در حالی كه براساس گزارش‌های بین‌المللی، جمعیت شهرها در جهان به سرعت در حال افزایش است، در شهرها به علت شیوه زندگی پرسرعت و كمبود وقت، تقاضای جامعه برای مصرف غذاهای آماده بالاست و این در حالی است كه این غذاها معمولا حاوی كالری بالا، چربی، شیرینی و نمك زیاد و در عین حال مواد مغذی ناكافی هستند.

در آخرین بررسی سازمان جهانی بهداشت در سال 2003 در حداقل نیمی از كشورها، بیش از 70 درصد مناطق شهری به میزان كافی میوه و سبزی مصرف نمی‌كنند. این میزان در كشور ما نیز طبق آخرین بررسی كشوری حدود 87 درصد است.

میزان فعالیت بدنی كم نیز در كشور در سنین 15 تا 64 سالگی حدود 35 درصد در هر دو جنس گزارش شده است.

به گزارش سرویس بهداشت و درمان ایسنا، امروزه غذاهای سنتی در سفره ایرانی‌ها در حالی رنگ می‌بازد كه رژیم غذایی نامناسب و فعالیت بدنی ناكافی دست به دست یكدیگر داده و افزایش خطر بسیاری از بیماری‌های غیرواگیر مزمن مانند چاقی، فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی عروقی، پوكی استخوان، دیابت نوع 2 و انواع خاصی از سرطان‌ها را شاهد هستیم.

صد و 55 میلیون نفر در سنین 30 تا 45 سال در جهان در شرایطی چاقند كه چاقی خود از عوامل بروز بیماری‌هایی نظیر فشارخون، دیابت و ... است. این در حالی است كه20 درصد از بیماری‌های قلبی عروقی در سراسر جهان به دلیل مصرف كم میوه و سبزی ایجاد می‌شوند و كاهش روزانه 3 گرم مصرف نمك 50 درصد كاهش تعداد افراد مبتلا به فشار خون بالای نیازمند درمان و 22 درصد كاهش تعداد مرگ به علت سكته مغزی را سبب می‌شود.

نقش خانوار در انتخاب سبد غذایی بسیار مهم كه خود به عوامل مختلفی بستگی دارد. یكی از مهمترین و زیر‌بنایی‌ترین آنها فرهنگ و دانش تغذیه‌ای خانواده است. برای ایجاد دسترسی به غذای مناسب و سالم و هدایت خانوارها در انتخاب درست غذا، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی در كنار سایر بخش‌های رفاه و توسعه اجتماعی كشور با افزایش پوشش خدمات بهداشتی درمانی، حمایت از تولید محصولات سالم و مغذی، ارتقای فرهنگ و دانش تغذیه‌ای و اصلاح الگوی مصرف مواد غذایی سیاست گزاری كرده و به ابعاد مدیریت امنیت غذا و تغذیه شامل تولید، توزیع، عرضه و مصرف می‌پردازد.

رییس اداره تغذیه وزارت بهداشت نیز در آستانه چهارمین روز از هفته سلامت با عنوان «جامعه سالم، تغذیه سالم، امنیت غذایی» نقش غذاهای سنتی در زندگی شهری را بسیار كمرنگ ارزیابی می‌كند و در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، می‌گوید: غذاهای سنتی در روستاها همچنان جایگاه خود را حفظ كرده‌اند. اما در زندگی شهری به ویژه با توجه به زندگی كنونی كه زنان نیز در خارج از منزل فعالیت می‌كنند، استفاده از غذاهای سنتی به مدیریت زنان خانه بستگی دارد و لازم است كه تلاش بیشتری از سوی زنان برای حفظ سفره سنتی صورت گیرد و مواد غذایی خانگی را همچنان در ذائقه كودكان و خانواده ثابت نگهدارند و ارزش آن را پاسداری كنند.

وی معتقد است: اگر دوراندیشی زنان در خانواده نباشد؛ به دلیل كمبود وقت مادر غذاهای آماده می‌تواند در خانه رواج یابد و همین فرهنگ در آینده كودكان را به مصرف غذاهای آماده تشویق كرده و در نتیجه سلامت افراد خانواده را به خطر اندازد.

دكتر ترابی، نمك، روغن، قند و شكر و مواد افزودنی و نگهدارنده را از موادی دانست كه در زندگی شهری مصرف آنها معمولا افزایش می‌یابد و به ایسنا می‌گوید: معمولا غذاهایی كه در زندگی شهری مورد استفاده قرار می‌گیرند غذاهای آماده هستند كه معضلات و مشكلات خود از جمله بیماری‌هایی مانند چاقی، افزایش فشار خون، دیابت، برخی از سرطان‌ها و ... را به دنبال دارند.

به گفته وی، ممكن است میزان بالای نمك در برخی از مواد غذایی حتی مواد غذایی سالم چندان مشخص نباشد. به عنوان مثال موادی مانند زیتون شور علیرغم آن كه از خواص بسیار زیادی برخوردار است؛ شور بودن آن می‌تواند تهدیدی برای سلامتی باشد. برخی از خشكبار و مغزهای شور نیز می‌تواند افراد را مستعد ابتلا به فشار خون كند. چیپس، پفك و دیگر تنقلات آماده مانند چوب شور كه معمولا برای كودكان استفاده می‌شود، از نمك بسیار بالایی برخوردارند.

دكتر ترابی نسبت به مصرف بی‌رویه مواد غذایی مانند سوپ‌های آماده، قرص‌های سوپ، پودرهای فشرده پیاز و سیر و ... هشدار می‌دهد و می‌گوید: این مواد علاوه بر برخورداری از مواد نگهدارنده و افزودنی از نمك بالایی نیز برخوردارند. یك ساندویچ سوسیس و كالباس و دیگر محتویات آن مانند سس و خیارشور مجموعه‌ای حاوی نمك زیاد را شامل می‌شود.

وی، میزان روغن‌ها و چربی‌ها را در غذاهای آماده بالا عنوان می‌كند و می‌گوید: به عنوان مثال، پنیر پیتزا، گوشت‌های چرخ كرده آماده، سس سالاد، سس كچاب و انواع چیپس‌ها حاوی روغن و چربی بالایی هستند كه اضافه دریافت آنها می‌تواند به اضافه وزن و چاقی منجر شود فرد را مستعد ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون و ... كند.

دكتر ترابی در ادامه با اشاره به نقش قند و شكر در چاقی و بروز بیماری‌های غیرواگیر نیز می‌گوید: افزایش دریافت قند و شكر همراه با صرف چای می‌تواند به چاقی منجر شود. مصرف بیش از نیاز انواع شیرینی‌ها و برخی از نان‌های سنتی شكردار نیز می‌توانند چاقی را به دنبال داشته باشند.

وی با بیان این كه هر بطری نوشابه گازدار معادل 10 حبه قند شیرینی دارد، ادامه می‌دهد: این در حالی است كه ممكن است به علت گازدار بودن طعم بسیار شیرین نوشابه‌های گازدار احساس نشود. در مجموع نوشابه‌های گازدار حجم زیادی از انرژی و كالری را وارد بدن می‌كند بدون آن كه از نظر ریزمغذی‌ها تاثیری در سلامت بدن داشته باشد.

دكتر ترابی نسبت به مصرف زیاد آبمیوه‌های صنعتی و شیوع پدیده چاقی هشدار می‌دهد و می‌گوید: انواع آبمیوه‌های صنعتی معمولا حاوی آب، حجم زیادی از شكر و طعم مصنوعی از میوه‌ها هستند كه هیچ گونه ارزش غذایی ندارند و یكی از عوامل شیوع چاقی در نوجوانان و جوانان بویژه در فصل گرما هستند. بنابراین توصیه می‌شود كه افراد تا حد امكان از مصرف آبمیوه‌های مصنوعی خودداری كنند و به جای آن از آب و آب میوه‌های تازه استفاده كنند.

وی با بیان این كه مصرف بالای مواد افزودنی و نگهدارنده نیز بدن را مستعد ابتلا به بیماری‌های مزمن غیرواگیر می‌كند، می‌گوید: معمولا مواد غذایی بسته‌بندی شده و آماده، حتی كیك و بیسكویت و هر تنقلی كه بسته بندی می‌شود حاوی مواد افزودنی و نگهدارنده است كه افزایش مصرف آنها و تجمع در بدن، فرد را مستعد بیماری‌های مزمن غیرواگیر می‌كند.

دكتر ترابی در ادامه نسبت به مصرف بی‌رویه نمك، روغن، قند و شكر و مواد نگهدارنده هشدار داده و به ایسنا می‌گوید: بیماری‌های غیرواگیر كه از زندگی شهری، تغییر روش تغذیه و سبك زندگی حادث می‌شوند، قابل درمان نیستند. بیماری‌هایی مانند فشارخون، سرطان، دیابت و ... هر چند قابل پیشگیری هستند اما زمانی كه حادث می‌شوند قابلیت درمان صد در صد را ندارند و اغلب آنها وضعیت وخیمی را ایجاد می‌كنند. در زمینه چاقی نیز باید گفت كه پیشگیری از چاقی بسیار راحت‌تر از درمان است؛ اما در زمان بروز چاقی برای كاهش وزن و آب كردن چربی‌های اضافی به پشتكار زیاد و صرف وقت زیاد نیاز است. اگرچه كاهش وزن پس از بروز چاقی ممكن است اما بسیار مشكل‌تر از پیشگیری است. بنابراین باید در دریافت مواد غذایی مواظبت كرد و تا زمانی كه گرسنگی ایجاد نشده مواد غذایی مصرف نشوند و اضافه بر نیاز به مصرف میان وعده و غذا اقدام نشود.

و كلام آخر؛ به اعتقاد كارشناسان موضوع مهم در بحث تغذیه آن است كه هر چند در شرایط فعلی عرضه غذا نسبتا كافی است اما در مصرف آن تعادل وجود ندارد. از آنجایی كه طی سالهای اخیر رژیم غذایی غنی از كربوهیدرات‌های پیچیده و فیبر جای خود را به رژیم‌های غذایی با سهم بیشتری از چربی، قند و غذاهای فرآیند شده و كم فیبر داده است و غذای آماده متعلق به فرهنگ بیگانه، جایگزین سفره سنتی شده است لازم است در خانواده‌های ایرانی آموزش فراگیر در خصوص تغذیه مناسب صورت گیرد.

توزیع نامناسب غذا در بین اعضا خانوار و عدم شناخت گروه‌های غذایی و نیاز بدن به هر یك از گروه‌ها نیز از جمله عوامل اصلی نامناسب بودن دریافت مواد غذایی در اعضا خانوار است. بنابراین هریك از سازمان‌های مسئول در امر تهیه، توزیع و عرضه غذا و ارائه دهندگان خدمات بهداشتی - درمانی، آموزشی و ... در كشور باید بر اساس استراتژی‌های متناسب با شرح وظایف سازمانی خود با یكدیگر همكاری كنند.