به گزارش سلامت نیوز به نقل از فارس، سرطان كه هنوز بسیاری از مبتلایان به آن از بیان نام آن هراس دارند، سومین عامل مرگ در ایران است.
به گفته كارشناسان با توجه به هرم سنی جمعیتی و پیرشدن جمعیت در دو دهه آینده، پیش‌بینی می‌شود میزان ابتلا به این عارضه به 2 برابر افزایش یابد.

رشد فزاینده ابتلا به بیماری سرطان در كشور در حالی است كه كارشناسان مصرف سیگار و انواع فرآورده‌های دخانی، استفاده از كودهای شیمیایی در محصولات كشاورزی، تغذیه نامناسب و استفاده از غذاهای آماده، نبود برنامه جامع تشخیص به موقع، پیشگیری، درمان و تأمین دارو برای مبتلایان به این بیماری و ثبت نشدن بیماران از دلایل افزایش این معضل در كشور می‌دانند.

برای بررسی بیشتر موضوع و اینكه برای پیشگیری از این عارضه چه باید كرد همچنین وضعیت تحقیقات درباره سرطان در كشور به سراغ كاظم زنده‌دل، معاون بزرگترین مركز تحقیقات و درمان سرطان كشور در انستیتو كانسر مجتمع بیمارستانی امام خمینی(ره) رفتیم.شدیم.
زنده دل معتقد است: 40 درصد سرطانها قابل پیشگیری هستند اما برای این كار نیازمند انجام تحقیقات وسیع بودنی در كشور هستیم تا بهترین روش را برای پیشگیری پیدا كنیم و متأسفانه بودجه كافی برای انجام تحقیقات در باره سرطان در كشور نداریم، علاوه بر آن برای انجام برنامه های تشخیصی و غربالگری مثلاً غربالگری سرطان سینه زنان نیز بودجه و امكانات كافی در كشور وجود ندارد.

به گفته وی الگوی سرطان در ایران هم از الگوی كشورهای فقیر پیروری می‌كند و هم از الگوی كشورهای توسعه و همه انواع سرطان‌ها در كشور ما دیده می‌شود اما امكانات تشخیصی و درمانی بیشتری در تهران متمركز است و بیماران مجبورند به تهران بیایند، راه حل این موضوع نیز اجرای كامل نظام ارجاع است كه هنوز در اول راه اجرای آن هستیم.

وی می‌گوید شیوع سرطان معده در شمال و به خصوص شمال غرب كشور بسیار بالاست و حدود 100 درصد افراد مبتلا به این بیماری در این مناطق نیز بر اثر آن جان خود را از دست می‌دهند در حالی كه مرگ ناشی از این بیماری در تهران حدود 80 درصد است.
زنده دل همچنین معتقد است: غربی شدن سبك زندگی، تغذیه با غذاهای آماده و افزایش سن ازدواج و بارداری زنان در كشور باعث شیوع بیشتر بیماری سرطان سینه در زنان ایرانی شده است...

 سرطان چیست و چگونه فردی به این بیماری مبتلا می‌شود؟

زنده‌دل: لیست بیماری‌هایی كه به نام سرطان اطلاق می‌شود خیلی زیاد است. سرطان رشد غیرطبیعی سلول است كه در آن سلول‌های قسمتی از بدن انسان از روند طبیعی تقسیم‌شان خارج می‌شوند و اینكه این سلول‌ها در كجا و در كدام بافت تقسیم غیرطبیعی كنند سرطان‌های مختلف را ایجاد می‌كنند مانند سرطان روده، معده، مری و.... .

صحبت یك روز و 2 و روز و یك سال و 2 سال هم نیست یك روند طولانی است كه منجر به سرطانی شدن بافت یا سلول می‌شود. برخی سرطانها 10 سال طول می‌كشد تا علایم آن بروز كند. البته در اكثر سرطان‌ها اگر در مراحل اولیه بیماری تشخیص داده شود می‌توان جلوی پیشرفت آن را گرفت. از بروز برخی سرطان‌ها را هم می‌توان پیشگیری كرد. مثلاً افرادی كه سیگار می‌كشند اگر استعمال دخانیات را قطع كنند روند سرطانی شدن ریه قطع یا كند می‌شود. لذا با تغییر در عوامل سرطان‌زا می‌توان جلوی رشد سلول سرطان‌زا را بگیریم. حدود 90 درصد سرطان ریه به علت مصرف سیگار است. اما برخی سرطانها علت خاصی ندارد.

 سرطان‌های شایع در كشور كدامند؟

زنده‌دل:‌ ما جزء كشورهای در حال توسعه و بین كشورهای پردرآمد و فقیر هستیم. در كشورهای در حال توسعه الگوی سرطان، بین كشورهای فقیر و توسعه‌یافته است. یعنی از هر دو دارند. به عبارتی دیگر در كشورهای پیشرفته سرطان سینه و در كشورهای فقیر سرطان معده زیاد است اما در كشورهای میان‌درآمد یا در حال توسعه از هردوی آنها داریم ولی میزان آنها كمتر است. البته وضع سرطان معده در كشور ما استثنا است.

میزان بیماری‌هایی كه بیشتر به عوامل محیطی و عفونی بستگی دارند در كشورهای فقیر و در حال توسعه بالاست مثلاً میزان سرطان معده، ریه و روده بزرگ در كشور ما بالاست. شیوع سرطان دهانه رحم بالا نیست و علت آن هم فرهنگ اسلامی ماست. در كشورهای پیشرفته سرطان ریه به علت استعمال سیگار، سرطان سینه و سرطان كولوركتال بالاست. پیش‌بینی می‌شود 10 تا 20 سال دیگر همان بلایی كه در كشورهای توسعه‌یافته از نظر سرطان سینه افتاد بر سر كشور ما هم بیاید و میزان آن 2 برابر شود. اینها همه برمی‌گردد به عللی كه یا عوامل ژنتیكی است یا محیطی و تغذیه‌ای.

عوامل ژنتیكی در 10 درصد بروز سرطان‌ها دخیل هستند و بقیه مربوط به عوامل محیطی است. بخشی از این عوامل محیطی قابل پیشگیری است. گفته می‌شود 40 درصد سرطان‌های دنیا قابل پیشگیری است به كمك عدم مصرف برخی مواد و انجام غربالگری و... پیشگیری می‌شوند. در كشور ما سرطان شایع مردان معده و در زنان سرطان سینه است.

میزان سرطان معده در كشور 10 در صد هزار نفر در سال است. یعنی چیزی حدود 10 هزار نفر در سال به سرطان معده مبتلا می‌شوند و اما میزان مرگ و میر آن از شیوع آن كمتر است و علت آن هم امكان تشخیص سریع‌ سرطان معده است. الگوی ابتلا به سرطان معده در شمال كشور بیشتر از سایر مناطق كشور است. یكی از علل آن باكتری هلیكوباكترپیلوری است. این باكتری در كشورهای توسعه یافته خیلی شایع است 70 تا 80 درصد مردم شمال كشور در سنین 50 تا 60 سالگی این میكروب را دارند اما میزان آن در جنوب كشور كمتر است علت‌های آن هم متفاوت است.

موضوعات تغذیه‌ای مطرح است مثل نمك‌سودكردن غذاها و شورخوردن در شمال كشور است. در مناطق محروم‌تر میزان شیوع سرطان معده بیشتر است. همچنین مدیریت درمان هم مهم است به این صورت كه دسترسی بیماران به بیمارستان مثل تهرانی‌ها نیست لذا دیده شده مرگ و میر سرطان‌ها در شهرستان‌ها بیش از تهرانی‌هاست.

البته ما نمی‌توانیم در هر شهرستان یك بیمارستان سرطان بسازیم اما با اجرای سیستم ارجاع می‌توان كاری كرد از مدیریت و گردش بیمار سرطانی در كشور تعریف خوبی داشته باشیم كه اگر فردی سرطان گرفت هر كسی با هر مهارتی برای درمان آن اقدام نكند.

توصیه می‌كنیم افرادی كه در شمال غرب و شمال كشور زندگی می‌كنند اگر مشكلی در گوارش داشتند كه با 2 ، 3 هفته درمان بهبودی حاصل نشد نزد متخصص گوارش بروند و آندوسكوپی انجام دهند.

در مورد سرطان سینه هم باید گفت، اگر این سرطان زود تشخیص داده شود درمان بهتری دارد و چون تشخیص سریع‌تری دارد می‌توان جلوی مرگ و میر را به خوبی گرفت.

در اردبیل مطالعات نشان داده است كه افرادی كه سرطان معده می‌گیرند بعد از 5 سال همه بیماران مبتلا می‌میرند یعنی 100درصد مرگ و میر دارد. ولی این میزان در تهران 80تا 85 درصد است. در سرطان سینه وضع بهتر است. مطالعه ما نشان می‌دهد وضعیت بهتر هم شده است و بیماران زودتر هم مراجعه می‌كنند.

روند غربی شدن در كشور روند سریعی است. این سرطان ارتباط زیادی با عدم بچه‌دار شدن، دیربچه‌دار شدن و شیردادن دارد و اینها كم شده است و البته این مورد بیشتر به نوع زندگی‌ها برمی‌گردد كه زن و مرد وقتی كار می‌كنند امكان بچه دارشدن خیلی سخت است. ازدواج‌ها دیر می‌شود.

هورمون‌ها هم خیلی در سرطان سینه تأثیر دارند و تفاوت معناداری وجود دارد بین فردی كه 20 ساله بچه‌دار می‌شود و فردی كه 30 ساله‌ بچه‌دار می‌شود. به علت غربی‌شدن سبك زندگی در جامعه، تغییرات سیستم هورمونی سرطان سینه را شاهد هستیم.

راه پیشگیری از سرطان پستان غربالگری است به كمك ماموگرافی كه البته در این هم حرف است. فرض كنید 70 تا 80 درصد زنان را می‌خواهیم ماموگرافی كنیم. هزینه آن از كجا می‌آید؟ البته هزینه زیادی برای آن دیده شده است اما بحث یك سال، 2 سال نیست هر سال باید برای آن بودجه داشت. طرح دیگری كه در دست بررسی داریم این است كه استراتژی كشور برای كنترل سرطان سینه چه می‌تواند باشد؟ توصیه‌های بین المللی چیست؟ ما در چه وضعیتی هستیم؟ آیا از این توصیه‌ها می‌توان استفاده كرد؟ البته سؤال سختی است و جواب آن خیلی عواقب دارد و نمی‌توان نسنجیده وارد شد.

حدود 10 سال پیش برنامه غربالگری سرطان دهانه رحم اجرا شد ولی متوقف شد. چون مؤثر نبود. در كنار غربالگری، درمان این سرطان هم هست. اگر بخواهیم به یك بیمار مبتلا به سرطان سینه به طور كامل داروی این بیماری یعنی هرسپتین را بدهیم حدود 20 تا 50 میلیون تومان هزینه دارد. هم دولت و هم شركتهای بیمه‌ای كمك‌هایی می‌كنند اما كمر كشور می‌شكند كه این قدر برای سرطان سینه هزینه كند. جراحی هم دارد لذا باید بسنجیم كه باید چه كار كنیم.

البته ما كشور جوانی هستیم و 5 سال است این مركز تحقیقات راه افتاده است و تحقیق هم زمان می‌برد. نمی‌شود ترجمه هم كنیم و از كشورهای دیگر اطلاعات بیاوریم. اطلاعات باید بومی خودمان باشد.

برنامه‌های پیشگیری بسیار گران هستند چون وقتی برنامه پیشگیری نوشته می‌شود بحث یك سال و 2 سال نیست. 20 سال بودجه باید برای آن بگذاریم. بودجه‌های میلیاردی برای یك برنامه پیشگیری سرطان برای كشور ما مقدور نیست. مطالعات ما هم بیشتر به سمت نیازهای درمانی این افراد است. مثلاً جایی مثل اردبیل كه تعداد زیادی مبتلا به سرطان معده دارد می‌توان بیمارستان سرطان معده در آنجا تأسیس كرد چون هم زنان و هم مردان آنجا 50 در صد هزار مبتلا دارد و 2 برابر بیشتر از بقیه‌ها نقاط كشور مبتلا می‌شوند. تشخیص هم در این زمینه مطرح است.

روی طرحی كار می‌كنیم كه تأخیر در تشخیص چقدر تأثیر دارد. از زمانی كه فردی شك می‌كند كه سرطان گرفته است تا موقعی كه عمل جراحی صورت می‌گیرد. مطالعه كوچكی در زنجان انجام شده است و نشان داده شده است كه این مدت 3 ماه طول می‌كشد كه ما فكر می‌كنیم بیشتر است. یعنی سرگردانی مردم در سیستم ارجاع ما موجب می‌شود.تشخیص دیر انجام شود و دیر شدن تشخیص بیمار را در شرایطی قرار می‌دهد كه درمانی كه شاید برای او نجات بخش بود كارساز نباشد.

این طرح وقتی نتیجه داد به مردم اطلاع رسانی می‌كنیم. مطالعات ما نشان می‌دهد بیماران به طور متوسط دیرتر از سایر كشورها مراجعه می‌كنند یعنی 50 درصد بیماران وقتی می‌آیند كه دیگر كاری نمی‌توان برایشان كرد. البته برخی از سرطانها هم دست خود مردم نیست یعنی فرقی نمی‌كند زود بیاید یا دیر.

 وضعیت تحقیقات در این مركز چگونه است؟

زنده‌دل: اینجا قطب علمی سرطان كشور است. بزرگترین بخش‌های رادیوتراپی در اینجا وجود دارد. یك مجموعه‌ای است كه 70 تا 80 درصد نیازهای بیماران سرطانی را تأمین می‌كند البته بیشتر سرطان‌های شایع.
به غیر از سرطان كودكان، سرطان در سنین بالا هم مطرح است. خیلی‌ها می‌گویند قبلاً آدم 100 ساله دیده می‌شد اما الان دیده نمی‌شود. بیماری‌های عفونی نمی‌گذارند، مردم 100 ساله شوند و از طرفی كنترل بیماری‌های عفونی و تشخیص به موقع آنها موجب شده مردم به سن ابتلا به سرطان برسند.

تحقیقات باعث می‌شود مشكلات موجود را پیدا كنیم و راه حل ارائه دهیم. هرچه تحقیقات بیشتر شود رسیدن به نقطه اجرا بهتر می‌شود وكمك بیشتری به مردم می‌كند. كشورهای پیشرفته دنیا بیشترین تحقیقات را هم دارند نه به خاطر اینكه می‌خواهند برای محققان شغل درست كنند و بیكارند.

ما چند تا محدودیت داریم. اگر بخواهیم تحقیقی در سراسر كشور انجام دهیم چیزی حدود 150 تا 200 میلیون تومان هزینه در پی دارد ما اصلاً چنین بودجه‌ای را نداریم. چه كار می‌كنیم می‌گوییم این را در یك نقطه كشور انجام می‌دهیم. به یك نتیجه می‌رسیم تجربه خود را به نقاط دیگر می‌گوییم آنجا هم انجام می‌شود بعد از 5 تا 7 سال كسی اینها را كنار هم می‌گذارد و نتیجه‌گیری می‌كند.

كاری كه می‌شد در 2 سال انجام دهیم را مجبوریم 6 تا 7 سال طول بدهیم به خاطر اینكه بنیه تحقیقاتی ما ضعیف است. همه‌اش هم پول نیست. نیروی انسانی ماهری كه این كار را انجام دهیم نمی‌گوییم نیست اما چون كار زیاد است برخی كارها را انجام می‌دهیم و برخی كارها می‌ماند.

ظرفیت ما محدود است. كدام سرطان را بررسی كنیم؟ در این سرطان به كدام قسمت آن بپردازیم؟ به تشخیص آن، پیشگیری، درمان و پیگیری سیاست‌هایی كه قبلاً گذاشتیم بپردازیم؟ تحقیق مروط به همه اجزا است. از نقطه صفر كه شروع تحقیقات مولكولی است تا موقع بعد از مرگ آن. طرحی در دست داریم كه وقتی كسی فوت می‌كند و گفته می‌شود سرطان معده داشته است مشخص كنیم آیا این فرد واقعاً سرطان معده داشته است یا چون در محوطه شكم بوده نمی‌دانستند چیه، گفتند معده است.

متاسفانه به تحقیقات سرطان كم توجه شده است و ما یك مركز مستقلی كه بودجه كافی برای تحقیقات سرطان داشته باشد نداریم. ما كه بزرگترین مركز تحقیقات سرطان كشور هستیم بودجه مستقل نداریم.

بودجه‌ای كه دانشگاه علوم پزشكی تهران در اختیار ما می‌گذارد كه اگر بخواهد خوب مصرف شود به اندازه بودجه یك محقق در خارج از كشور است. در حالی كه 30 تا 40 عضو هیئت علمی در این مركز فعالیت می‌كنند. ما جوان هستیم و داریم تجربه كسب می‌كنیم.

نسبت به مركز تحقیقاتی دیگر كشور به بحث تحقیقات سرطان خیلی كم‌لطفی شده و ما برای برخی طرح‌ها كه مصوب می‌كنیم بودجه برای اجرای آن نداریم و طرح‌ها می‌ماند. محقق دوبار سه‌بار كه این طور می‌شود خسته می‌شود. ما چون قطب علمی كشور هستیم ارتباط خوبی با دانشگاه داریم و چیزی حدود 60 دانشجوی نخبه دانشگاه با ما هماهنگ هستند و كار می‌كنند. همیشه نگرانی من این بوده است كه چطور باید آنها را نگه دارم.

تحقیقات می‌تواند در تمام بخشها از پیشگیری تا انتها كمك كند و ما داریم به اندازه بضاعت خود كار می‌كنیم. می‌توانیم بگوییم اگر تحقیقات نتیجه دهد و بتوان آن را وارد جامعه كرد تا حدی كار خود را انجام داده‌ایم. اما راه خیلی طولانی است. آرزوی من این است در عمر خود ببینم كه یك سرطانی را كه روی آن كه كار كرده‌اییم در كشور مدیریت كنیم.

 آیا سرطان‌ها قابل درمان هستند؟

زنده‌دل: سرطان‌هایی مثل سرطان خون كاملاً درمان می‌شوند. برخی سرطان‌های اطفال كه در مرحله اولیه تشخیص داده می‌شوند معمولاً درمان می‌شوند اما وقتی به مرحله سختی می‌رسد هم برای پزشك و هم برای بیمار مشكل است. در سرطان سینه كنار غربالگری آگاهی به مردم هم هست. این سرطان هم قابل درمان است لذا اگر ضایعه‌ای مشاهده شد باید به سرعت به پزشك مراجعه كرد و از روش‌های مفید آگاه‌سازی و آموزش رودر رو است.

وضعیت داروهای ضدسرطان در كشور چگونه است؟

زنده‌دل: داروهای جدید ضد سرطان مرتب می‌آید و خیلی از نظر داروها از دنیا عقب نیستیم اما بحث هزینه‌هاست كه مقداری دولت یارانه می‌دهد مقداری را بیمه‌ها می‌دهند اما دارو، گران است و هر چه جدید‌تر گران‌تر.
شركت‌های دارویی به دنبال پول خود هستند. سیستم‌هایی داریم كه جلوی سودجویی را بگیرند اما بالاخره داروهای سرطان گرانند. آگاه‌سازی خرج كمتری نسبت به خرید دارو دارد و پیشگیری مهمتر است.

 چقدر می‌توان به اخباری كه گفته می‌شود این ماده سرطان زاست، اعتماد كرد؟

زنده‌دل: برخی‌ها بی‌ربط است و خیلی برای آن شواهدی نداریم اما برخی اثبات شده است.