سلامت نیوز_*فرشاد قوشچی: با رشد جمعیت دنیا و وقوع انقلاب صنعتی در 200 سال گذشته تضاد بین منافع انسان و محیط‌زیست بیش از پیش آشکار شد. اما در واقع به نظر می‌آید با اجرای فرآیند توسعه در پرتو بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در 100 سال گذشته و به‌طور مشخص پس از جنگ جهانی دوم، تضاد و تعارض مذکور به صورت بحران ظهور یافته است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه فرهیختگان، در این دوران مفهوم توسعه که در رشد تولید ناخالص ملی خلاصه می‌شد، در نگاه صاحب‌نظران اولیه توسعه مسائل محیط‌زیست مدنظر نبود. رویکرد «رشد، سپس محیط‌زیست» که در برنامه‌های اولیه توسعه مورد توجه قرار گرفت، به تخریب شدید محیط‌زیست منجر شد. تردیدی نیست که بحران‌های زیست‌محیطی دنیا به‌طور عمده معطوف به پیامدهای غیراخلاقی صنعتی شدن و کشاورزی مدرن در کشورهای پیشرفته است. رهیافت سرمایه‌داری در صنعت و کشاورزی که برای تولید بیشتر به هر قیمت تلاش دارد، هرچند در نیم قرن گذشته افزایش چند برابری تولیدات صنعتی و کشاورزی را به همراه داشته، تغییرات گسترده اقلیمی و زیست‌محیطی را نیز موجب شده است. این شرایط سبب افزایش تولید گازهای گلخانه‌ای در دنیا و پدید آمدن گرمایش جهانی شده به‌طوری که موجب هشدارهای جدی در مورد بحران‌های زیست‌محیطی شده است. پس از سال‌های 1980 میلادی اگرچه در برخی کشورها، رشد سالانه پنج درصد تحقق یافت و فقر نیز تا حدودی کاهش یافت، اما تخریب محیط‌زیست در تمام دنیا از نرخ کاهش رشد فقر پیشی گرفت.
راشل کارسون با انتشار کتاب «بهار خاموش» در اوایل دهه 1960 میلادی از پیشگامان منتقد به نظام توسعه غیرمتوازن در دنیا بود. او هوشمندانه امر توسعه را چنین به چالش می‌کشاند؛ «مهم‌ترین زنگ خطری که در ارتباط با تاثیر خسارت انسان بر محیط‌زیست به صدا درآمده، آلودگی هوا، زمین، رودخانه‌ها و دریاها با مواد شیمیایی زیان‌آور و مرگ‌آفرین است. سرعت تغییرات و ایجاد شرایط جدید، نتیجه روش‌های بی‌پروای انسان‌ها هستند، نه روند آگاهانه طبیعت. امروزه مواد شیمیایی و سمی به صورت قطرات ریز، گرد و افشان در بیشتر کشتزارها، باغ‌ها، جنگل‌ها و خانه‌ها مصرف شدند و قادرند کلیه حشرات اعم از مفید و مضر را از میان بردارند، صدای پرندگان و تحرک ماهیان در آب‌ها را خاموش کنند و به روی برگ درختان و خاک قشری از مواد سمی ایجاد کنند. تاریخ‌نویسان آینده از این نحوه عمل انسان در تعجب خواهند بود، چگونه عقل اجازه می‌دهد به خاطر از بین بردن یک یا دو گونه موجود زنده، ناخواسته محیط‌زیست را چنان آلوده کنیم که همنوعان خویش را نیز از میان برداریم؟»
اکنون پس از 50 سال از انتشار این کتاب شاید بتوان ابعاد فاجعه زیست‌محیطی زمان حاضر را با توجه به سیر تحولات دنیا بهتر درک کرد.
*استادیار دانشگاه آزاد اسلامی
نظر شما