سلامت نیوز:سیستان و بلوچستان از جمله استان‌هایی است که همواره با مشکل کم آبی روبرو بوده است و در چند سال اخیر بدلیل کمبود و مصرف نادرست آب، هر روز بر افت سفره‌های آبی آن افزوده می‌شود.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اطلاعات ،با توجه به خشکسالی‌های ۱۵ ساله اخیر و پیش‌بینی ادامه این روند در سال‌های آینده، ایجاد تعامل در عرضه و تقاضای آب در حوضچه‌های آبریز و محدوده‌های مطالعاتی استان روز بروز مشکل‌تر و به چالش اصلی و مهم برای مدیریت منابع آب و توسعه پایدار تبدیل شده است. واقعیت امر نشان‌دهنده استفاده بیش از توان آبخوان‌های آبرفتی است و متأسفانه افت آبهای زیرزمینی به راحتی قابل جبران نیست.
مدیرعامل آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان در این‌باره می‌گوید؛ متوسط بارندگی استان ۱۰۱ میلی متر و حجم آب حاصل از بارش تقریباً ۲۰ میلیارد متر مکعب است.
مهندس اتابک جعفری می‌افزاید؛ متوسط تبخیر آب در استان بر اساس اعلام ایستگاه‌های موجود ۳۸۰۰ میلی متر و حداکثر تبخیر ۴۹۶۳ میلی متر مربوط به ایستگاه بندان و کمترین تبخیر ۲۲۷۴ میلی متر مربوط به ایستگاه چاه نیمه است.
وی درباره مدیریت آب سدها در استان می‌گوید: با توجه به کمبود بارندگی از یک طرف و توزیع نامناسب مکانی و زمانی آن در جنوب و شمال استان از طرف دیگر و نیز وابستگی منابع آبی شمال استان به آوردهای برون مرزی رودخانه هیرمند و تأثیرپذیری مستقیم و صد در صدی منابع آبی اعم از سطحی و زیرزمینی از آن و همچنین بارندگی‌های رگباری با حجم روان آبهای بالا چنین به نظر می‌رسد انجام هرگونه اقدام در راستای تنظیم و ذخیره این روان آبها، سدسازی و افزایش حجم سدهای موجود، نیاز مبرم شرایط فعلی استان برای تأمین آب نسبتاً پایدار برای تمامی مصارف است.
او تأکید دارد؛ به موازات آن موضوع شیرین‌سازی آب دریا نیز باید به عنوان گزینه اصلی و درازمدت تأمین آب استان در دستور کار قرار گیرد.
مدیرعامل آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان معتقد است؛ با توجه به وقوع بارندگی‌های سیل‌آسا و ترسالی‌های ۱ و ۲ ساله بعد از هر دوره ۱۰ الی ۱۶ ساله خشکسالی منطقی است که طراحی مخازن سدها نه بر اساس متوسط آورد درازمدت بلکه بر اساس حداکثر حجم آورد مطلق انجام گیرد.
وی درباره چگونگی مدیریت آب سدها در جنوب و شمال استان نیز می‌گوید؛ تجارب چندین ساله بهره‌برداری از مخازن سدها در شمال و جنوب استان و تأثیر منفی خشکسالی‌های ۱۰ الی ۱۵ ساله اخیر بر منابع آبی و مطرح بودن ذخیره مخازن سدها به عنوان منبع تأمین آب بویژه در منطقه سیستان و شهرستان‌های چابهار و نیک شهر مبین این موضوع است که بهره‌برداری بهینه و اصولی از این منابع فقط بوسیله یک شرکت و سازمان امکان‌پذیر نیست و می‌طلبد تمامی عوامل مسئول در امر ذخیره، تأمین و توزیع و بهره‌برداری آب در قالب یک سیستم واحد عمل کرده و در این راستا باید برای اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی مصرف منابع آبی تلاش کنیم.
به گفته اتابک جعفری با توجه به محدوده مطالعاتی آزاد با تبخیرات سطح آبی منفی و محدوده مطالعاتی ممنوعه، در سیستان و بلوچستان ۱ محدود مطالعاتی دارای پیشنهاد برای ممنوعیت و ۱۴ محدوده بدون آبخوان داریم.
وی می‌گوید؛ مجموع برداشت آب از آبخوان‌های زیرزمینی ۲ میلیارد متر مکعب است و حجم آب تجدیدپذیر ۴ر۱ میلیارد متر مکعب برآورد شده است بنابر این ۶۰۰ میلیون متر مکعب کسری مخزن در کل دشت‌های استان وجود دارد.
او با اشاره به این که سدهای جنوب استان وضع مناسبی ندارند، می‌افزاید؛ سد خیرآباد نیک شهر در شرایط بحرانی قرار دارد و امکان تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی بصورت جیره‌بندی حداکثر تا پایان سال امکان‌پذیر است و تأمین آب کشاورزی در حد زنده ماندن درخت‌ها میسر خواهد بود.
لذا برای جلوگیری از قطع کامل آب شهر نیکشهر، پیشنهاد حفر ۵ حلقه چاه در بالادشت سد و جابجایی و توسعه چاه‌های موجود با آب فاضلاب شهری ارائه شده است.
به گفته اتابک جعفری در حال حاضر ۱۳۰۰ رشته قنات فعال در جنوب بلوچستان وجود دارد که طولانی‌ترین آن قنات شاهی‌آباد در شهرستان نیک شهر است.
مجتبی شجاعی بخشدار بخش مرکزی خاش نیز می‌گوید؛ سیستان و بلوچستان به عنوان وسیع‌‌ترین استان کشور با متوسط بارندگی سالانه پایین و سطح تبخیر بالا بخشی از لایه بیرونی و پر خطر کمآبی در دایره خشکسالی و کاهش منابع آبی است.
وی افزود: بخش مرکزی خاش با ۱۰ هزار کیلومتر مربع وسعت با ویژگی‌های جغرافیایی و پراکندگی جمعیت و اقتصاد کشاورزی به عنوان مهمترین بستر درآمد اهالی، دارای ۴ حوزه آبریز دشت آبخوان، تهلاب پشت‌کوه و کارواندر است.
بخشدار خاش معتقد است؛ حفر چاه‌های غیرمجاز، استفاده بی‌رویه از حوضه‌های آبریز و نبود عزم جدی در مصرف بهینه آب از چالش‌های بخش آبهای زیرزمینی است که در کنار اثرات منفی ناشی از افت سطح آبهای زیرزمینی از جمله کاهش آبدهی منابع آب زیرزمینی و کف‌شکنی مکرر چاه‌ها، تهدیدات جدی را پیش‌روی جامعه قرار
داده است.
وی اعلام کرد: در بخش مرکزی شهرستان خاش سالانه از استحصال ۱۶۷ میلیون مترمکعب آب فقط ۱۰۰ میلیون متر مکعب تجدیدپذیر بوده و متأسفانه این شهرستان تحت تأثیر خشکسالی‌های سیستان و بی‌تأثیری از بارندگی‌های جنوب استان بسیار نرم در حال ورود به دوران کمآبی است و تأثیرات اقلیمی به سمت نیمه کویری سبب شده که خاش با مشکلات بی‌آبی و کمآبی روبرو شود.
مجتبی شجاعی می‌گوید؛ متأسفانه اقلیم عادی در حال تبدیل به اقلیم نیمه‌خشک و خشک است و با پایین رفتن سطح منابع آب زیرزمینی عمدتاً پوشش گیاهی نیز بسیار کمتر شده و یا از بین رفته‌اند.
او می‌گوید: کشاورزان از آبخیزداری و روش‌های مشابه فاصله گرفته‌اند و از ۹۳ رشته قنات که میراث معنوی خاش هستند ۸۰ درصدشان در بحران به‌سر می‌برند و مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی نیاز به عزم عمومی دارد.
وی با تأکید بر این که حرکت مطالعات باید به سمت شناسایی آبهای عمیق یا انتقال آب دریا باشد، معتقد است؛ صرفه‌جویی و مدیریت مصرف از طریق روش‌های نوین آبیاری و تغییر نوع کشت‌‌ها نیز در مقابله با مشکل کمآبی مؤثر است.
به گفته شجاعی یکی از اصلی‌ترین دغدعه‌های مهم دولت در شرایط موجود خاش مدیریت و تأمین آب آشامیدنی برای روستائیان است.
وی توسعه منابع آب، افزایش نزولات و توسعه شبکه آبرسانی را سبب ماندگاری و افزایش جمعیت روستایی می‌داند و می‌افزاید؛ شرایط فعلی آب در سیستان و بلوچستان بسیار بحرانی است و اگر چاره‌اندیشی نشود، با مهاجرت روستائیان به شهرها، توسعه حاشیه‌‌نشینی، امنیت ملی و منطقه‌ای را مورد تهدید قرار خواهد داد. اگرچه این کمآبی اثرات نامطلوب خود را چه در شمال استان و چه در جنوب استان که از طریق مخازن ذخیره‌سازی و قنات تأمین می‌شود بجای گذاشته است.
همگان اطلاع دارند که شدت بحران به حدی است که چنانچه تدابیری برای جاری شدن آب در بستر رودخانه‌ها اتخاذ نشود در آینده‌ای نه چندان دور به فاجعه ملی و محیطی تبدیل خواهد شد.
وضع آب آشامیدنی روستاهای سیستان و بلوچستان مطلوب نیست و در حال حاضر از ۶۵۵۳ روستا تعداد ۳۸۴۶ روستا بدون شبکه آبرسانی است و ۲ر۶۳ درصد نسبت به شاخص کشوری از آب آشامیدنی بهره‌مندند که این شاخص با اجرای تأسیسات آب آشامیدنی در روستاهای استان محقق شده است.مهندس محمدرضا نارویی مدیرعامل آبفار سیستان و بلوچستان می‌افزاید؛ در منطقه سیستان صد در صد آب آشامیدنی مورد نیاز از آبهای سطحی(چاه نیمه‌ها) و در منطقه بلوچستان ۹۱ درصد از طریق ۵۳۸ حلقه چاه، ۸ درصد از طریق ۶۶ حلقه چشمه و یک درصد از طریق قنات تأمین می‌شود.
وی گفت: شمار زیاد روستاها و پراکندگی آنها، بارندگی بسیار کم، فقر طبیعی منابع آبی، تداوم خشکسالیها و نیز عقب‌ماندگی تاریخی در زمینه زیرساخت‌های آبرسانی روستایی از ویژگی‌های سیستان و بلوچستان است.
او همچنین معتقد است؛ شرایط ویژه استان ایجاب میکند که برای تأمین آب آشامیدنی شهرها و روستاها بدنبال منابع تأمین آب پایدار باشیم.
مهندس نارویی می‌گوید؛ مطالعات روستاهای بدون آب آشامیدنی استان با اولویت مجتمع‌سازی تأسیسات آب آغاز شده است و این طرح مهم موجب تأمین آب آشامیدنی پایدار برای جوامع روستایی خواهد شد.
وی می‌افزاید؛ در حال حاضر ۱۰۲۲ روستا واجدشرایط آبرسانی سیار هستند که متأسفانه بدلیل محدودیت منابع مالی و امکانات نتوانسته‌ایم خدمات‌رسانی کنیم. این در حالی است که تا شعاع ۱۵۰۰ متری از روستا هیچ‌گونه منابع آبی وجود ندارد.
او با اعلام این که بحران کم آبی در روستاهای استان روبه افزایش است یادآور می‌شود؛ ما برای عبور از این بحران به ۶۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز داریم.
به گفته مهندس نارویی عمده‌ترین چالش‌ها و مشکلات پیش روی استان، خشکسالیها، فقر طبیعی و ذاتی منابع آبی و فرسودگی شدید شبکه‌ها و خطوط انتقال توزیع آب روستایی است که باعث هدر رفت شدید منابع آبی می‌شود.
او با اشاره به نبود ردیف اعتباری مصوب سالانه برای آبرسانی سیّار به روستاها، گفت: روستازایی در استان یکی از مشکلات بزرگ استان است بگونه‌ای که بطور متوسط سالانه ۲۰۰ روستا به روستاهای سیستان و بلوچستان افزوده می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان می‌گوید؛ بر اساس آمار سال ۸۵ تعداد روستاهای استان ۵۷۱۹ روستا بوده که سال ۹۰ به ۶۵۵۳ روستا افزایش یافته است.
مهندس نارویی یادآور شد: در حال حاضر ۱۲ طرح مجتمع آبرسانی در حال اجرا و ۵ طرح نیز آماده اجرا است که با اتمام عملیات اجرایی آنها شاخص بهره‌مندی آب آشامیدنی جامعه روستایی استان ۲۰ درصد افزایش خواهد یافت.
ب
سیستان و بلوچستان از جمله استان‌هایی است که همواره با مشکل کم آبی روبرو بوده است و در چند سال اخیر بدلیل کمبود و مصرف نادرست آب، هر روز بر افت سفره‌های آبی آن افزوده می‌شود.
نظر شما