سلامت نیوز: اگرچه آمارها می‌گویند سرطان بعد ازبیماری‌های قلبی دومین عامل مرگ در ایران است اما واقعیت این است که میزان بروز سرطان در کشور نسبت به متوسط جهانی کمتر است اما سیر افزایش آن بسیار سریع است که مهم‌ترین دلیل آن افزایش سن در کشور است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از همشهری، دكتر محمد اسماعیل اكبری رئیس مركز تحقیقات سرطان همچنین معتقد است كه به‌طور كلی 40درصد سرطان‌ها قابل پیشگیری و درمان است. وی می‌گوید:سرطان هیچ وقت مساوی با مرگ نیست زیرا 50درصد از سرطان‌ها در بزرگسالان و 70درصد در كودكان درمان پذیر هستند، هرچند شیوه زندگی ازجمله تغذیه نامناسب، كاهش فعالیت‌های بدنی، افزایش وزن در كنار آلودگی هوا نقش بسیار تعیین‌كننده‌ای در افزایش ابتلا به بیماری سرطان ایفا می‌كنند كه با اصلاح بسیاری از عادت‌های غلط در زندگی می‌توان تا حدود زیادی از ابتلا به بیماری سرطان جلوگیری كرد.
میزان سرطان در كشور رو به افزایش است یا خیر؟
میزان سرطان بر مبنای شاخص‌های مختلفی ارزیابی می‌شود ولی مهم‌ترین شاخص استاندارد برای این منظور شاخص ASR است كه مطابق این شاخص در ایران به ازای هر 100هزار نفر میزان ابتلا به بیماری سرطان در خانم‌ها 128مورد و در آقایان 134مورد بوده كه این رقم خوشبختانه كمتر از میزان متوسط جهانی است كه در مورد آقایان 205و در مورد خانم‌ها 165مورد است.البته میزان بروز سرطان در جهان رو به افزایش است.مثلا در سال 2012میلادی تعداد موارد جدید سرطان در جهان 14میلیون نفر بود كه این رقم در 18سال آینده به دوبرابر افزایش می‌یابد. بنابراین در ایران نیز متناسب با جهان این رقم رو به افزایش خواهد بود ضمن اینكه باید بدانیم مهم‌ترین دلیل ابتلا به سرطان افزایش سن جمعیت است همچنین شیوه زندگی ناسالم و عوامل محیطی در بروز این بیماری مؤثر است.در واقع مردم باید از خود مراقبتی آگاه باشند و در جهت مصرف غذای سالم تلاش كنند. به‌طور مثال از روغن پالم و آب آلوده استفاده نكنند و وزن خود را كنترل و از سبزیجات و میوه زیاد استفاده كنند.
پس این موضوع كه سرطان بعد ازبیماری‌های قلبی دومین عامل مرگ در ایران است صحت دارد؟
بله.اگر حوادث و سوانح را كنار بگذاریم باید بگوییم دومین دلیل مرگ‌ومیر بعد از بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان است. البته موضوع مهم این است كه در دنیا هم همینطور است و سرطان‌ها به‌طور كلی دومین عامل مرگ‌ومیر در دنیا هستند.
وزارت بهداشت آماری از این افزایش دارد؟
بله.در سال 2012حدود 14میلیون نفر در هر سال به سرطان مبتلا می‌شدند. در جهان این عدد در سال 2030و ظرف كمتر از یك دهه به 25میلیون نفر خواهد رسید یعنی حدود 80درصد افزایش پیدا می‌كند، همچنین میزان مرگ‌ومیر در جهان از 8میلیون نفر به 13میلیون نفر خواهد رسید و در ایران هم كه میزان بروز سرطان در بین نفراتی كه هر سال مبتلا می‌شوند حدود 90هزار مورد است تا سال 2030 یعنی 1409 خورشیدی به حدود 160هزار نفر خواهد رسید.بنابراین در ایران هم حدود 80درصد افزایش اتفاق خواهد افتاد.
