قوانین در رابطه با كاركودكان چگونه است؟

سلامت نیوز: افزایش كودكان كار طی سال‌های اخیر نگران‌كننده به نظر می‌رسد و به نوعی این كودكان را باید تهدیدی برای آینده جامعه دانست.

به گزارش سلامت نیوز، روزنامه قانون نوشت: كودكان كار به‌ویژه كودكانی كه در خیابان‌ها به دستفروشی و تكدی‌گری مشغول هستند را همه ما دیده‌ایم. بچه‌هایی كه در این سن و سال، كانون خانواده باید بهترین مأمن و مأوای‌شان باشد، در سرما و گرما در خیابان‌ها یا برخی از كارگاه‌ها روز را به شب می‌رسانند و برای پیدا كردن لقمه نانی تمام مصائب كار را باید با وجود نحیف‌شان تحمل كنند. برخی كارشناسان، تعداد زیاد كودكان كار و خیابانی را ناشی از بی‌توجهی مسئولان می‌دانند و در این زمینه معتقدند سال‌ها قبل زمانی كه تعداد كمی از كودكان، به كار گمارده می‌شدند به دلیل بی‌توجهی مسئولان و نپرداختن به آن‌ها، مشكل كودكان كار به معضلی بزرگ برای جامعه تبدیل شده است و به همین علت امروز كودكان زیادی در خیابان‌ها مشغول به كار هستند و مسئولان كشور درست زمانی متوجه معضل كار كودكان شدند كه دریافتند واقعا نمی‌توانند این مشكل را نادیده بگیرند و در این زمینه باید تصمیاتی را اتخاذ كنند كه البته آن زمان هم به جای اقداماتی در جهت كمك به این كودكان و كاهش این معضل، اولین گزینه یعنی جمع‌آوری كودكان خیابانی را اجرایی كردند و بدین منظور كودكانی كه در خیابان‌ها به دستفروشی می‌پرداختند را جمع و به مراكز نگهداری منتقل كردند و فكر می‌كردند كه با جمع‌آوری كودكان كار، هم چهره شهر زیباتر خواهد شد و هم اینكه با طرحی ضربتی می‌توانند مشكل كودكان كار را ریشه كن كنند. اما غافل از اینكه ریشه كن كردن معضل كودكان كار، به برنامه‌ریزی‌های بلند مدت نیاز دارد و نه طرح‌های كوتاه‌مدت و ضربتی. مصطفی سراج، مدیرکل بهزیستی شهر تهران درمورد طرح جمع‌آوری کودکان گفته بود: سازمان بهزیستی هم با طرح جمع‌آوری كودكان خیابانی به این شکل موافق نیست.

اما براساس آییننامه ساماندهی کودکان کار، سازمان بهزیستی متولی رسیدگی به این کودکان است که باید بعد از جمع‌آوری آن‌ها، مسائل مربوط به حمایت و ساماندهی کودکان و خانواده‌های‌شان را به عهده بگیرد. البته شهریورماه امسال نیز، طرح ضربتی جمع‌آوری متکدیان و کودکان خیابانی در اصفهان آغاز شد كه به گفته مدیر پیشگیری و رفع تخلفات شهری شهرداری اصفهان، در این طرح به منظور جلوگیری از بروز تکدی‌گری در این کلانشهر ، متکدیان و کودکان خیابانی را تا پایان شهریور جمع آوری می‌کنند .این درحالی است كه تجربه سال‌های اخیر نشان داده كه طرح‌های ضربتی هیچ‌گاه راهكار درستی برای مقابله با معضلات نبوده و به نوعی پاك كردن صورت مساله است و معضل كودكان كار نیازمند بررسی دقیق موضوع توسط كارشناسان و صاحب‌نظران و همچنین درگیر كردن مسئولان سازمان‌ها یا نهادهای متولی است تا در این زمینه بتوانند تصمیمات و راهكارهایی ارائه كنند كه در بلندمدت كاهش كودكان كار را در پی داشته باشد.

فقر، اصلی‌ترین عامل پیدایش كودكان خیابانی

اما دلیل اصلی افزایش كودكان كار و خیابانی چیست؟ بزرگ‌ترین مشكل و اصلی‌ترین عامل كار كودكان، فقر یا در برخی موارد نیز اعتیاد والدین آن‌هاست. كه البته دلایل مختلفی برای كاركودكان وجود دارد از جمله عدم حضور پدر در خانواده یا بیماری وی یا نداشتن سرپرست، یا اینكه در برخی از موارد نیز به دلیل اینكه والدین‌شان در زندان هستند و غیره این كودكان مجبورند كه كودكی‌شان را صرف كسب درآمد و تامین مخارج زندگی خود و والدین‌شان كنند.

بابام مریضه و مخارج درمانش زیاده

آتنا یكی از دخترانی است كه همه روزه در ورودی مترو روی تكه‌مقوایی بساط كوچكی پهن كرده و گل، دستمال كاغذی و چسب زخم می‌فروشد. وقتی از او كه نه سال دارد دلیل كاركردنش را می‌پرسم، در جواب می‌گوید: «پدرم مریضه و نمی‌تونه كار كنه. مامانم كار می‌كنه اما باید برای بابام دارو بخره آخه داروهای بابام خیلی گرونه. برای همین من و خواهرم باید كار كنیم تا بتونیم به مامانم كمك كنیم و بتونیم خودمون هم درس بخونیم».پس می‌توان گفت اولین گام برای كاهش كودكان كار، كاهش فقر در جامعه است. خانواده‌ای كه به لحاظ اقتصادی توان ضعیفی دارد و نمی‌تواند مخارج خانواده را تامین كند، مجبور است كه كودك خود را به‌كار گمارد. هرچند كه با توجه به پیشینه فرهنگی ما برخی از خانواده‌ها تمایل زیادی ندارند كه كودك‌شان تحصیل را رها كرده و برای كمك به خانواده مشغول به كار شود. اما در بسیاری از موارد به اجبار به این كار تن می‌دهند . پس باید گفت اولین گام برای كاهش كودكان كار، می‌تواند كمك به خانوداه‌های این كودكان باشد.

رضا كه هروز سر چهارراه گل می‌فروشد، 10 سال دارد و پسری زیبا با چشمانی روشن و پوستی گندمگون است. وقتی از او دلیل كاركردنش را می‌پرسم اول از جواب دادن طفره می‌رود اما پس از اینكه مطمئن شد كه از طرف سازمان بهزیستی نیستم می‌گوید: «پدرم فوت كرده. ما چهارتا بچه هستیم كه من از همه بزرگ‌تر هستم. پس باید كار كنم تا بتوانم به مادرم كمك كنم».

اما در این میان بسیاری از كودكان كار، فرزندان مهاجرانی هستند كه طی این سال‌ها به دلیل عدم نظارت برمرزها وارد كشور شدند. به عبارت دیگر بسیاری از كودكانی كه سرچهارراه‌ها دستفروشی می‌كنند، مهاجران افغانی، پاكستانی یا عراقی هستند. كه این افراد باعث بالا رفتن آمار كودكان شده‌اند.

كودكان كار فقط كودكان خیابانی نیستند

اما نكته مهم این است كه كودكان كار فقط كودكانی نیستند كه در خیابان‌ها دستفروشی می‌كنند بلكه بسیاری از آنان در كارگاه‌ها و در برخی از مشاغلی كه به هیچ‌وجه متناسب با سن آن‌ها نیست، مشغول به كار هستند. به این ترتیب باید گفت كودكانی كه در خیابان كار می‌كنند هرچند چهره شهر را زشت و نازیبا می‌كنند اما قابل رویت هستند و می‌توان آن‌ها را دید. اما كودكانی كه در كارگاه‌های زیر زمینی مشغول فعالیت هستند، هرگز دیده نمی‌شوند و درآمارها هم به حساب نمی‌آیند اما نباید فراموش كنیم كه كودكانی كه در كارگاه‌ها به كار گرفته می‌شوند، بیشتر مورد استثمار و بهره‌كشی قرار می‌گیرند و هیچ نظارتی هم بر كار این كودكان در این كارگاه‌ها اعمال نمی‌شود و حتی در بهترین حالت و زمانی كه بازرسی برای سركشی از كارگاه مراجعه می‌كند، صاحب كارگاه این كودك را به خارج كارگاه می‌فرستد تا از نگاه بازرس به دور باشد.

این در حالی است كه هرچه تعداد بیشتری از کودکان وارد بازار کار شوند، ممکن است در آینده کشور با کمبود نیروهای متخصص در بخش‌های مختلف اقتصادی و بخش های مختلف روبرو شود به نحوی که فاصله گرفتن کودکان از تحصیل و مدرسه می‌تواند اثرات مخربی بر آینده آنان و در نتیجه آینده کشور داشته باشد. زیرا كودكی كه در این سن باید فقط مشغول به تحصیل و آموزش باشد، به‌واسطه كسب درآمد از آموزش و تحصیل باز می‌ماند و در آینده نیز نمی‌تواند به عنوان فردی متخصص به جامعه خدمت كند. این درحالی است كه كشورما سال‌هاست كه سعی دارد با مشكل بی‌سوادی مبارزه و آن را ریشه كن كند و پدیده كار كودك مانعی بزرگ بر سر ریشه‌كن كردن بی‌سوادی در كشور خواهد بود.

اما قوانین در رابطه با كاركودكان چگونه است؟

باید گفت افزایش پدیده و معضل كاركودكان در حالی افزایش یافته است كه طبق کنوانسیون حقوق کودک كه كشور ما نیز به این كنوانسیون پیوسته است، افراد باید از سن ۱۸ سال به بالا به کار مشغول شوند، مگر در کارهای سبک‌تر.

با نگاهی به قوانین داخلی نیز متوجه می‌شویم مطابق قانون کار کشور ما، سنین ۱۵ و ۱۸ سال برای کار کودکان در نظر گرفته شده است. یعنی در حقوق داخلی ما برای کار کودکان دو نوع شرط در نظر گرفته شده است: اولا در مشاغل عمومی، دولتی یا نظامی با توجه به قانون مدیریت خدمات کشوری و استخدامی خاص نیروهای مسلح، سن کار افراد باید بالای ۲۰ تا ۲۵ سال باشد و همین موضوع باعث شده تا تخلفی در این بخش صورت نگیرد و کودکان از چرخه به‌کارگیری در این مشاغل خارج شوند.ثانیا در مشاغل خصوصی وضع به این منوال نیست و افراد در سنین ۱۵ و ۱۸ سال می‌توانند در مشاغل خصوص مشغول به کار شوند. در ماده ۷۹ قانون کار مقرر شده است: به کار گماردن افراد کمتر از ۱۵ سال تمام ممنوع است. بنابراین اگر فردی کودک زیر ۱۵ سال را به کار گمارد، مجازات خواهد شد. اما کار نوجوانان ۱۵ تا ۱۸ سال با اعمال شرایطی مجاز شده است.

كاهش كودكان كار در برنامه ششم توسعه

در این زمینه عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس با اشاره به افزایش پدیده كار كودكان در سال‌های اخیر، به خانه ملت می‌گوید: این دسته از كودكان‌باید همانند افراد دیگر از تمام حقوق کودکان در تحصیل و فعالیت‌های دیگر بهره‌مند باشندکه متاسفانه محروم هستند. ازاین‌رو بر مبنای تاکیدات مقام معظم رهبری و گزارش‌های مربوطه، مقرر شده که اقدامات ویژه‌ای از سوی همه دستگاه‌ها و مسئولان انجام شود. بر همین اساس نمایندگان مجلس مصوبه‌ای را دربرنامه ششم به موضوع کاهش کودکان کار اختصاص دادند.

محمد علی پورمختار در رابطه با مصوبه مجلس مبنی بر کاهش 25 درصدی جمعیت کودکان کار تا پایان برنامه ششم، گفت: یکی ازمشکلات و معضلات جدی اجتماعی امروز، فعالیت کودکان کار درسطح خیابان‌ها است که به ظاهر مشغول به کار هستند اما در اصل به دنبال تکدی‌گری بوده و دربخش‌های دیگر نیز توسط برخی افراد به اجبار به عنوان کارگر به کار گرفته می‌شوند. وی با بیان اینکه کاهش آمار کودکان کار نیازمند تلاش و جدیت مسئولان ذی‌ربط است، تصریح کرد: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درخصوص کاهش تعداد کودکان کار مسئولیت اصلی را برعهده دارد و با برنامه‌ریزی‌های لازم باید تا پایان برنامه ششم به میزان 25 درصد آسیب‌های اجتماعی کاهش پیدا کند؛ هرچند که به نسبت نگرانی‌های جدی موجود درجامعه، 25 درصد عدد بزرگی نیست و کاهش سالی پنج درصد شاید خیلی درحوزه‌های مختلف جامعه تاثیرگذارنباشد. عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس با بیان اینکه وظیفه جدی مجلس نظارت براجرای قانون است، افزود: مجلس پس ازتصویب قطعی برنامه ششم توسعه و تایید شورای نگهبان، باید برنامه‌ای دقیق و جدی درجهت نظارت صحیح اجرای مواد قانون برنامه ششم اتخاذ کند. بنابراین اگر نظارت قوای سه‌گانه دقیق باشد، به طورحتم شاهد اجرا و اثرات مفید برنامه خواهیم بود.

كار به جای تحصیل

بر اساس این گزارش باید گفت در برخی از موارد این كودكان به واسطه نداشتن خانواده اسیر باندهایی هستند كه باید و باید برای زنده ماندن خود تكدی‌گری، دستفروشی و در بسیاری از موارد نیز به واسطه كارهای خلاف مانند كیف‌قاپی، سرقت و... درآمد كسب كنند. به عبارت دیگر این كودكان به جای آموزش تحصیل، تحت آموزش كارهای خلاف و برخی از جرایم قرار می‌گیرند و در آینده نیز به مجرمانی حرفه ای تبدیل خواهند شد. حال با توجه به اینكه در برنامه ششم توسعه، دولت نیم‌نگاهی نیز به این كودكان داشته است، امیدواریم این مصوبه نیز مانند طرح‌ها و آییننامه‌ها و بسیاری از موارد قبلی فقط در حد آییننامه و طرح روی كاغذ باقی نماند و با اجرای درست، هرگز شاهد كار كودكان نباشیم.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha