سلامت نیوز-*احمد حكیمیپور: با شروع فصول بارش، شهروندان تهرانی از طرفی شکرگزار نعمات الهیاند و ازطرفی دیگر، نگرانی حاصل از تجربیات سالهای گذشته ذهن آنان را مشغول میکند. شاید در نگاه اول شرایط در هنگام بارشها تحت کنترل مدیران شهری باشد اما اگر تجربیات حاصل از آبگرفتگیهای سالهای اخیر را کمی با دقت مطالعه کنیم، به این نکته دست خواهیم یافت که درصورت عدم مدیریت صحیح این آبگرفتگیها، ممکن است به سبب بارشهای طولانیمدت، تبدیل به بحران سیلاب شهری شود.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند، بدون شک سیلاب بهعنوان یکی از بلایای طبیعی شناخته شده است، اما درعمل هم از نظر تلفات جانی و هم خسارات مالی، در دسته مهیبترین بلایای طبیعی درجهان قرار میگیرد، بهطوری که ازسال ١٩٨٨ تا ١٩٩٧، ٥٨درصد ازخسارات، مربوط به سیلاب بوده است. با اطلاع از این آمار و اشراف به این نکته که بسیاری از شهرها و مناطق شهری درجلگههای سیلابی قرار گرفتهاند، بدیهی است که یکی از دغدغههای مدیران و مسئولان شهری باید اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با سیلابهای شهری باشد.
شهر تهران ازجمله کلانشهرهایی است که دارای درصد زیادی از مناطق غیرقابل نفوذ است که از نفوذ موثر بارش درخاک جلوگیری میکند. درشهری مانند تهران که بسیاری از سطوح و معابر پوشیده از آسفالت و سنگفرش است، طبیعتا جایی برای نفوذ بارشها باقی نمیماند و همین مورد شهر تهران را تبدیل به یکی مستعدترین گزینهها برای بروز سیلابهای شهری میکند. یکی از عناصر اساسی در رفع مشکل آبگرفتگی و جلوگیری از بروز سیلابهای شهری، نحوه تفکر مسئولان شهری است. بدین معنا که اگر مسئولان و مدیران شهری به امید بارشهای هرچه کمتر در سالهای آینده این ریسک و بحران باالقوه را درنظر نگیرند، باید در انتظار پرداخت هزینههای بلندمدت و هنگفتی باشند. هدف اصلی مدیریت ریسک سیل شهری، به حداقل رساندن ضرر و زیان انسانی و خسارات اقتصادی است و از آنجایی که نمیتوان ازخطرات سیل بهطور کامل اجتناب به عمل آورد، در نتیجه موثرترین گام، مدیریت آن است. حال سوال اینجاست که کدام اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی را میتوان از مسئولان و مدیران شهری انتظار داشت تا گامی درجهت مدیریت ریسک بحران سلابهای شهری برداشته شود؟ برای پاسخ به این سوال، بهتر است که سری به تجربیات سالهای گذشته در رابطه با آبگرفتگی و وقوع سیلابهای شهری بزنیم. همانطور که پیشتر نیز اشاره شد، یکی از عوامل جاریشدن سیلاب، نفوذ ناپذیرکردن شهرها و بهویژه کلانشهرهاست، اما این عامل تنها عامل موثر نبوده است. یکی دیگر از مواردی که احتمال وقوع سیلابها و جریانهای سطحی آب را افزایش داده، اقدامات عمرانی فاقد مطالعه کافی است که منجر به حذف کانالهای شهری میشود.
نمونههای فراوانی درشهر تهران وجود دارد که کانالهای عریض موجود در شهر که دقیقا با هدف کنترل جریانهای آب ناشی از بارشها، ایجاد شده بودند، به نحوی از بین رفتهاند و به ظاهر بهرهبرداری پرسودتری از آنها شده است. برای مثال، درمنطقه ٢ و محله کوی نصر روی کانال موجود در این منطقه پاساژی بنا شده که شاید درصورت بروز سیل علاوه بر تلفات مالی، تلفات جانی زیادی را به همراه داشته باشد و این درحالی است که این محله از ابتدای بزرگراه حکیم دارای شیب روبه پایینی است که میتوان انتظار داشت درصورت بروز سیلاب، حجم زیادی از آب جاری به سمت کانال حذفشده هدایت شود، اما این نکته قابل تأمل است که با شروع اقدامات پیشگیرانه درحوزه آبگرفتگی معابرشهری، با گذشت زمان این اقدامات به موضوع مقابله با سیلابهای شهری نیز تعمیم مییابد.
پس نباید فراموش کرد که اندیشیدن تدابیر و اقدامات لازم جهت مقابله با سیلابهای شهری به معنای غفلت از مبحث آبگرفتگی معابر شهری نیست، بلکه تجربه این پدیده شهری که منجر به ایجاد بینظمیهای فراوان و گاهی صدمات مالی و جانی به شهروندان و بافت شهری شده است، باید پس از گذشت این چندسال بیشتر مورد توجه قرار گیرد تا تمرینی باشد برای اقدامات کلان جهت مقابله با سیلاب شهری. یکی از این اقدامات عملی که با وجود سالها تجربه آبگرفتگی کمتر بدان توجه شده، استفاده مثبت از این حجم بالای بارشهاست. یکی از این ایدههای شهری جهت تبدیل تهدید آبگرفتگیها به فرصت بهرهمندی از این میزان آب، تعبیه مخزنهای زیرزمینی است. مخزنهایی که در زیر دریچههای کانالهای موجود درسطح معابر و خیابانها قرار گیرند.
این مخزنها اگر در زیر دریچههای کانالها تعبیه شود، درهنگام بارشها حجم زیادی از آب را درخود ذخیره کرده و پس از تکمیل ظرفیت آن میتوان با استفاده از یک سیستم لولهکشی، آب آن را داخل حوضچههای تصفیه آب تخلیه کرد. این اقدام به ظاهر ساده، علاوه بر آنکه امکان افزایش تعداد دریچههای کانال در سطح معابر بدون نگرانی نفوذ آب در زیرزمین و نشستهای احتمالی را فراهم میکند، نمونهای از مدیریت هوشمندانه بحران است. البته ذکر این نکته ضروری است که احتمالا اقدامات مشابهی جهت افزایش نفوذپذیری شهر تهران انجام شده، اما کمتر اقدامی جنبه بهرهوری از یک مسأله شهری را مورد توجه قرار داده است. هزینه این قبیل اقدامات در برآوردهای اولیه ممکن است بالا به نظر آید، اما اگر این مبلغ با هزینههای ناشی از تلفات بروز یک بحران مقایسه شود، میتوان به مزایای آن پی برد. پس چه بهتر که مدیران شهری به جای بازسازی تخریبات، از وقوع این آسیبها جلوگیری به عمل آورند تا در آیندهای نهچندان دور بتوان نام شهر تهران را درمیان شهرهای توسعهیافته جهان جستوجو کرد.
*عضو شورای شهر تهران
نظر شما