سلامت نیوز: شاید تصور اینكه در سال 1395 و روزهایی كه دنیا با سرعت هر چه‌ تمام‌تر در حال تكنولوژیك شدن است، هنوز مردمی در نقاطی از جهان، آب مورد نیاز خود را از تانكر دریافت می‌كنند، سخت باشد. این مساله اما واقعیت زندگی بسیاری از روستاییان در كشورهای در حال توسعه است. طبق آماری كه یونیسف در یكی از گزارش‌های خود منتشر كرده است، اكنون 69 میلیون نفر كه معادل یك‌درصد از جمعیت كل كشورهای در حال توسعه هستند، آب خود را از تانكرهای آبرسانی دریافت می‌كنند. ایران نیز هنوز برای آبرسانی به نزدیك به 7هزار روستا، از این تانكرهای آبی‌رنگ كه در تصور بسیاری تداعی‌گر دهه 60 هستند، استفاده می‌كند.

به گزارش سلامت نیوز، روزنامه تعادل در ادامه نوشت: درست كنار تخت‌جمشید كه در زمان خود مدرن‌ترین سازه ممكن بوده است، روستاهایی وجود دارد كه تا چندی پیش، آب خود را با مشكلات فراوان تامین می‌كردند و لوله‌های آب كه به واسطه قرار گرفتن در حریم میراث فرهنگی به رنگ خاكی رنگ‌آمیزی شده‌اند، به تازگی توانسته مشكل آنها را برطرف كند.

 آنها اما فقط 6 روستا از حدود 700 روستای استان فارس به حساب می‌آیند كه هنوز با چالش در تامین آب مواجه بوده و با تانكر آبرسانی می‌شوند. همین مسائل، پای خبرنگاران را به شیراز شهر حافظ و سعدی باز كرد تا بتوانند گوشه‌یی از مشكلات موجود در این منطقه كه از حدود 15 سال پیش با خشكسالی مواجه شده است را به تصویر بكشند.

خبرنگاران رسانه‌های جمعی تاكنون از 3 منطقه برای تشریح وضعیت آبرسانی به روستاها دیدن كرده‌اند، پس از استان گیلان و مناطق مرزی در ارومیه، این‌بار استان فارس كه از لحاظ آماری پس از استان خراسان دومین در ایران محسوب می‌شود و در رتبه‌بندی وزارت نیرو در رتبه ممتاز قرار دارد، استان مورد بررسی بود.

فارس از حدود 15 سال گذشته با چالش خشكسالی روبه‌رو شد كه از 7 سال پیش تاكنون شدت بیشتری پیدا كرد. همین مساله باعث خشك شدن چاه‌های زیادی در این استان شد. درحالی كه چاه‌ها در این منطقه منبع اصلی تامین آب به شمار می‌روند، این اتفاق، را پیش روی مسوولان آبی منطقه قرار داد. مشكل‌ترین قسمت ماجرا نیز متوجه آبفای روستایی استان بود. شركتی كه علی بوستانی مدیرعاملی آن را برعهده دارد. نخستین مواجهه خبرنگاران با علی بوستانی، در محدوده مرودشت. درست در كنار چاه آبی كه با صرف 2 میلیارد تومان برای تامین آب مورد نیاز 1000 نفر كه ساكن 6روستای منطقه بودند، صورت گرفت. مدیرعامل آبفار استان فارس در توضیحات خود در زمینه این پروژه عنوان كرد كه 18 كیلومتر خط لوله از چاهی به عمق 243 متر، آب را به خانه‌های مردم می‌رساند. به واسطه واقع شدن این منطقه در محدوده شهر استخر و تخت‌جمشید، مذاكرات بین آبفار و میراث فرهنگی بسیار زمان‌بر بوده كه درنهایت ختم به‌خیر می‌شود.

8 كیلومتر پس از این چاه، در دامنه كوه، مخزن آبی قرار گرفته بود كه خطوط لوله توزیع آب، از این مخزن به 6 روستا كه در آن طرف جاده قرار داشته و از بالای مخزن قابل مشاهده بودند، راهی می‌شدند. روستاهایی كه با خشك شدن 3 چاه آبی كه شركت آبفا از كشاورزان اجاره كرده بود، برای مدتی مجبور به استفاده از تانكر شده بودند و با رسیدن خط لوله‌های خاكی رنگ به شهرشان، وضعیت اندك بهتری پیدا كردند. مناطقی كه زمانی محل منقش شدن دستاوردهای نیاكان ایرانیان بر دامنه كوه‌ها بودند، امروز بیش از هر چیزی به منقش شدن خطوط لوله‌یی احتیاج دارند كه بتواند ساكنان 653روستا را اندكی از دسترسی به حقوق‌ ابتدایی آب، بهره‌مند كند.

نفس آبرسانی روستایی اكنون به شمارش افتاده و به‌شدت نیازمند تزریق منابع است. علی بوستانی مدیرعامل شركت آبفار استان فارس در نشست خبری كه پس از بازدید خبرنگاران از پروژه آبرسانی این شركت به 6 روستا صورت گرفت، به تشریح وضعیت این شركت در تامین آب منطقه پرداخت. طبق صحبت‌های بوستانی، اكنون عمق بعضی چاه‌های آب در استان به بیش از 400 متر رسیده كه شدت خشكسالی را به تصویر می‌كشد. او در این زمینه عنوان كرد: «ما حتی عمق چاه 510 متری را نیز داریم كه در هیچ جای ایران وجود ندارد. به واسطه این مشكلات ما مجبور می‌شویم كه دو الی چهار بار چاه‌ها را كف‌شكن كرده و عمق آن را افزایش دهیم.»

این مشكلات درحالی برای مسوولان آبفار استان فارس وجود دارد كه آنها هر مترمكعب آب را كه قیمت تمام شده آن در سال 1394 معادل 1100تومان بوده با قیمت كمتر از 300تومان به فروش رسانده و منبعی برای تامین منابع مورد نیاز خود به دست نمی‌آورند. مدیرعامل آبفار فارس در ادامه عنوان كرد: «تاكنون 834حلقه چاه از مدار بهره‌برداری خارج شده و هدایت الكتریكی منابع تامین آب با افت كیفیت محسوس به بیش از 28هزار موس بر سانتی‌متر رسیده است.»

استان فارس 4 هزار و 220 روستا و آبادی با یك‌میلیون و 475 هزار و 350 نفر جمعیت دارد كه حدود یك‌میلیون و 250 هزار نفر از این افراد، مستقیم یا غیرمستقیم تحت پوشش خدمات آب شرب روستایی قرار دارند. پس از آنكه در بودجه سال 1394 اجازه تخصیص 500 میلیون دلار از منابع صندوق توسعه ملی به آبرسانی روستایی داده شد، 104میلیارد تومان از این مقدار نصیب آبرسانی روستایی فارس شد. عددی كه توانست آب را به 443روستا با 313 هزار و 542 نفر برساند. اكنون اما چشم امید 653 روستای دیگر كه در مواقع پیك به 700روستا می‌رسند، به صندوق توسعه ملی برای تامین فاز دوم این اعتبارات دوخته شده است.

بوستانی توضیح داد: با توجه به تخصیص 100درصدی اعتبارات صندوق توسعه ملی، آبرسانی به 352 روستای استان با جمعیت نزدیك به 245هزار نفر تا پایان سال مالی 1395 انتظار می‌رود.

اما طبق صحبت‌های مدیرعامل آبفار استان فارس، در سال جاری تاكنون تنها 10درصد از اعتبارات این طرح تخصیص یافته است درحالی كه طرح جامع آب شرب كه شامل آبرسانی به روستاها، تعمیرات فرسودگی شبكه و مواردی از این دست می‌شود اكنون به 10 هزار میلیارد ریال اعتبار نیازمند است. به گفته بوستانی، نزدیك به 40درصد شبكه‌های توزیع آب شرب روستایی استان با عمر بالای 25سال نیازمند تعویض است.

با حركت در امتداد جاده روستاهای اطراف شیراز، به‌راحتی می‌توان شمار رو به افزایش چاه‌های غیرمجاز حفر شده را به چشم دید، چاه‌هایی كه مدیرعامل آبفار استان فارس می‌گوید كه طبق شنیده‌هایش شمارشان به بالای 10هزار مورد می‌رسد. بوستانی اظهار می‌كند كه فعالیت این چاه‌ها از آنجا كه 95درصد آب مورد نیاز استان صرف كشاورزی می‌شود، تاثیری شدید بر فعالیت‌های این شركت می‌گذارد و بسته شدن آنها همواره موجب تسهیل امور خواهد بود.

مدیران ارشد آب و فاضلاب ایران، اكنون در حال برآورد نیاز آبرسانی روستایی به برداشت از صندوق توسعه ملی هستند، نیازی كه با درنظر گرفتن 500میلیون دلاری كه در بودجه سال 94 تخصیص داده شد، احتمالا 2میلیارد دلار خواهد بود. در چنین وضعیتی طرح‌های آبرسانی روستایی به‌شدت در انتظار تزریق فاز دوم این منابع هستند كه احتمالا در چند بخش 500 میلیون دلاری انجام خواهد شد. بیشتر از این طرح‌ها، ساكنان روستاهایی كه سهم‌شان از دسترسی به آب سالم «غیرقابل مقایسه» با شهرنشینان است، نمی‌توانند بپذیرند در كشوری كه سازمان‌های مختلف تبلیغاتی، ردیف‌های جداگانه بودجه داشته و دارند، آنها باید همچنان به جای خطوط لوله، تانكرهای آبرسانی را ملاقات كنند.

 خیرین آبرسان

یونیسف دستورالعمل‌های مختلفی را برای آبرسانی با تانكر دارد، روشی كه در دنیا اغلب برای تامین مازاد مصرف گروه‌های مختلف از شبكه عمومی آبرسانی و نه برای تامین پایدار آب مورد استفاده قرار می‌گیرد. سازمان بهداشت جهانی در گزارش‌های خود در مورد آبرسانی با تانكر، به‌شدت به اهمیت موضوع رعایت نظافت و پاكیزگی این تانكر‌ها می‌پردازد و توصیه می‌كند كه تا جای ممكن از این روش استفاده نشود.

 در ایران اما شمار زیادی از ساكنان روستا، بدون اینكه اطمینان دقیقی از وضعیت وجود داشته باشد، مجبور هستند كه به این روش تن بدهند. این مشكلات در آبفار استان فارس درنهایت باعث می‌شود، مجمعی به نام «مجمع خیرین آبرسان» تاسیس شود. مجمعی كه سعی می‌كند، افراد خیر را به سمت ورود به حوزه آبرسانی دعوت كند. هر چند آنها اغلب تمایل دارند به حوزه‌هایی مانند ساخت مدرسه و مسجد وارد شوند.

 برای مثال در یكی از روستاهای استان فارس كه هنوز به خطوط لوله آب دسترسی ندارد، 27 مسجد از سوی خیرین احداث شده است كه دیوار به دیوار یكدیگر قرار داشته و در آنها به یكدیگر باز می‌شود. در چنین وضعیتی اما افرادی اهمیت موضوع حیاتی آب را درك كرده و اقدام به كمك‌رسانی به این طرح‌ها كرده‌اند. به این ترتیب تاكنون چند پروژه آبرسانی در استان فارس از طریق این خیرین انجام شده است.


 آبرسانی روستایی در بودجه

دولت دهم در آخرین سال فعالیت خود، به یاد آبرسانی روستایی افتاد و در بودجه سال 1392، بودجه سال‌های 1389، 1390 و 1391 كه هر 3 توسط گروه دولت دهم نوشته شده بود، هیچ اشاره‌یی به این طرح نكرده و هیچ ردیفی را برای آن در نظر نگرفتند. نام آبرسانی روستایی اما در بودجه سال 1392 به تعداد دو بار تكرار شد و برای نخستین‌بار، وزارت نیرو مكلف شد از هر مشترك به‌ازای مصرف هر مترمكعب آب 100 ریال مازاد دریافت كرده و به خزانه واریز كند.

 مبلغی كه قرار شد كل آن تا سقف 390 میلیارد ریال به آبرسانی روستایی اختصاص یابد. این عدد در كنار ردیفی كه دولت را مكلف می‌كرد بخشی از مبلغ فروش سهام شركت‌های دولتی را به پروژه‌هایی مختلف از جمله آبرسانی روستایی تخصیص دهد، نتوانستند دردی از مردم دوا كنند.

در بودجه سال 1393 كه نخستین بودجه‌یی بود كه تیم اقتصادی دولت یازدهم آن را می‌نگاشت، برای نخستین‌بار علاوه بر 2 موردی كه در بودجه سال 92 نیز در مورد آبرسانی روستایی وجود داشت، این اجازه به وزارت نیرو داده شد برای انجام طرح‌های آبرسانی روستایی از انتشار اوراق مشاركت كمك بگیرد. همچنین بخشی از فروش سهام شركت‌های دولتی برای صرف در پروژه‌هایی اعم از آبرسانی روستایی كه در سال 92 معادل 8 هزار میلیارد ریال بود، به 12هزار میلیارد ریال افزایش یافت.

اما سال 1394 بهترین سال برای آبرسانی روستایی بود، مسوولان در این سال بود كه دریافتند حجم بالای روستاهای نیازمند به لوله‌كشی، بدون درنظر گرفتن منبع مالی مشخص و قابل اتكا كه در ایران چیزی جز صندوق توسعه ملی نیست، تامین نمی‌شود. درحالی كه دولت دهم باوجود حجم بسیار قابل‌توجه درآمدهای نفتی ایران در سال‌های بالا بودن قیمت نفت، هرگز تن به چنین چیزی نداد، دولت یازدهم كه با افت شدید درآمدها مواجه شده بود، در این زمینه عملكردی قابل دفاع‌ و عدالت‌محورانه‌تر از خود به خرج داد. این عدد كه با رایزنی‌های شخص علی لاریجانی رییس مجلس با مقام معظم رهبری، تخصیص یافت، تاثیر بسیار قابل‌توجهی بر پروژه‌های آبرسانی روستایی گذاشت.

بودجه 95 سقف حجم استفاده از هزینه مازاد پرداخت شده از سوی مشتركان آب برای صرف در پروژه‌های آبرسانی روستایی را به 700 میلیارد ریال رساند.