سلامت نیوز: «حاج احمد» كنار هر وعده غذا 6ـ7 قرص برای یكی از دردهایش می‌خورد؛ خودش می‌گوید لب بوم است اما نوه چهار ساله‌اش هنوز از سر و كول بابابزرگ بالا می‌رود و به قرص‌های كنار سفره خیره می‌شود.
از این‌كه بابت قرص‌ها به دامادش رو می‌اندازد، ناراحت است؛ قیمت داروها و چند قلم قرص از هزینه‌های گوشت و مرغ ماهیانه هم بیشتر است، قرص سبز، زرد و قرمز برای صبح، قرص سبز درشت ، آبی و كپسول‌های زرد هم برای شب.
«حاج احمد» هنوز با دستان پینه‌ بسته‌اش سر ساختمان‌ كار می‌كند؛ دنبال یك لقمه نان حلال است. «پوری خانم» بازنشسته آموزش و پرورش از دو ماه پیش خانه‌نشین شده، آلزایمر دارد و به كمك پرستارش امورات می‌گذراند؛ هر چه دارد و ندارد خرج دارو، پرستار و .... می‌كند.
از قدیم گفته‌اند: «سالمندان چشم و چراغ خانواده‌ها» شاید این جمله هم میان سایر ضرب‌المثل‌های قدیمی پنهان شده باشد،با وجود مسایل مربوط به بیمه، حفظ شان و جایگاه آنها، حمایت‌های مادی و معنوی و .... همگی كاستی‌هایی دارد كه چندان درخور و شایسته‌ این پیشكسوتان بی‌حمایت نیست.
ایران و انفجار سالمندی
بر اساس آخرین سرشماری سال 1385، پنج میلیون و 121 هزار و 43 نفر سالمند در كشور وجود دارد كه نسبت این افراد به كل جمعیت 3/7 درصد است؛ در آستانه فرا رسیدن هفته سالمندان در كشور، رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت، نسبت به سونامی سالمندی در ایران هشدار داده و بیماری‌های قلبی و عروقی را از شایع‌ترین بیماری‌ها در میان آنان اعلام كرده است.
به نظر می‌رسد با توجه به اطلاعات این مسئول در وزارت بهداشت كه بر اساس آن، 80 درصد از سالمندان را بی‌سواد دانسته، برای توجه ویژه به سالمندان اراده عمومی نیاز است و یك نهاد قدرتمند باید بحران مسایل سالمندی را پیش‌بینی و بر اساس تمام نگرانی‌ها و تند بودن شیب سالمندی در ایران، تسهیلات مورد نیاز را پیش‌بینی و مهیا كند.
مرضیه شیرازی‌خواه عضو مركز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی با اشاره به تحقیقات خود در این زمینه به خبرنگار ایلنا می‌گوید: به طور حتم مسئله و بحران سالمندان در سال آینده خود را نشان می‌دهد و به دلیل آنكه تمام طرح‌های موجود در ساختارهای اجرایی كشور به جمعیت جوان و نوجوان معطوف شده است، این امكان وجود دارد كه با مشكلات زیادی در این زمینه مواجه باشیم این در حالی است كه با توجه به تغییرات جمعیتی و هرم سنی، اولویت اصلی و در معرض خطر ما سالمندان هستند كه باید برای این قشر برنامه‌ریزی و تمهیداتی اندیشیده شود.
او با اشاره به آمارهای آخرین سرشماری و تعداد سالمندان ادامه می‌دهد: پیش‌بینی می‌شود كه جمعیت سالمندان در سال 1415 شمسی به 5/14 درصد و در سال 1425 نیز به 12 درصد برسد كه این رقم انفجار سالمندی در جهان شناخته شده است.
پیشی گرفتن تعداد سالمندان مرد به زن
این كارشناس مشكلات جنسیتی سالمندان و پیشی گرفتن تعداد سالمندان مرد به زن را مسئله‌ای مهمی عنوان می‌كند:“ نسبت جنسی سالمندان 60 سال و بالاتر در سال 1335 در مقابل هر 100 زن، 111 مرد بوده و این عدد طی دوره 50 ساله «در سال 85»‌به 108 مرد رسیده و تعداد مردان سالمندان همچنان بیشتر است. در عین حال تعداد سالمندان زن كه به تنهایی زندگی می‌كنند و یا به خانواده خود وابسته هستند نیز بیشتر است.”
عضو مركز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی با اشاره به مشكلات پیش‌روی جامعه سالمندان در كشور نسبت به عدم وجود خدمات جامع سالمندی در كشور ابراز نگرانی می‌كند، “خدمات مربوط به مراقبت در منزل، خدمات روزانه و سایر خدمات تحت پوشش بیمه نبوده و هزینه‌های سرسام‌آور را به دوش سالمندان می‌گذارد و سازمان یا مراكز حمایتی، توان زیادی برای پرداخت یارانه‌های مربوط را ندارند.”
شیرازی‌خواه سالمندان را نیازمند خدمات توان‌بخشی ویژه‌ای دانسته و بهای این خدمات در كشور را گران قیمت می‌داند و ادامه می‌دهد: متاسفانه بیمه‌ها توجهی به این مسئله ندارند و بخش خصوصی نیز به دلیل بالا بودن هزینه تجهیزات مربوطه استقبال چندانی نسبت به راه‌اندازی مراكز مربوط به توان‌بخشی سالمندان در كشور ندارند.
او با ابراز تاسف از اینكه برای سالمندان سیاست اجتماعی ویژه‌ای در نظر گرفته نشده به ایلنا می‌گوید: سالمندان به مراكز «تخت حاد»‌ در كشور نیاز ویژه‌ای دارند به طوری كه این مراكز با استقرارشان در میان بیمارستان و منازل به سالمندانی كه دچار بیماری‌های عضلانی، عصبی، قلبی و.... می‌شوند مراقبت‌های 30 روزه ارایه می‌دهند اما متاسفانه در كشور ما حتی یك تخت حاد نیز برای سالمندان پیش‌بینی نشده است.
حمایت سالمندانی كه به دنبال یارانه رفته‌اند و مابقی هیچ
به گفته این كارشناس نه تنها جامعه، دستگاه‌های مسئول و اجرایی، مسایل سالمندان را به صورت موضوع اساسی و جامع در نظر نگرفته و به آن اولویت نداده‌اند بلكه خود سالمندان نیز برای خودشان اولویتی قرار نداده‌اند و با سهل‌انگاری خانواده‌هایشان نیز ظلم مضاعفی بر روی آنها اعمال می‌شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، مطابق با آمارها، از جمعیت پنج‌میلیونی سالمندان در كشور، تنها حدود سه میلیون نفر تحت پوشش یكی از سازمان‌های بیمه‌ای یا حمایتی از جمله كمیته امداد، بهزیستی، سازمان تامین اجتماعی و بازنشستگی هستند و در این میان حدود دو میلیون سالمند در كشور نیز تحت پوشش هیچ یك از سازمان‌های حمایتی نیستند.
عضو مركز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم پزشكی در ادامه می‌گوید: دولت تا به امروز با دادن یارانه‌های مستقیم و بی‌حساب، تنها به قشری خاصی كه متقاضی دریافت یارانه بودند، خدمات داده است و در ارایه این خدمات تاكنون موازی كاری‌هایی نیز صورت گرفته است.
“شورای ملی سالمندان” نامی كه نشان ندارد
به گزارش خبرنگار ایلنا، هیات وزیران در بیستم و ششم فروردین ماه سال 1383 آیین‌نامه‌ تشكیل“شورای ملی سالمندان” را به تصویب رساندند و بر این اساس قوانین مبنی بر لزوم حمایت‌های همه‌جانبه‌ی دستگاه‌ها از سالمندان وجود دارد اما با گذشت هفت سال از زمان تصوب این آیین‌نامه، آن‌طور كه باید و شاید كار ویژه‌‌ای برای سالمندان انجام نشده است و بنا به گفته كارشناسان فراموشی مسایل و مشكلات سالمندان طی چند سال اخیر بیش از پیش خودنمایی می‌كند به طوریكه در سال 86 تنها یک جلسه از این شورا در سال 86 تشکیل شد و بعد از آن نیزاین شورا در دولت نهم و دهم فراموش شده و با عدم اجرای مصوبه‌ی مربوطه اصل آن زیر سوال رفت.
عضو مركز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم پزشكی نیز با انتقاد از تشكیل نشدن “شورای ملی سالمندی” در كشور تاكید می‌كند: متاسفانه با وجود آنكه در برنامه‌های جامع رفاه اجتماعی مسایل ویژه‌ای در ارتباط با سالمندان وجود دارد اما در حال حاضر تنها یك نام از این شورا باقی مانده و اثرگذاری خاصی ندارد.
شیرازی‌خواه مشكلات تامین مالی سلامت سالمندان، مسایل بازنشستگی، كافی نبودن مستمری برای امرار معاش، ناكارآمدی نظام خدمت‌رسانی، پیچیدگی مقررات، نبود بانك اطلاعات سالمندان و نامشخص بودن گروه سالمندان از نظر لایه‌ها‌ی جمعیت را از دیگر مشكلات پیش‌روی سالمندان برمی‌شمارد و خاطر نشان می‌كند: اگرچه جای تردید وجود ندارد كه سونامی سالمندی ایران در راه است اما برنامه شفافی در برابر مسایل احتمالی آینده وجود ندارد این در حالی است كه سایر كشورها از سال‌ها قبل برای این مسئله برنامه‌ریزی كرده و بسته‌های حمایتی خاصی پیش‌بینی كرده‌اند.
این كارشناس و فعال حقوق سالمندان به باورهای غلط در زمینه دوران سالمندی در میان جامعه و مردم اشاره كرده و ادامه می‌دهد: به جای آنكه از نقش‌های مثبت سالمندان به عنوان انتقال تجربیات استفاده كنند، بیشتر به كاركردهای منفی آن پرداخته‌اند.
عضو مركز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی با انتقاد از عدم توجه مسئولان به نقش حساس و خطیر سازمان‌های مردم‌نهادی كه در حوزه سالمندان كار می‌كنند یادآور شد: نگرش‌ سازمان‌های حمایتی و مسئولان به انجمن‌های فعال در حوزه سالمندان، نگرش بالا به پایین بوده و انجمن‌ها به دلیل طولانی بودن بروكراسی اداری نتوانسته‌اند نقش خود را به طور كامل در این زمینه ایفا كنند.
آزار 4 تا 6 درصدی سالمندان در كشور
این استاد دانشگاه اشكال گوناگون سالمند آزاری در كشور را یك تهدید جدی برای افراد بالاتر از 65 سال اعلام می‌كند و می‌گوید: این آزار از تهدید و ناسزاگویی گرفته تا آسیب‌های جسمی و جنسی و شیوع سالمندآزاری در مطالعات نیز از یك تا 12 درصد به ثبت رسیده است، به طوری كه به طور متوسط حدود چهار تا شش درصد از سالمندان دستخوش سالمندآزاری قرار می‌گیرند.
او در مورد نتایج یكی از تحقیقات انجام شده در این زمینه كه در سال 85 و در شهر اهواز صورت گرفته ادامه می‌دهد: مطابق با این نتایج، 5/10 درصد از سالمندان شهر اهواز مورد سوء استفاده جسمی قرار گرفته‌اند.
به گزارش ایلنا، در حال حاضر برای حمایت از سالمندان یك قانون یك درصدی وجود دارد كه از این میزان 95 درصد از یك درصد نیز اجرا نشده و یا همین یك درصد نیز به دلیل نداشتن ضمانت برای اجرای، نواقصی داشته است.
كارشناسان اعلام می‌كنند كه حداقل تا 20 سال آینده، 30 درصد جمعیت كشور را سالمندان تشكیل داده و در این زمان كشور از این منظر دچار مشكلات زیادی می‌شود اما در حال حاضر با وجود دغدغه‌های فعلی، ضرورت عملیاتی كردن ”شورای ملی سالمندان“ به منظور ساماندهی سلامت و رفاه این قشر، لزوم فرهنگ‌سازی برای نحوه برخورد با سالمندان و رعایت شئونات آنها، كاهش میزان هزینه‌های درمان و بیمارستانی آنها و توجه ویژه به وضعیت معیشتی و رفاهی آنها از جمله موارد مهم بوده كه باید هر چه سریعتر در مورد آنها تصمیم ویژه اتخاذ شود؛ پرونده مربوط به مشكلات سالمندان از جمله مواردی پیش‌و پا افتاده‌ای نیست كه بعد از نهم مهرماه بسته شود، این پرونده همچنان باز است و به توجه یا بازنگری نیاز دارد.
حل مشكلات پیش‌روی سالمندان به اهدای هزاران شاخه گل می‌ارزد؛ دریغ نكنیم.
گزارش: سمیه جاهدعطائیان