سلامت نیوز: از پنجشنبه تاکنون شهروندان ایرانی پیگیر اخبار حادثه پلاسکو هستند. هر لحظه تصایر دلخراش متعدد از روند اقدامات امداد و نجات در فضای مجازی منتشر میشود که همین مقوله روحیات و سلامت روان افراد جامعه را تحت تاثیر قرار داده است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان ، آنچه در ادامه میخوانید نظرات فرید براتی سده، روانشناس، در گفتوگو با «آرمان» درباره چگونگی ایجاد سلامت روان در مواقع بحرانی است.
هم اکنون یک جو غمگین و افسردگی ناشی از حادثه ساختمان پلاسکو در جامعه به وجود آمده است. این امر به چه نحو سلامت روانی و اجتماعی افراد در جامعه را به مخاطره میاندازد؟
در هر جامعهای، مردم، دستگاهها و مسئولان باید در ابعاد مختلف آمادگی مقابله با بحرانها را داشته باشند. بخشی از این آمادگیها نیازمند کسب مهارتهای روانشناختی است. این در حالی است که بخش قابل توجهی از آمادگیهای روانشناختی به مرحله قبل از وقوع حادثه مربوط میشود. در مرحله هشدار نیز باید مباحثی در زمینه ارتقای سلامت روان مطرح شود و به این ترتیب مردم آمادگی کنترل بر شرایط را داشته باشند. بنابراین با وقوع یک حادثه یا فاجعه مردم با کسب مهارتهای سلامت روان کمتر دچار مشکل و آسیب میشوند. یکی دیگر از اقدامات موثر در این زمینه آموزشهای همگانی است. برای مثال اینکه مردم بدانند در ساعات اولیه وقوع حادثه، افراد شوک شده نیازمند خروج از این شرایط هستند، میتواند کمک کننده باشد. این در حالی است که خروج از شوک نیازمند صرف زمان است. در ضمن هم اکنون مردم جامعه ما به دلیل وقوع حادثه ساختمان پلاسکو دچار شوک هستند و این امر افسردگی تلقی نمیشود، بلکه آنها به فرایند شوک دچار شدهاند، چون ناباوری و بهت مقولهای در روانشناسی تحت عنوان کرختی یا بی حسی هیجانی تلقی میشود. فرد در این شرایط نمیتواند از لحاظ عاطفی به نیازهای خود پاسخ دهد.
برای مدیریت سلامت روان در مواجهه با حوادث باید چه اقداماتی انجام داد؟
حوادث به دو دسته طبیعی و غیر طبیعی (بلایای انسان ساخته) تقسیم میشوند. بلایای انسان ساخته همچون حادثه ساختمان پلاسکو خشم فراوان به دنبال داشته است. طبیعتا فرایند خشم میتواند متوجه مسئولان و دیگر سازمانهای مربوطه شود. بنابراین مسئولان باید بتوانند به شکل مناسب بر عملکردها و واکنشهایشان در ابعاد مختلف نظارت داشته باشند. برای ایجاد آرامش در جامعه اطلاع رسانی مناسب میتواند تاثیرگذار باشد. در ضمن نقش رسانهها در مدیریت بحران از اهمیت ویژه برخوردار است تا بتوان از هر گونه دامن زدن به بحرانها جلوگیری کرد. برای افراد حاضر در صحنه حادثه ساختمان پلاسکو همچون امدادگران، آتشنشانها و دیگر افراد ارائه خدمات اجتماعی نیاز است. برای مردم هم سازماندهی مناسب در شرایط بحرانی از اهمیت ویژه ای برخودار است. از سوی سازمانها ایجاد شرایط مناسب در لحظات بعد از بحران و برنامهریزیهای مناسب قبل از وقوع بحران از اهمیت ویژهای برخوردار است.
هماکنون جامعه ما در چه مرحلهای از ناراحتی قرار دارد؟
هماکنون مردم در مراحل ابتدایی شوک، خشم و ناراحتی به سر میبرند. آنها نیازمند برونریزی خشم و ناراحتی شان هستند. اینکه با هر ناراحتی به مردم انگ افسرده زده شود چندان علمی نیست.
ناامنی روانی ایجادشده چه پیامدهایی میتواند به دنبال داشته باشد؟
حس ناامنی موجود در جامعه به دلیل حادثه ساختمان پلاسکو موقتی است و باید به مردم پیامهای امیدبخش داد. در روزهای اخیر از مقام معظم رهبری و رئیسجمهور گرفته تا دیگر مسئولان نسبت به بروز حادثه پلاسکو ابزار تاسف کرده و مراتب همدردی خود را به مردم اعلام کردند. در این شرایط مسئولان نباید قول و قرارهای هیجانی به مردم دهند. این در حالی است که مردم با مشاهده بیتوجهی به این قول و قرارها از سوی مسئولان به سرخوردگی دچار میشوند. در واقع سرخوردگی میتواند افراد را با مشکلات فراوان مواجه کند. هماکنون مردم در جامعه ما احساس خشم و ناامنی دارند. در ضمن روند اطلاعرسانی به هیچ عنوان نباید مردم را در بلاتکلیفی قرار دهد.
با توجه به اینکه در چند سال اخیر نرخ سلامت روان در کشور ما کاهش یافته است، برای ارتقای این مهم یادگیری چه مهارتهایی پیشنهاد میشود تا بتوان مدیریت بحران را در بین افراد ارتقا داد؟
با بررسی شرایط موجود میتوان به این امر اذعان کرد که دستگاههای مختلف آمادگی برخورد با حوادث را ندارند. در حالیکه در اغلب کشورهای پیشرفته دنیا برای مدیریت شرایط در مواقع بحرانی پروتکلهای متعدد تعریف شده است، اما در کشور ما این مقوله تاکنون جزو اولویت سازمانها نبوده است. برای مثال سازمانهایی همچون هلال احمر، آتشنشانی و دیگر سازمانهای امداد و نجات باید از راهکارهای روانشناسان در مدیریت شرایط بحرانی بهره ببرند، اما این گونه اقدامات تاکنون در کشور ما مغفول مانده است. در انجمن روانشناسی آمریکا با همکاری سازمان صلیب سرخ یک واحد مجهز تشکیل شده است که در مواقع بحران از پنج هزار روانشناس برای مدیریت سلامت روان در جامعه و توجه به سلامت روحی افراد استفاده میشود، اما در کشور ما به این امور چندان توجه نمیشود. در ضمن دستگاههای مربوطه و دستگاههای امداد و نجات کشور نیز چندان به مقوله سلامت روان توجه نمیکنند.
در شرایط کنونی توجه و احیای شرایط روحی آتشنشانها و دیگر افراد جامعه باید در اولویت قرار گیرد. دستگاههای مختلف میتوانند با تدوین پروتکلهای مختلف در ارتقای سلامت روان و ایجاد مدیریت بحران در جامعه تاثیر گذار باشند. برای مثال با تدوین پروتکل میتوان برای سازمان بهزیستی، نحوه مدیریت، پذیرش و نگهداری سالمندان، معلولان، کودکان بیسرپرست و... را به طور شفاف مشخص کرد. این پروتکل باید برای سازمانهای متعدد با توجه به رسالتشان مدنظر قرار گیرد. همچنین با تدوین این پروتکل، سازمان شهرداری در صورت بروز طوفان، ریزش ساختمان، فرونشست زمین و... بر وظایف خود آگاه است. تاکنون از سوی مسئولان و برنامهریزان در سازمانهای مختلف آنطور که باید و شاید به مقوله پروتکل توجه نشده است. بنابراین در صورت بروز هر گونه حادثه شاهد همپوشانی فعالیتها یا عدم اطلاع دقیق سازمانها از وظایف خود هستیم. برای مثال هماکنون ستاد مدیریت بحران کشور بنا بر رسالت خود فعالیتهای امداد و نجات را انجام میدهد، اما ارائه خدمات در بخش سلامت روان آنطور که باید و شاید از سوی این ستاد مشاهده نمیشود. برای رسیدگی به وضعیت ساختمان پلاسکو سازمانهای مردم نهاد، وزارت بهداشت و درمان، سازمان بهزیستی، سازمان نظام روانشناسی و... ورود پیدا کرده اند، اما به هیچ عنوان یک مدیریت هماهنگ و یکپارچه در روند کمک رسانی این سازمانها مشاهده نشده است. در وضعیت کنونی چگونگی رفتار با آتشنشانها به ویژه افراد حاضر در زمان حادثه از اهمیت ویژهای برخودار است.
نظر شما