تغذیه یکی از اساسی ترین نیازهای زیستی انسان است که از طریق آن مواد غذایی لازم برای تولید انرژی و رشد و نمو بافتهای بدن تامین می گردد. اولین مرحله گوارش، بلع است.

با نشانه های اختلال بلع آشنا شوید

سلامت نیوز:تغذیه یکی از اساسی ترین نیازهای زیستی انسان است که از طریق آن مواد غذایی لازم برای تولید انرژی و رشد و نمو بافتهای بدن تامین می گردد. اولین مرحله گوارش، بلع است.

به گزارش سلامت نیوز بلع فرآیندی است که طی آن، مواد غذایی از لحاظ حجم و غلظت طوری تغییر می یابند که بتوانند از ناحیه حلق و مری عبور کرده و سپس وارد معده شوند .

    مکانیسم بلع طبیعی:
•    بلع طبیعی، یک مکانیزم پیچیده است که در طول آن غذایی که در دهان گذاشته می شود، از لحاظ حجم و غلظت تغییرمی ‌یابد تا بتواند به راحتی از طریق حلق و مری برای مراحل بعدی گوارش وارد معده شود.

این فرایند طی مراحلی انجام می شود که بطور کلی به سه مرحله دهانی، حلقی و مروی تقسیم می شوند ولی بطور جزیی تر می توان آن را به چهار مرحله اصلی تقسیم کرد:


•    مرحله اول(مرحله آمادگی دهانی) :در این مرحله غذا در دهان قرار گرفته و دهان از طریق لب ها بسته می شود. درپایان مرحله آمادگی دهانی، لقمه آماده شده در سطح فوقانی زبان قرار می گیرد، کناره های طرفی و جلویی زبان، به طرف بالا بلند می شوند و غذا برای جویدن به زیر دندان ها رانده می شود .


•    مرحله دوم(مرحله انتقال دهانی) :عبارت است از انتقال لقمه غذایی جویده شده به قسمت عقبی دهان از طریق انقباضات متوالی زبان .


•    مرحله سوم(مرحله حلقی ):در این مرحله نرمکام به سمت بالا کشیده می شود و حلق بینی را مسدود کرده از ورود غذا به بینی جلوگیری می کند سپس  لقمه غذایی از حلق دهانی وارد مری می شود.


•    مرحله چهارم(مرحله مروی):با حرکات دودی اولیه و ثانویه غذا در طول مری به سمت معده حرکت می کند . 

                         
    علایم و نشانه های اختلال بلع:
•    آسیب درعملکرد عضلات زبان
•    آسیب در سیستم جویدن (دندانها وعضلات جونده)
•    تاخیر در شروع رفلکس بلع
•     باقی ماندن غذا در دیواره حلق به علت کاهش انقباضات دوطرفه دیواره حلق
•    ورود غذا به داخل حنجره به علت بست ناقص
•    صدای غل غل در حلق به علت تجمع بزاق در حلق
•    بالا رفتن دمای بدن یک ساعت بعد از بلع که علت ورود مواد غذایی به مسیر تنفسی و واکنش التهابی ریه
•    احساس درد در گلو که نشان از تومور یا التهاب حلق است
•    کاهش وزن
•    سرفه های شدید
•    مشکلات تنفسی
•    افزایش ترشحات حلق و دهان
•    بسته نشدن کامل لب ها که منجر به ریختن غذا از بین لب ها یا ریختن مایعات از گوشه دهان در هنگام نوشیدن با لیوان می شود .
•    دشواری در قورت دادن لقمه غذایی
•    سرفه پس از قورت دادن غذا
•    سرفه پس از نوشیدن مایعات
•    سرفه پس از خوردن موادی که پودر می شوند مثل نخودچی

   تشخیص:
یک آسیب شناس گفتار و زبان (SLP) که در زمینه اختلالات بلع  متخصص است می تواند افرادی که دارای مشکلات  بلع هستند را ارزیابی کرده و مداخلات لازم را انجام دهد .


یک آسیب شناس گفتار و زبان ممکن است اقدامات زیر را در این زمینه انجام دهد:
•  گرفتن یک تاریخچه دقیق از شرایط  و نشانه های پزشکی
• نگاهی به قدرت و حرکت ماهیچه های درگیر در بلع
• مشاهده تغذیه و حرکات دهانی در طول غذا خوردن و آشامیدن
• احتمالا انجام آزمایش های ویژه برای ارزیابی بلع، مانند:
1) باریم اصلاح بلع – شخص نوشیدنی یا مایع حاوی باریم را میخورد و سپس مکانیسم بلع این مایع یا ماده غذایی به وسیله اشعه x بررسی می شود.
2) ارزیابی آندوسکوپی – یک نمایشگر (scope) نورانی که از طریق بینی وارد می شود، و پس از آن بلع از طریق صفحه نمایش نشان داده می شود . 


درمان:

به طور کلی درمان در اختلالات بلع توسط آسیب شناس گفتار و زبان بر پایه نتایج به دست آمده از ارزیابی و تصمیم گیری درباره انتخاب روش درمانی بر اساس فاکتورهایی از قبیل:جایگاه اجتماعی ، ارزش های فرهنگی ،وضعیت اقتصادی فرد، میزان انگیزه وی برای درمان و .... می باشد .

از آنجائیكه دیسفاژی(اختلال بلع) تقریباَ تمامی ابعاد سلامتی فرد را تحت تأثیر قرار می دهد بنابراین تیم درمانی شامل پزشك عمومی، متخصص گوش و حلق و بینی، آسیب شناس گفتار و زبان ، متخصص گوارش، متخصص مغز و اعصاب، رادیولوژیست، متخصص تغذیه، روانپزشك ، متخصص ریه و سیستم تنفس، دندانپزشك و جراح عمومی است.

 درمان اولیه اختلالات بلع و تغذیه ای ، بررسی علل پایه ای اختلال می باشد . بسته به علت ممكن است درمان دارویی یا جراحی باشد. همراه با درمان دارویی یا جراحی ، رویكردها و مشاورات  آسیب شناس گفتار و زبان هم می تواند در درمان دیسفاژی موثر واقع گردد.


 بسته به نوع اختلال عملكردی درمان هایی که توسط آسیب شناس گفتار و زبان انجام می شود شامل موارد زیر است:

تغییرات رژیم غذایی: به عواملی چون حجم ماده غذایی، شیوه تغذیه، و ... بستگی دارد ، که برطبق شدت اختلال بلع یکی از سطوح رژیم غذایی برای مراجع  در نظر گرفته می شود .

تكنیكهای جبرانی بلع شامل: تغییر وضعیت بیمار، روش های پیشرفت آگاهی حسی بیمار ، تغییر اندازه لقمه غذا و سرعت ارائه آن به بیمار، تغییر چگالی و سفتی ماده غذایی ، استفاده از پروتزهای داخل دهانی .

درمان بلع به صورت غیر مستقیم:این شیوه به بیمار تمریناتی را جهت تقویت ماهیچه های آسیب دیده  یا ضعیف شده آموزش می دهد.

درمان بلع به صورت مستقیم: این شیوه تمریناتی را برای عملكرد صحیح حین بلع به بیمار آموزش می دهد.

این راهکارها جریان غذا رابه هنجار می کنند یا بهبود می بخشند وعلائم بیمار را از قبیل آسپیراسیون(ورود مواد غذایی به مجاری تنفسی) حذف میکنند،ولی الزاما مکانیسم بلع بیمار را تغییر نمی دهند.


نویسندگان:فاطمه حبیبی ،آسیب شناس گفتار و زبان و دکترفرهاد ترابی نژاد،استادیار گروه گفتاردرمانی – دانشکده علوم توانبخشی


منابع:
1) Position statement and guidelines for instrumental diagnostic procedures for swallowing. Asha, 34(Suppl. 7), 25–33.
2) American Speech-Language-Hearing Association. (2001a). Roles of speech-language pathologists in swallowing and feeding disorders: Position statement in press. In Rockville, MD: Author.
3) American Speech-Language-Hearing Association. (2001b). Knowledge and skills for speech-language pathologists providing services to individuals with swallowing and feeding disorders in press. In Rockville, MD: Author.
4) Arvedson, J.C., & Lefton-Greif, M.A. (1998). Pediatric videofluoroscopic swallow studies: A professional manual with caregiver guidelines. San Antonio, TX: Communication Skill Builders, Psychological Corp.
5) ASHA National Outcomes Measurement System (NOMS). (1998). Adult speech-language pathology training manual. In Rockville, MD: Author.
6) ASHA Special Interest Division 13, Swallowing and Swallowing Disorders (Dysphagia). (1997). Graduate curriculum on swallowing and swallowing disorders (adult and pediatric dysphagia). ASHA Desk Reference, 3, 248a–248n.


برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha