سلامت نیوز: با هم شیفتیات میروی اما بدون او برمیگردی. خیلی درد دارد، خیلی... میدانید، ما هم مثل خیلی از آدمها که باهم کار میکنند، مثل یک خانواده میشویم. یک آتشسوزی بهوسعت پلاسکو و فروریختن و آوارشدن ساختمان روی بچههای آتشنشان برای شما شاید به یک صبح تا بعدازظهر بکشد اما برای بچههای ما ثانیه به ثانیهاش سخت و نفسگیر است؛ انگار که یکی از اعضای خانوادهمان را جلوی چشممان از دست دادهایم. بعد از حادثه پلاسکو، درددل خیلی از آتشنشانهای بازمانده، همینهاست که خواندید. تجدید نیرو بعد از این حادثه وحشتناک برای خیلی از آنها تبدیل به رؤیا شده است. بعد از شیفتهای کاریشان وقتی به ایستگاهها برمیگردند و جای خالی دوستانشان را میبینند، دوباره تمام لحظات نفسگیر ریزش ساختمان و آواربرداری برایشان زنده میشود.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه وقایع اتفاقیه در ادامه نوشت: همه این لحظات برای آتشنشانانی که عملیات سخت پلاسکو را میگذرانند با ضربات و صدمههای روانی بسیاری همراه است که هرلحظه روانشان را آزار میدهد. رفت و برگشت به محل حادثه و ایستگاههای آتشنشانی، استهلاک جسمی و روانیشان را بیشتر میکند و در این بین، آنچه میتواند آرامشان کند، حرفزدن درباره لحظهلحظه حوادث پلاسکو است؛ از لحظهای که برای مهار آتش سرکش این ساختمان پیر، اعزام شدند و لحظاتی که دیدند، ساختمان بر سر همکارانشان فروریخت تا لحظهای که با دستهایشان پیکر بیجانِ دوستی را از زیر خاک بیرون میکشیدند. حالا و بعد از گذشت چهار روز از حادثه دلخراش پلاسکو، آتشنشانان درگیر در این عملیات نیاز به عملیات احیای روانی دارند؛ عملیاتی که به گفته عضو هیأتمدیره انجمن روانشناسی ایران به کمک چند سازمان غیردولتی از عصر روز شنبه آغاز شده و از روز یکشنبه در چند ایستگاه آتشنشانی به اجرا درآمده است.
استقرار نیروهای متخصص در عملیات احیای روانی
دکتر شیوا دولتآبادی، رئیس هیأتمدیره انجمن روانشناسان ایران که پیشازاین از ابراز تمایل حدود 400 داوطلب برای امداد روانی به آسیبدیدگان پلاسکو خبر داده بود، روز یکشنبه در گفتوگویی با «وقایعاتفاقیه» از اعزام حدود 24 داوطلب آموزشدیده و متخصص به مراکز و ایستگاههای آتشنشانی خبر داد و گفت: انجمن روانشناسی ایران بههمراه کمیته نجات ایران، انجمن مشاوران ایران و چند NGO دیگر، وظیفه حمایت روانی از آتشنشانها و خانوادههای آسیبدیده را بهعهده گرفتند. او ادامه داد: از عصر روز شنبه، این امکان فراهم شد که بتوانیم در ایستگاهها حضور پیدا کنیم و آتشنشانان و خانوادههای آنان را که به ایستگاهها مراجعه میکنند، مورد رواندرمانی پس از حادثه قرار دهیم. اتفاقی که به گفته دولتآبادی، همگام و همراه با سازمان بهزیستی رخ داد و بعد از دیدهشدن موضوعاتی که نیاز به مداخله سریع روانی - اجتماعی دارد، تصمیمگیریهایی درباره آن صورت گرفت. دولتآبادی میگوید: «پس از بررسیها مشخص شد، اولین گروهی که بعد از حادثه پلاسکو باید مورد حمایت روانی قرار بگیرند، آتشنشانهایی هستند که خودشان در این واقعه درگیر بوده و الان هم تجربه بسیار شدید این واقعه را داشتند و هم تمام این مدت، نگران و دلسوخته همکارانشان بودند؛ آنها بهعنوان اولین گروهی که نیاز به مشاوره و ریکاوری داشتند، درنظر گرفته شدند تا نیروهای روانشناس و مجرب بهزیستی و انجمن روانشناسی ایران به کمکشان بشتابند.»
دولتآبادی درباره اهمیت این دوره حمایت روانی برای آتشنشانان گفت: برای جلوگیری از پیچیدهشدن تجربیات تلخ و نفسگیر باید آسیبدیدگان مورد حمایت روانی قرار بگیرند و به بازگوکردن اتفاقاتی که افتاده است، بپردازند؛ مثل اینکه بگویند، این صحنه را چطور دیدند و از تجربههایشان در مواجهه با چنین حادثهای برایمان بگویند. به نظر میرسد این یکی از اولین تجربیات NGOها در امدادرسانی در حوادث غیرطبیعی است. پس از حادثه پلاسکو اگرچه تعدادی از NGOهایی که در حوزه امدادونجات فعال بودند، بهدلیل برخی محدودیتهای محیطی نتوانستند در امداد و کمکرسانی به آسیبدیدگان فعالیت داشته باشند اما پس از رایزنی با سازمان بهزیستی و با همکاری یکدیگر توانستند به موضوع امداد روانی به آسیب دیدگان پلاسکو ورود کنند. احمد بختیاری، مدیر انجمن غیردولتی خانه نجات ایران بهعنوان یکی از NGOهایی که در حوزه حمایت و امداد روانی به آتشنشانان حادثهدیده در پلاسکو وارد شده است، میگوید: نکته خیلی مهم این است که NGOهای ما در زمان بلایای طبیعی، بهتر ورود میکنند و وقتی یک استان یا شهرستان درگیر میشوند، NGOها ورود میکنند اما درباره حادثه پلاسکو چون در قسمتی از شهر اتفاق افتاده و بهنوعی در زمره حوادث غیرطبیعی است، کار برای تردد NGOها خیلی سخت شد. غالبا مسیرهای تردد بهوسیله نیروی انتظامی برای انجام عملیات آواربرداری بسته شده و بههمیندلیل چون آنها NGOها را هم مثل مردم میدانند، برای تردد NGOهای کمکرسان در این حادثه مشکلاتی وجود دارد؛ بهعلاوه اینکه نیروهای آتشنشان و هلالاحمر چون بهصورت شیفت به شیفت عوض میشوند، نیاز به نیروی عملیات حین انجام کار نداشتند.
سازمان آتشنشانی، واحدی برای ریکاوری روانی ندارد
او ادامه میدهد: موضوع احیای روانی و ریکاوری آتشنشانان بعد از عملیاتهای خاص باید در دستور کار سازمان آتشنشانی قرار بگیرد. مطالعاتی که روی کشورهای دیگر داشتیم، نشان داد در سایر کشورها نیروهای امدادی که برای عملیاتهای خاصی اعزام میشوند و در آن عملیات با شوکهای ناشی از فوت افراد حادثهدیده مواجه شدهاند، باید حداقل یک هفته مورد ریکاوری قرار گیرند و این استراحت و ریکاوری اینگونه نیست که بروند در خانه بنشینند و مجددا حوادث را برای خودشان بازخوانی کنند بلکه باید حتما شرایط و امکانات لازم بهمنظور ریکاوری مثل استخر شنا، مسافرت و امثال آن را داشته باشند که به وضعیت عادی برگردند اما در حادثه پلاسکو دیدیم که پرسنل ایستگاهی که چهار شهید داشت، روز گذشته بعد از شیفتشان مجددا به ایستگاه برگشتهاند. بختیاری اضافه کرد: در بخش حمایتهای روانی و آسیبهایی که به دوستان آتشنشان وارد شد، خوشبختانه سازمانهای مردمنهاد توانستند به موضوع ورود کنند. طبق تحقیقاتی که انجام شد، متوجه شدیم سازمان آتشنشانی اساسا واحدی تحت عنوان حمایتهای روانی در حوادث و بلایا برای آتشنشانها و نیروهای امدادی ندارد که بتواند آنها را ریکاوری کند و این مسئله یک خلأ خیلی بزرگ است. از آنجایی که بهزیستی کشور طرحی تحت عنوان محب (مشاوره و حمایتهای روانی کشور در بلایا) را در حال اجرا دارد و ما بهعنوان یکی از پروژههای کاری NGOها و بهزیستی از چندماه پیش صحبت کرده بودیم که نیروهای داوطلب در حوزه روانشناس، مشاور، مددکار و روانپزشک بگیریم و آنها را آموزش دهیم تا در زمان بلایا بتوانند امدادرسانی انجام دهند، در زمان حادثه پلاسکو، پروژه را آغاز کردیم تا به کمک چند سازمان غیردولتی دیگر از جمله انجمن روانشناسی ایران بتوانیم موضوع را در ایستگاههایی که درگیر این حادثه بودند شروع کنیم. درواقع در این عملیات امداد روانی نیروهایی که بعد از چند روز سخت آواربرداری و کنترل حریق به ایستگاهها برگشتهاند، بهوسیله نیروهای داوطلب ما مورد مشاوره و ریکاوری روانی قرار میگیرند.
بختیاری میگوید نبود واحد روانشناسی و مشاوره در سازمان آتشنشانی باعث میشود در بسیاری از مواقع، تروماها و صدمات روانی ناشی از مراحل سخت و نفسگیر کار آتشنشانها مورد توجه قرار نگیرد. او میگوید: روز گذشته وقتی به ایستگاه حسنآباد رفتیم که چهار کشته از حادثه پلاسکو در بین آتشنشانان دارد، با چهرههای غمگین آتشنشانانی مواجه شدیم که میگفتند همین چند روز درباره آتشنشانی و شغل ما حرف میزنند و بعدا همه چیز فراموش میشود. آنها میگفتند همین سه سال پیش که بهخاطر ترافیک و شلوغی خیابانها، همکارانمان سر حادثه آتشسوزی خیابان جمهوری دیر رسیدند و دو زن کارگر، خودشان را از ارتفاع به پایین پرت کردند، همه، آتشنشانی را مقصر دانستند درحالیکه مقصر اصلی، ترافیک شهری و نبود امکانات کافی در آتشنشانیهاست. همه این مسائل باعث شد که ما دو سال از همه فحش بخوریم. نکته دیگری که آتشنشانها مرتب از آن حرف میزنند، در نظر گرفتهنشدن شغل آتشنشانی در زمره مشاغل سخت و زیانآور است که باعث میشود میزان سختی کار برای این افراد چندبرابر شود. نداشتن حقوق متناسب با شرایط کار و قرارنگرفتن آتشنشانی بهعنوان شغل سخت و زیانآور بر مشکلات روانی ناشی از شرایط ناامن کار برای آتشنشانها افزوده است. بختیاری میگوید: فیش حقوقیشان را که نگاه میکنید برای چنین کاری با سختی بالا کمترین حقوق را میگیرند. اینهایی که برای شروع میروند و سابقهای ندارند با یک میلیون و خردهای حقوق کار میکنند و این میزان ریسک و سختی کار را میپذیرند. خیلی از بچهها پول این را ندارند که بعد از یک عملیات خاص به کلینیکهای روانشناسی و مشاوره بروند و مثلا 70 تومان یا صد هزار تومان بپردازند تا بعد از 10، 12 جلسه مشکل و صدمه روانی را که در نتیجه فلان عملیات به آنها وارد آمده، حل کنند. درحالیکه شدیدترین صدمات روانی در خیلی از عملیاتهای خاص به بچهها وارد میشود.
همکاری سازمانهای غیردولتی برای امداد روانی به آتشنشانان
انجمن رایا سلامت و بنیاد پیشگیری و خانه نجات ایران در کنگره انجمن روانشناسی و انجمن مشاوران ایران به دنبال این قضیه هستند که موضوع آموزش تخصصی داوطلبان را با برگزاری دورههای آموزشی مختلف پیگیری کنند. بختیاری میگوید: «بهترین تایمی که میتوانستیم برای مشاوره به آتشنشانها داشته باشیم، این بود که منتظر باشیم تا آنها به ایستگاهها برگردند. درحالحاضر، نیروهای داوطلب امداد روانی چند انجمن غیردولتی ایران، از جمله خانه نجات ایران، انجمن روانشناسی ایران، انجمن مشاوره ایران، اندیشمندان رایا سلامت محور و بنیاد پیشگیری و ارتقای سلامت دنیای آینده در چند ایستگاه خدمات حمایت روانی بعد از حادثه به آتشنشانان ارائه میکنند و ایستگاه یک حسنآباد، ایستگاه چهار مولوی، ایستگاه سه دروازه دولاب، ایستگاه 46 مظفر جنوبی و ایستگاه 115 مخبرالدوله را از روز یکشنبه پوشش دادهاند.»
نظر شما