علت اینكه در ایران و جهان سرطان در حال افزایش است چیست؟
چند دلیل عمده دارد كه یك دلیل بسیار مهم آن افزایش سن جمعیت و امید به زندگی است به‌طوری‌كه در ایران اگر در 4دهه گذشته امید به زندگی و متوسط سن را ارزیابی كنید می‌بینید كه امید به زندگی حدود 59سال بوده، اما هم‌اكنون به بیش از 75سال رسیده، یعنی در یك دوره كوتاه امید به زندگی در ایران افزایش داشته است.همچنین مهم‌ترین دلیل آن كنترل بیماری‌های واگیردارو عفونی بوده است.به هر حال اگرچه افزایش امید به زندگی اتفاق بسیار خوبی محسوب می‌شود اما باید بدانیم كه این موضوع اثرات خودش را هم دارد یعنی اینكه باعث می‌شود ما بیشتر به بیماری دچار شویم.یعنی هر چه سن بالاتر می‌رود بیشتر به بیماری‌هایی مانند سرطان دچار می‌شویم چون سرطان یعنی یك جهش ژنی كه در بدن اتفاق افتاده بر اثر عوامل مختلف و هر قدرطول دوره زندگی بیشتر شود احتمال این جهش ژنی بیشتر می‌شود و هر چه سن هم بالاتر برود احتمال اصلاح آن جهش ژنی كاهش پیدا می‌كند چرا كه معمولا توانمندی بدن و سیستم ایمنی بدن برای اصلاح آن جهش جدید كاهش پیدا می‌كند بنابراین طبیعی است كه ما انتظار داشته باشیم زمانی‌كه سن جمعیت بالاتر می‌رود بروز سرطان هم افزایش پیدا كند و البته این افزایش سرطان در ایران از همان موضوع جهانی تبعیت می‌كند.اما دلایل دیگری هم وجود دارد كه مرتبط با شیوه زندگی است.مثلا در روز تا چه اندازه فعالیت بدنی داریم؟ از چه غذایی استفاده می‌كنیم یا با چه عوامل خطرزایی مواجه می‌شویم.در واقع مجموعه اتفاقاتی كه همه شیوه زندگی ما را تشكیل می‌دهند.به‌طور مثال اگر ما كم‌تحرك باشیم، غذاهای پرچربی وپركالری استفاده كنیم، یا مصرف سیگار و دخانیات می‌تواند در ابتلا به سرطان تأثیر داشته باشد.همچنین محیط ناسالم و آلودگی هوا و آب بی‌شك می‌تواند تأثیرگذار باشد.
درباره شایع‌ترین سرطان‌ها در ایران به تفكیك زنان و مردان توضیح دهید.
سرطان ریه، پستان، روده بزرگ، معده و پروستات 5سرطان شایع كشور هستند. همچنین سرطان معده شایع‌ترین سرطان درمیان مردان ایرانی و در میان خانم‌ها سرطان سینه ازهمه بروز بالاتری دارد و بعد سرطان روده بزرگ، معده و سرطان‌های دستگاه ادراری و گوارشی مثل سرطان مثانه، پروستات و مری در درجات بعدی قرار می‌گیرند البته معمولا سرطان‌های پوست در همه دنیا و در ایران سرطان‌های شایعی است كه به‌صورت خال‌های پوستی بروز می‌كنند والبته راحت هم برداشته می‌شوند. همچنین در زمینه سرطان معده باید گفت كه ما سرطان معده را یك سرطان اجتماعی می‌دانیم به‌صورتی كه عواملی مثل مصرف دخانیات، عدم‌رعایت بهداشت و مصرف زیاد مواد‌مخدر در آن دخالت دارد. در زمینه تریاك باید بگویم ما در كشور بیشترین مصرف فردی تریاك را داریم كه در ایجاد سرطان به‌ویژه سرطان دستگاه گوارش اهمیت دارد.
شما می‌گویید مهم‌ترین دلیل ابتلا به سرطان افزایش سن جمعیت وشیوه زندگی است در این‌باره بیشتر توضیح دهید؟
افزایش سن جمعیت مهم‌ترین دلیل ابتلا به سرطان است همچنین شیوه زندگی ناسالم و عوامل محیطی در بروز این بیماری مؤثر واقع می‌شوند.به‌طور مثال مردم باید از خود مراقبتی آگاه باشند و در جهت مصرف غذای سالم تلاش كرده و از روغن پالم و آب آلوده استفاده نكنند و وزن خود را كنترل و از سبزیجات و میوه زیاد استفاده كنند.همچنین غربالگری می‌تواند 3سرطان پستان، روده بزرگ و دهانه رحم را زودهنگام مشخص كند و هر چه سرطان زودتر شناسایی شود هزینه‌های بیمار نیز كمتر خواهد شد.اما با این حال برخی سرطان‌ها دلایل اختصاصی خودشان را دارند؛ مثلا تغذیه،سیگار و دخانیات تا حد بسیاری در بروز سرطان نقش دارند.معمولا آماری كه سازمان بهداشت جهانی اعلام می‌كند به این صورت است كه كشورها را به 2دسته كشورهای در حال توسعه و توسعه یافته تقسیم می‌كند و این دلایل هم سهمشان در ایجاد سرطان متفاوت است. مثلا در كشورهای توسعه‌یافته سیگار در ایجاد سرطان سهم بیشتری دارد و در حال توسعه سهم كمتری دارد وتفاوتش این است كه آنها راهبردهای بهتری را ظرف دو سه دهه گذشته برای كنترل سیگارانجام داده‌اند اما كشورهای در حال توسعه بیشتر مصرف می‌كنند و درنتیجه ممكن است كه شیب مصرف نزولی سیگار را داشته باشند اما كشورهای در حال توسعه‌یافته شیب صعودی هم داشته باشند. همچنین درباره تغذیه باید گفت كه عامل بروز سرطان در بین كشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه است و حدود یك چهارم سرطان‌ها به تغذیه ناسالم برمی‌گردد. یك تفاوت هم كه كشورهای در حال توسعه و توسعه یافته دارند عفونت‌ها هستند كه در كشورهای در حال توسعه یك چهارم سرطان‌ها ممكن است به عفونت‌ها ربط پیدا كند اما در كشورهای توسعه یافته 10درصد سرطان‌ها به عفونت‌ها ربط داشته باشد.
چه عفونت‌هایی می‌تواند با سرطان مرتبط باشد؟
مشخصا برخی سرطان‌ها با عفونت ربط دارد؛ مثلا سرطان كبد در پی ابتلا به هپاتیتB ایجاد می‌شود كه خوشبختانه در كشور ما در اثر واكسیناسیونی كه زمینه هپاتیتB داریم و میزان واكسیناسیون هم بسیار بالاست این مسئله برای ما خیلی برجسته نیست. اما سرطان معده و دهانه رحم با عفونت‌ها ارتباط دارد.در مجموع عفونت‌ها می‌توانند زمینه ایجاد تغییرات بافتی و جهش‌های ژنتیك را فراهم كنند و در نتیجه باعث سرطان شوند.
راهبردهای اصلی برای كنترل سرطان چیست؟
زندگی سالم، تحرك بیشتر و ورزش كردن. هفته‌ای 75دقیقه فعالیت ورزشی سنگین یا حداقل 150دقیقه فعالیت ورزشی سبك داشته باشید. شیوه زندگی سالم یعنی اینكه از غذاهای كم كالری استفاده كنید، برنج و نان را از وعده‌های غذایی حذف نكنید اما كاهش بدهید، از غذاهای روغنی به‌خصوص اشباع‌شده كمتر استفاده كنید یا غذاهای سرخ شدنی كه دارای رادیكال‌های آزاد هستند و اینها باعث بروز افزایش سرطان می‌شوند و اگر سیگار و دخانیات مصرف می‌كنید آن را ترك كنید یا در معرض دود سیگار قرار نگیرید.
تا چه اندازه می‌توانیم جلوی ابتلا به سرطان را بگیریم؟
خوشبختانه حدود 40درصد سرطان‌ها یعنی حدود نیمی از سرطان‌ها قابل پیشگیری هستند یعنی اگر به دلایل ژنتیك 10درصد احتمال ابتلا به سرطان را داشته باشیم شیوه زندگی سالم 10درصد آن را می‌تواند كم كنند بنابراین ورای هر زمینه محیطی و ورای هر جهش ژنتیك ما با یك شیوه زندگی سالم می‌توانیم نقش بسیار مهمی در كاهش بروز سرطان داشته باشیم.ترك سیگار و قلیان تأثیر بسزایی دارد كه نباید آن را نادیده گرفت.
به دخانیات اشاره كردید.قلیان و سیگاردر این زمینه تا چه اندازه می‌توانند در ابتلا به سرطان مؤثر باشند؟
در واقع دخانیات عامل بسیار مهمی است كه دربین جوانان و به‌خصوص خانم‌ها افزایش پیدا كرده است. قلیان دود بسیار زیادی را نسبت به سیگار وارد بدن می‌كند و هر قلیان بین 40تا 100تا نخ سیگار است. سمومی كه داخل قلیان است بیشتر از سیگار است و آبی هم كه داخل قلیان است تأثیری در كاهش سموم ندارد بدون شك قلیان بیشتر از سیگار با افزایش بروز سرطان ارتباط دارد.
می‌توانید بگویید آمار سرطان در كدام شهرها بیشتر است ؟
اینكه ما می‌گوییم امید به زندگی در كل ایران 75سال است شامل كل شهرهای ایران نمی‌شود.ممكن است در یك استان 80 و در استان دیگر 60سال باشد. خب مسلما در استانی كه امید به زندگی 60سال است ابتلا به سرطان كمتر است.برنامه‌ای از 15سال پیش در وزارت بهداشت انجام می‌دهیم و مرتب براساس جنس وشهرهای مختلف بررسی‌هایی انجام می‌دهیم و رصد می‌كنیم. آمار همه شهرها را داریم و حتی ممكن است آمارشان در سرطان بالا باشد اما تأكید من این است كه اختصاصی و خاص نیست بلكه تنها تفاوتش در هرم سنی شهرهاست كه باعث بروز افزایش سرطان در شهرهای مختلف می‌شود.
در این زمینه چه اقداماتی وزارت بهداشت انجام داده است؟
ما برای 3سرطان مهم كه هم قابل پیشگیری هستند و هم قابل تشخیص زودهنگام، برنامه داشته‌ایم.در این 3سال به‌صورت آزمایشی ابتدا انجام دادیم و هم‌اكنون هم ادامه دارد تا بتوانیم سرطان سینه، روده بزرگ و سرطان دهانه‌رحم كه خوشبختانه سرطان‌های درمان پذیر هستند را اجرایی كنیم. ما بیش از 100مركز غربالگری و تشخیص زودهنگام سرطان در حال آماده‌سازی در كشور داریم تا افرادی كه علائم مشكوك به سرطان دارند با مراجعه به این مراكز تحت بررسی قرار گیرند.همچنین اتفاق مهمی كه در وزارت بهداشت در حال رخ دادن است این است كه مراكز درمانی و امكانات و تجهیزات مورد نیاز برای درمان و تشخیص سرطان در سطح كشور در حال توسعه است. همچنین مهم‌تر این است كه ارائه خدمات براساس تعریف نظام ارجاع است و افراد باید در سطح شبكه بهداشتی اول بررسی ابتدایی انجام دهند و اگر نیاز بود از طریق نظام بهداشتی به این مركز ارجاع شوند ضمن اینكه خانه‌های بهداشت و پایگاه هاو مراكز بهداشتی به‌صورت رایگان به مردم ارائه خدمات می‌كنند.
در بروز سرطان چه علائمی باید جدی گرفته شود؟
علامت‌هایی مانند ترشحات خونی از هر نقطه از بدن مانند خلط خونی، ادرار خونی، خونریزی از مدفوع، وجود توده در هر نقطه از بدن، كاهش وزن به‌طوری كه 10درصد از وزن بدن در مدت 6ماه كاهش یابد و تعریق شبانه از مواردی است كه باید به آن توجه شود و حتما برای بررسی به پزشك متخصص مراجعه كنند. این علامت‌ها بسیار مهم هستند ولی وجود هر كدام از این علامت‌ها به این معنی نیست كه فرد حتما به سرطان مبتلاشده، ولی باید حتما توسط پزشك بررسی شودضمن اینكه سرطان هیچ وقت مساوی با مرگ نیست زیرا 50درصد از سرطان‌ها در بزرگسالان و 70درصد در كودكان درمان‌پذیر هستند.
3راهبرد مهم برای كاهش بروز سرطان
افراد بدانند علل ایجاد‌كننده سرطان چه چیزی است و اینكه اصولا سرطان یك بیماری قابل پیشگیری است، بنابراین در رسانه‌ها باید اطلاع‌رسانی شود و مردم باید آگاه شوند.راهبرد دوم كه نقش بسیار مهمی دارد این است كه حاكمیت در راه خودش در زمینه پیشگیری از سرطان عمل كند كه اتفاقا اغلب راهبردهایی كه به حاكمیت برمی‌گردد (درواقع دولت ونهادهای دولتی) در اختیار وزارت بهداشت نیست مثلا اینكه شما خودرویی تولید كنید كه از نظر استاندارد تولید آلاینده وضعیت مناسبی داشته باشد به وزارت صنایع برمی‌گردد یا مواد غذایی تولید شود كه سموم كمتری داشته باشد كه این هم به وزارت كشاورزی برمی‌گردد بنابراین قدم بعدی برای كنترل این موضوع همكاری بین بخشی است به‌طوری‌كه درواقع نهادهای حاكمیتی به وظایف خودشان برای كاهش عوامل سرطان‌زا در سطح جامعه عمل كنند. مسئله بعدی كه این هم وزارت بهداشت از طریق تشكیل شورای بیماری‌های غیرواگیر در وزارت بهداشت و تشكیل دبیرخانه شورای‌عالی سلامت كه شخص رئیس‌جمهور دستور دادند پیگیری می‌كند و مرتب از طریق برنامه‌هایی كه دارد از طریق سایر وزارتخانه‌ها و نهادهای حاكمیتی و غیردولتی پیگیری می‌كند بحث نظارت بر سلامت محیط و سلامت آب و مواد غذایی است.همچنین نقش و راهبرد سوم پیشگیری است یعنی اینكه كاری كنیم كه افراد دیابت خود را كنترل كنند، سیگار را كم یا ترك كنند و البته این موارد در سطح شبكه بهداشتی و درمانی در حال اجراست كه كمك می‌كند هر فرد به‌طور شخصی تحت مراقبت قرار بگیرد و در واقع از این عوامل خطر دوری كند و یا بتواند آنها را ترك كند و اینها 3راهبرد مهم برای سرطان است كه خوشبختانه در 3سال گذشته وزارت بهداشت به‌صورت عملیاتی در حال اجرای آن است و البته در آینده هم باید توسعه پیدا كند.به هر حال تداوم این پیگیری‌ها اثربخش خواهد بود، ضمن اینكه نمی‌توان كارخارق‌العاده‌ای انجام داد اما می‌توان شیب را كاهش داد.واقعیت این است كه معمولا هر برنامه برای پیشگیری از سرطان به 10تا 15سال زمان نیاز است. برای اینكه شاهد كاهش سرطان باشیم و با توجه به اینكه هرم سنی جمعیت درحال پیر شدن است شما نمی‌توانید جلوی افزایش بروز سرطان‌ها را بگیرید اما می‌توانید شیب بروز سرطان را ملایم كنید بنابراین نباید انتظار داشته باشید كه سرطان با روش‌های پیشگیری كاهش پیدا كند اما می‌توانیم كاری كنیم كه كمتر افزایش پیدا كند.
اگرچه آمارها می‌گویند سرطان بعد ازبیماری‌های قلبی دومین عامل مرگ در ایران است اما واقعیت این است که میزان بروز سرطان در کشور نسبت به متوسط جهانی کمتر است اما سیر افزایش آن بسیار سریع است که مهم‌ترین دلیل آن افزایش سن در کشور است.
نظر شما