فعالیتهای هسته ای ایران از سال 1335 تحت عنوان "مرکز اتمی دانشگاه تهران" با آغاز به کار راکتور 5 مگاواتی تهران شروع شد. در این سال سازمان انرژی اتمی ایران (A.E.O.I) به منظور تولید 23 هزار مگاوات برق هسته ای و توسعه علوم و فنون هسته ای ایجاد و متعهد به ساخت 4 نیروگاه هسته ای در بوشهر و دارخوین، 4 نیروگاه در اصفهان و استان مرکزی و ایجاد چندین نیروگاه و تاسیسات هسته ای در مکانهای مختلف کشور شد.

افتخارات بسیاری  در طول بیش از 30 سال فعالیت محققان کشور پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی با توسعه این فناوری در حوزه های سلامت، کشاورزی و فیزیک هسته ای حاصل شد که از آن جمله می توان به تولید 6 رادیو دارو برای درمان بیماریهای صعب العلاج، تولید شتابگرها و کاهش آفات کشاورزی اشاره کرد.

به دنبال این موفقیت ها و دستیابی محققان کشور به فناوری غنی سازی اورانیوم و راه اندازی یک زنجیره کامل غنی سازی در نطنز از سال 86 روز 20 فروردین ماه روز جشن هسته ای نامگذاری شد و در پی تصویب آن در شورای عالی انقلاب فرهنگی، این روز در تقویم رسمی ایرانیان روز ملی فناوری هسته ای نام گرفت.

این گزارش مروری بر دستاوردهای محققان کشور در حوزه فناوری هسته ای دارد.

تولید رادیو دارو برای درمان بیماریهای صعب العلاج

درمان بیماریهای صعب العلاج یکی از مهمترین اهداف محققان در بخش سلامت است. با گسترش و کاربردی کردن فناوری هسته ای در حوزه های مختلف، محققان بخش سلامت اقداماتی در جهت تولید دارو با استفاده از این فناوری انجام دادند که از آن جمله می توان به تولید رادیو داروها اشاره کرد. رادیو داروها یا از طریق شکاف اورانیوم و یا از طریق واکنشهای هسته ای تولید می شوند.

در این راستا پژوهشگران کشور موفق به تولید دو رادیو دارو "ساماریوم 153" و "رنیوم186" شدند. رنیوم با استفاده از راکتور و شتابدهنده ها و ساماریوم از طریق واکنش هسته ای عرضه شدند.

این دو دارو به منظور کاهش درد در بیماران سرطانی تولید شدند. این رادیو داروها مراحل پایانی تایید برای بهره برداری را می گذرانند که پس از اخذ مجوزهای لازم از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به تولید انبوه می رسند و احتیاجات بیماران داخلی را مرتفع خواهند کرد.

تولید رادیو داروی "مولیبدن تکنسیم" از دیگر دستاوردهای محققان هسته ای در بخش داروسازی است. این رادیو دارو در تشخیص بسیاری از بیماریها مورد استفاده قرار می گیرد که مهمترین آنها بیماریهای قلبی و تنگی عروق قلب است. همچنین این ماده دارویی در تشخیص بسیاری از بیماری ها از جمله بیماری هایی که نیاز به اسکن از ماهیچه های قلبی، مغز استخوان، غدد بزاقی، تیروئید، پاراتیروئید، شش ها، کبد و کلیه دارند کاربرد دارند.

رادیو داروهای "ید 131"، "تالیوم" و "گالیوم" از محصولات مهم پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای است که در درمان بیماریها موثر هستند. این داروها نیز به تایید وزارت بهداشت رسیده اند.

انرژی اتمی در جهت مبارزه با مواد مخدر

مسئولان پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای، سازمان انرژی اتمی ایران، ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری، مرکز ملی مبارزه با اعتیاد و اساتید دانشگاهها اخیرا امکان استفاده از رادیو ایزوتوپ ها در کنترل و درمان معضل اعتیاد را مورد بررسی قرار دادند.

در این راستا پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای سازمان انرژی اتمی پروژه تحقیقاتی را در زمینه تهیه رادیوداروهای جدید تشخیصی و درمانی اعتیاد، ساخت دستگاه های پیشرفته تشخیصی برای نصب در مبادی ورودی و خروجی کشور برای آشکار سازی افراد و وسایل نقلیه ای که مواد مخدر حمل می کنند را آغاز کرده است.
طبق گفته شیرزادیان سخنگو و مدیرکل روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان انرژی ایران این پروژه پس از سپری کردن جلسات کارشناسی در قالب یک تفاهم نامه به امضا خواهد رسید.
 
افزایش زمان نگهداری محصولات زراعی و مبارزه با آفات با فناوری هسته ای
 
تولید نارنگی بدون هسته (دانه)، افزایش زمان نگهداری خرما با پرتودهی، افزایش زمان نگهداری پیاز و سیب زمینی و کوتاه کردن ساقه های گندم و برنج تنها بخشی از کاربردهای انرژی هسته ای در بخش کشاورزی است که محققان کشور موفق به دستیابی به آن شده اند.

علاوه بر این از این فناوری می توان در حوزه هایی چون اصلاح نباتات، مدیریت خاک، آب و تغذیه گیاهی، نگهداری مواد غذایی و کنترل آفات، مهندسی ژنتیک، فراورده های دامی، مدیریت منابع طبیعی برای برآورد فرسایش خاک و تولید ارقام مقاوم به بیماری استفاده کرد به گونه ای که با استفاده از این فناوری می توان در جهت اصلاح صفات گیاهان زراعی و باغی، کنترل آفات با استفاده از پرتوهای یون ساز، افزایش زمان نگهداری و جلوگیری از ضایعات محصولات کشاورزی و مواد غذایی و افزایش بازدهی محصولات دامی از نظر کمی و کیفی اقدام کرد.
 
همچنین به کمک این فناوری می توان در جهت بالا بردن سطح عملکرد و کیفیت محصولات کشاورزی اقدام کرد. بر این اساس پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای کشور با همکاری آژانس بین المللی انرژی اتمی اقدام به ایجاد تاسیسات ویژه برای پرتودهی محصولات کشاورزی کرده است. این تاسیسات قرار است در برخی از نقاط کشور به ویژه مراکز کشاورزی ایجاد شود.
 
"جو" اصلاح شده متحمل به سرما برای کشت در مناطق سرد، "پنبه" اصلاح شده دارای مقاومت نسبی به بیماری قارچی و "رتیسیلیوز" و بهبود خواص کیفی و ایجاد تیپ های مختلف زودرس و بی دانه نارنگی از جمله نتایج تحقیقات هسته ای محققان کشور است.
 
مبارزه با آفات از دیگر کاربردهای فناوری هسته ای در بخش کشاورزی است. کرم گلوگاه انار یکی از آفات مهم برای محصول انار است که در بخش پرزدار این میوه اقدام به تخم ریزی می کند و از آنجایی که سموم شیمیایی به این بخش نفوذ نمی کند تاکنون روش مناسبی برای از بین بردن این آفت ارائه نشده است. به همت محققان پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای سازمان انرژی اتمی با استفاده از پرتوهای گاما، رشد و گسترش این آفت کنترل شد.
 
تولید انرژی پاک از فناوری هسته ای
 
به گزارش مهر، با توجه به کاهش سوختهای فسیلی، تولید انرژی از فناوری هسته ای یکی از مهمترین برنامه های هسته ای هر کشور محسوب می شود. در این راستا دست اندرکاران کشور درصدد ایجاد نیروگاههای هسته ای برای تولید برق هستند. از این رو طبق واحده مصوب مجلس شورای اسلامی، دستیابی به 20 هزار مگاوات انرژی هسته ای در افق چشم انداز بیست ساله در دستور کار قرار گرفته است.
 
طبق این مصوبه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مکلف است ضمن بازنگری در رشته های موجود در مقاطع تحصیلی ‏مختلف براساس برنامه های راهبردی توسعه نیروگاه های هسته ای و چرخه سوخت آن با همکاری سازمان انرژی اتمی ایران ‏نسبت به راه اندازی رشته های جدید،‌ متناسب با  برنامه اقدام کنند.
‏
همچنین دانشگاهها مکلفند براساس نظر وزارت علوم نسبت به اجرای برنامه های آموزشی ‏مرتبط با تربیت نیروی انسانی در صنعت هسته‌ای اقدام کنند.‏ وزارت علوم نیز مکلف است برای تحقق این سیاست از بهترین دانشگاهها یا مراکز آموزشی و ‏پژوهشی، اعضای هیئت علمی و امکانات استفاده کند.
 
تولید واکسن برای مقابله با تشعشعات هسته ای

بشر در مقابله با سه عامل تهدیدات میکروبی، بیولوژیکی و هسته تاکنون در بخشهای میکروبی و بیولوژیکی موفقیتهایی را کسب کرده است ولی در مورد تهدید سوم کمتر موفقیت حاصل شده است.

در این زمینه پژوهشگران کشور با اجرایی کردن پروژه ای با عنوان "دفاع بیولوژیک در برابر تشعشات ناشی از حملات هسته ای" درصدند با تولید نوعی واکسن بیولوژیکی ایمنی بدن را در برابر تشعشعات رادیو اکتیو و هسته ای افزایش دهند. این پروژه با استفاده از سه حوزه علمی دفاع غیر عامل، بیوتکنولوژی و انرژی هسته ای تعریف و اجرایی شده است.
 
توضیح اینکه تشعشات هسته ای به دلیل انرژی بالایی که دارند بر روی DNA تاثیر می گذارند و از آنجایی که رشد و تکثیر سلولی از وظایف DNA است از این رو در صورتی که ساختار نردبانی DNA در معرض تشعشعات هسته ای قرار گیرند، پاره می شود در نتیجه کل سلولهای بدن وارد فاز مرگ و منجر به مرگ موجود زنده می شود.
 
این واکسن قابل استفاده برای افرادی است که خواسته یا ناخواسته در محیطهای آزمایشگاهی و بیمارستانی در برابر تشعشات رادیواکتیویته قرار می گیرند.
 
تحقیقات پژوهشگران در زمینه گداخت هسته ای

از دیرباز آرزوی بشر دستیابی به منبعی از انرژی بوده که علاوه بر آنکه بتواند مدت مدیدی از آن استفاده کند، تولید پسماندهای خطرناک نیز در پی نداشته باشد. اکنون در هزاره سوم میلادی این آرزوی به ظاهر دست نیافتنی به واقعیت ‌پیوسته است.
 
اکنون بشر خود را آماده می‌کند تا با ساخت اولین رآکتور گرما هسته ای (همجوشی هسته ای) آرزوی نیاکان خود را تحقق بخشد. سوختی پاک و ارزان به نام هیدروژن با انرژی تولیدی سرشار و پسماندی بسیار پاک به نام هلیوم.
 
در این زمینه نیز به تازگی محققان سازمان انرژی اتمی تلاشهایی را در جهت طراحی و ساخت راکتور و نیروگاه آزمایشی گداخت آغاز کرده اند.
 
رونمایی از چند دستاورد هسته ای در روز ملی هسته ای
 
در راستای این موفقیتهای قابل توجه محققان کشور روز جمعه 20 فروردین ماه جاری جشن روز ملی هسته ای با حضور رئیس جمهور، هیئت دولت، اعضای شورای نگهبان، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و دیپلمات ها و سفرای کشورهای خارجی در سالن همایش های میلاد برگزار می شود و از چند دستاورد جدید در حوزه هسته ای رونمایی خواهد شد.