گروه حقوق و اخلاق زیستی پژوهشگاه فن آوریهای نوین علوم زیستی جهاددانشگاه ابن سینا- آیا می توان زنان و مردان را مکلف کرد که پیش از ازدواج، افزون بر آزمایش های معمولی که هم اکنون ضروری شمرده می شود، آزمایش هایی را برای تعیین باروری یا ناباروری خود انجام دهند؟

برخی متخصصان درمان ناباروری بر آن اند که پاسخ این پرسش مثبت است زیرا بی اطلاعی از ناباروری می تواند موجب بروز اختلاف هایی در زندگیِ خانوادگیِ آینده شود و آن را به شکست کشاند. با این حال، به دلایل موجهی می توان نشان داد که ادعای آن متخصصان محترم و تکلیف چنین آزمایش هایی بر افراد نادرست است:
1. با اینکه یکی از کارکردهای ازدواج توالد نسل است و یکی از اهدافی که باعث می شود افراد وارد عقد ازدواج شوند همین امر است، نه می توان گفت تنها هدف از تشکیل خانواده فرزنددار شدن است و نه موجه است که گفته شود تک تک کسانی که عقد نکاح را منعقد می کنند قطعاً چنین قصدی دارند. افزون بر این، امکان فرزنددار شدن در ازدواج منحصر نیست و البته، به گواهی تاریخ زندگی خانوادگی، هر ازدواجی نیز به فرزنددار شدن نمی انجامد. وجود همسرانی که به میل خود فرزنددار نشده اند، نشان دهندة آن است که برخی افراد در اساس به قصدی جز تولید مثل خانواده تشکیل می دهند. بی تردید، عشق و محبت و دل بستن به یک انسان دیگر که بتوان با او یک عمر با آرامش زندگی کرد و در سختی ها و مشکلات همدم و یاور داشت، نقش مهم تری در ماندگاری زندگی خانوادگی ایفا می کند تا فرزنددار شدن. بسا که اختلافات خانوادگی برخی از زوج ها درست به دلیل فرزنددار شدن و مشکلات ناشی از تأمین و تربیت آنها باشد. بنابراین، دلیل موجهی وجود ندارد که همة افراد را پیش از ازدواج به انجام آزمایش های مربوط به بارداری مکلف کرد.
2. هدف از انجام آزمایش های پیش از ازدواج آن است که از بروز مشکلات احتمالی زوجین پس از ازدواج در زمینه ی باروری و فرزنددار شدن جلوگیری شود. آشکار است که استدلالِ پشتیبان این طرح مبتنی بر کاهش اختلاف هایی در خانواده ها است که می تواند به طلاق و جدایی بینجامد.

همچنین، مدافعان بر این باورند که احتمالاً با اِعمال این آزمایش ها از هزینه ها و مشکلات درمان ناباروری پیشگیری خواهد شد.با این حال، این پرسش قابل طرح است که «آیا این روشِ مواجهه با مشکل خود موجب برخی هزینه های گزاف نمی شود و پیامدهایی نامطلوب ایجاد نمی کند؟». در پاسخ به این پرسش، اولاً، باید در نظر داشت که بسیاری از ناباروری ها در نتیجه ی ضعف باروری هر دو همسر رخ می دهد و این به معنای ناباروری آنها نیست. اساساً با توجه به پیشرفت های مستمر روش های درمان ناباروری، هرگز به لحاظ علمی نمی توان به طور قطعی ادعا کرد که فردی نابارور است. ثانیاً، بسیاری از مشکلات ناباروری با درمان هایی کم هزینه رفع می شوند و فقط درصد اندکی از ناباروران هستند که رفع مشکل آنها به درمان های پرهزینه وابسته است. بنابراین، باید میزان هزینه های انجام آزمایش ها پیش از ازدواج را به دقت مورد تأمل قرار داد. اجباری شدنِ این آزمایش ها موجب هزینه های گسترده و گزافی می شود که نتیجه ای جز تشخیص های بی مورد و دستکاری های غیرضروری ندارد.
مهم تر از دو نکته ی بالا، پیامدهای روانی و اجتماعی نامطلوبی است که تعیین افراد نابارور پیش از ازدواج پدید می آورد. کافی است وضعیتی را تصور کنیم که در آن، با انجام این آزمایش ها افراد نابارور مشخص می شوند و به محض این تشخیص نه تنها جامعه آنها را به دیده ای دیگر می نگرد و برچسب ناباروری، نه مانند یک بیماری بلکه مانند یک بزه، بر پیشانی آنها می چسبد بلکه به لحاظ روانی دچار مشکل می شوند. به این ترتیب، حدود پانزده درصد جمعیت کشور به لحاظ شخصی، خانوادگی و اجتماعی دچار مشکل جدی می¬شوند. آیا می توان از این پیامد نامطلوبِ بسیار محتمل  چشم پوشید؟
3. در مورد موضوع مورد بحث نباید با زبان تکلیف مدار سخن گفت. با تغییر این زبان به زبانی مبتنی بر حق و آزادی می¬توان راهکاری بهتر پیش نهاد. مطابق با این راهکار، افراد این حق و آزادی را دارند که پیش از ازدواج برای پیشگیری از مشکلات احتمالی بعدی، آزمایش های مربوط به باروری و ناباروری را انجام دهند. اما نمی توان این حق و آزادی را به تکلیف تبدیل کرد زیرا در این صورت، حق کسانی نقض می شود که می خواهند با هدفی جز فرزندارشدن ازدواج کنند.
سه دلیل بالا، هریک به تنهایی می توانند اعتبار اخلاقی «تکلیف به آزمایش باروری پیش از ازدواج» را به تردید افکنند زیرا نشان می دهند که این تکلیف، نه به دلایل وظیفه گرایانه و نه به دلایل فایده گرایانه، موجه است. اگر مجموع این دلایل در کنار یکدیگر ملاحظه شوند، آنگاه آشکار می شود که راهکار حل بسیاری از مشکلات اخلاقی، روانی و اجتماعی ناباروری را باید نه در محدودیت های بیشتر بلکه در تغییر فرهنگ عمومی و نگاه افراد به بیماری ناباروری جست. این تغییر فرهنگی شامل دگرگونی در فرهنگ ازدواج، اهمیت عشق و همدردی، توجه به حریم خصوصی افراد و رازداری در درمان بیماری ها و چنانکه گفته شد، مشکل ناباروری و درمان آن می شود.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha