرم‌های کوچک برای مدتی کاهش می‌یابند و مردم نیز شاهد حضور آنان در سطح شهر نیستند. پس این راهکارها فایده‌ای نخواهد داشت و هیچ مشکلی ریشه‌ای حل نخواهد شد.


مدرسه و خانواده را رها کرده‌ایم و بودجه‌ها را حیف و میل می‌کنیم
ایمانی در پایان به «جهان صنعت» تاکید می‌کند: رسانه باید مطالبه کند که اگر یک متولی خاص ایجاد نمی‌شود، حداقل برنامه اقدام مشترک جهت حل اعتیاد ایجاد کنند. به نظرم باید همانند برجام که توانستیم سر اقدام و برنامه مشترکی به توافق برسیم، در داخل هم دستگاه‌های مسوول در حوزه اعتیاد با یکدیگر به درستی توافق کنند و تصمیم بگیرند معضل را واقعا با هماهنگی یکدیگر حل کنند نه اینکه یک نهاد آماده باشد، یک نهاد دیگر بگوید وظیفه من نیست و یک نهاد دیگر هم عنوان کند ما بودجه کافی نداریم و ... در واقع همه ابعاد جامعه در این زمینه از آگاهی‌رسانی و اطلاع‌رسانی گرفته تا درمان و حل معضل مسوولند.
این جامعه‌شناس یادآور می‌شود: متاسفانه فضای شهری روز‌به‌روز ناامیدکننده‌تر می‌شود و هم‌اکنون با این همه متولی هر کسی ساز خود را می‌زند. نهاد خانواده و مدرسه را رها کرده‌ایم و بودجه‌ها را به صدا و سیما و سایر نهادهای فرهنگی داده‌ایم، در حالی که دستگاه‌های عریض و طویل بدون انجام دادن اقدام مناسبی برای حل معضل فقط به پرسنل خود حقوق می‌دهند.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha