سلامت نیوز: به گزارش سلامت نیوز شهروند نوشت: در بررسی‌هایی در این زمینه معلوم شد استفاده مردم از جنگل‌ها یا پارک‌های جنگلی، سبب شده به پوشش گیاهی آسیب‌های فراوانی وارد شود. خدیجه پارسایی در مقاله خود به تحقیقاتش که روی پارک جنگلی نور در استان مازندران به عمل آمده، اشاره کرده است. براساس نتایج این بررسی‌ها که در مقاله پارسایی آمده و در سایت انسان‌شناسی و فرهنگ منتشر شده است، مشخص شد که استفاده تفرجی مردم از پارک شهرستان نور، در پوشش گیاهی و تنوع زیستی تغییراتی را به وجود آورده ولی این تغییرات در همه جای این پارک یکسان نیست. در بعضی از قسمت‌های این پارک، بسته به وضع خاک آن صدمات، بیشتر بوده است. در جاهایی که خاک سطحی‌تر وکم‌عمق‌تر است، اثرات منفی بر روی پوشش گیاهی بیشتر است.
در مناطق مختلف جهان، توسعه گردشگری و توریسم با حفاظت محیط‌زیست همراه است و دولت‌ها در این زمینه تأکید فراوانی دارند. در کشورهای توسعه‌یافته یا درحال‌توسعه، این تاکیدات تأثیر بیشتری داشته است، زیرا در این کشورها به‌ویژه کشورهای درحال‌توسعه، اشکال دیگر توسعه اقتصادی، مثل تولید و استخراج یا منابع طبیعی مثل نفت و گاز وجود ندارد و توریسم منبع بسیار خوبی برای کسب درآمد برای این کشورها شده است. ولی در بعضی از کشورهای جهان سوم، به‌خصوص در کشور ما حفاظت از محیط‌زیست و پوشش گیاهی به صورت یک فرهنگ درنیامده و تاکیدات دولت، هم روی افراد منطقه و هم گردشگران هنوز تأثیر بسزایی نداشته است. اکثر مردم نسبت به محل زندگی و خانه خود بسیار حساس هستند و هیچ‌گونه آلودگی و زباله را تحمل نمی‌کنند، ولی به محض این‌که از خانه خارج می‌شوند، دیگر آن احساس مسئولیت را ندارند و ریختن زباله برایشان یک امر عادی می‌شود. با این حال معلوم شده است که توریسم در بلندمدت می‌تواند باعث شکوفایی اقتصاد محلی، ملی و حتی جهانی شود. این شکوفایی به این بستگی دارد که محیط‌زیست طبیعی از سطح بالایی برخوردار باشد و باعث رضایتمندی گردشگران شود.
همان‌طور که گفته شد توریسم می‌تواند اثرات مثبت و منفی زیادی روی محیط‌زیست بگذارد، اما مطالعات در این زمینه نشان داده است که اثرات منفی توریسم خیلی بیشتر از اثرات مثبت آن است. دولت‌ها برای افزایش اثرات مثبت توریسم می‌توانند نقش بسزایی ایفا کنند و با اعمال تدابیر مختلف، اثرات منفی گردشگری را کاهش دهند. ازجمله کارهایی که دولت‌ها می‌توانند انجام دهند بالا بردن سطح فرهنگ و آگاهی مردم، چه مردم بومی و چه گردشگران در زمینه حفظ محیط‌زیست است، زیرا هرچه آگاهی مردم در این زمینه بیشتر شود مسلما تلاش آنها در نگهداری و مواظبت از پوشش گیاهی و جانوری بیشتر خواهد شد. همچنین نحوه رفتار و استفاده مردم بومی از طبیعت و محیط‌زیست می‌تواند بسیار موثر باشد، چون به‌طور غیرمستقیم موجب می‌شود گردشگران مجبور شوند از محیط‌زیست نگهداری کنند. از دیگر کارهایی که دولت می‌تواند انجام دهد اعمال سیاست‌های مناسب برای بهره‌برداری از جاذبه‌هاست. به‌عنوان مثال در جزیره برمودا، گردشگران مجاز به استفاده از خودرو نیستند. در مائوری هیچ بنایی نمی‌تواند ارتفاعی بلندتر از درختان نخل داشته باشد. در اصفهان در محدوده پارک طبیعی ناژوان، اجازه احداث ساختمان‌هایی با ارتفاع بیش از دو طبقه داده نمی‌شود. در این زمینه پیشنهاد می‌شود، جهت توسعه توریسم در کشور، به‌خصوص در استان مازندران که استعدادهای طبیعی بیشتری در زمینه گردشگری وجود دارد، به نکات قوت و ضعف جهانگردی و اثرات متقابل آن با محیط‌زیست و پوشش‌های طبیعی و اکوسیستم‌ها، توجه ویژه‌ای از طرف مراکز دولتی و بخش‌های خصوصی صورت پذیرد.
طبیعت‌گردی
پارسایی می‌نویسد طبیعت‌گردی یا گردشگری برمبنای طبیعت از شاخه‌های بسیار گسترده و همچنین به‌سرعت درحال گسترش گردشگری به شمار می‌رود. چنان که پیش‌بینی می‌شود رشد این‌گونه از گردشگری سالانه تا ٦درصد (٥/١ برابر متوسط پیش‌بینی رشد صنعت گردشگری و ٣ برابر متوسط رشد اقتصاد جهانی طی دهه آتی) خواهد بود. گونه‌های گردشگری برمبنای طبیعت شامل:
١- دریا و محیط آبی: جست‌وجوی صدف و اشیای دریایی در سواحل، قایق‌سواری، دریانوردی، حمام آفتاب، اسکی روی آب، شناکردن در سواحل و موج‌سواری.
٢- ماجراجویانه: غارنوردی، سورتمه‌سواری، پرش از صخره‌های کنار ساحل، پایین آمدن از کوه با اسکی، صحرانوردی با خودروهای مخصوص، کایت‌سواری، دریانوردی در دریاهای یخ‌زده، دوچرخه‌سواری در کوهستان، کوهنوردی و غیره.
٣- گردشگری برمبنای گردآوری چیزی از محیط: تمشک چینی، ماهیگیری، شکار و قارچ چینی.
٤- سلامتی: لجن‌درمانی، استفاده از چشمه‌های آب‌گرم و معدنی.
٥- محیط‌های بسته: آکواریوم، باغ‌وحش، باغ گیاه‌شناسی و باغ پرندگان.
٦- مشاهده طبیعت: عکاسی از طبیعت، آموزش و تحقیق در محیط طبیعی، مشاهده ستارگان و تماشای وال‌ها.
صنعت جهانگردی و محیط‌زیست
در سال ٢٠١٠ بیش از یک‌میلیارد نفر از جمعیت کره‌زمین به جهانگردی و سیر و سیاحت در اقصی نقاط جهان پرداختند. این جمعیت انبوه سبب شد که ساحل دریاها، استراحتگاه‌های کوهستانی، مراکز آثار تاریخی و ییلاق‌های خوش آب‌وهوا دچار مشکل شوند و انبوه جمعیت، حیات این منطقه را دستخوش تهدید کند. یکی از راه‌هایی که می‌توان با این پدیده مبارزه کرد و از بهره‌برداری بیش‌ازحد منابع طبیعی و آثار فرهنگی جلوگیری کرد این است که ورود افراد گردشگر به این مناطق محدود شود و بیش از ظرفیت این نقاط از آنها بهره‌برداری نشود. مسائل محیطی مانند تغییر آب‌وهوای کره‌زمین، لایه ازون، ذوب‌شدن یخ‌ها، تخریب جنگل‌ها و پس‌مانده‌های اتمی ازجمله مسائلی هستند که مورد توجه آژانس‌های بین‌المللی قرار می‌گیرند. صنعت گردشگری نیاز به توسعه سالم اقتصادی و حفظ منابع طبیعی دارد. در این راستا، لازم است از یک سو یکپارچگی فرهنگ ملی و مزایای اشتغال‌زایی و از سوی دیگر اثرات تغییرات سریع آب‌وهوا بر مناطق پذیرای جهانگردان مثل سواحل دریاها مورد بررسی قرار گیرند. حتی جهانگردی مبتنی بر سیستم اقتصادی هم زیان‌های خاص خود را دارد. مقصود از جهانگردی اقتصادی که یکی از شاخه‌های جهانگردی است، این است که طبقه میانی جامعه که دارای آموزش و درآمد کافی هستند به مسافرت و جهانگردی بروند، بدون این‌که محیط‌زیست را تخریب کنند. ولی با این وجود هنوز تهدیدی بر مناطق قطب جنوب، جنگل‌های پر باران مناطق حاره یا جزیره‌های دورافتاده وجود دارد. سازمان‌هایی چون «سازمان جهانی جهانگردی»، «شورای جهانگردی و مسافرت‌های جهانی» و «سازمان جهانگردی آسیا و حوزه اقیانوس آرام» ازجمله نهادها و سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی هستند که برای حفظ محیط‌زیست و منابع طبیعی، سیاست‌ها، قوانین، راهنما‌ها و دستورالعمل‌هایی را صادر می‌کنند. در هر بخش از این صنعت اقداماتی برای حفظ محیط‌زیست صورت می‌گیرد. به‌تازگی صنعت هتلداری در تلاشی چشمگیر، سعی کرده است مانع مصرف بیش‌ازحد انرژی شود و می‌کوشد تا فاضلاب‌های حاصل از مواد ضدعفونی‌کننده و پاک‌کننده را کاهش دهد و بسیاری از اقلام مانند صابون، محصولات کاغذی و پلاستیکی را بازیافت کند.
عوامل تخریب محیط‌زیست
انجمن جهانی سفر و جهانگردی با بررسی پیامدهای اثرات جهانگردی، قطعنامه‌ای را در حمایت از جهانگردی منتشر کرده است. مفاد این قطعنامه بیانگر آن است که انجمن توجه ویژه‌ای به اصلاح اثرات مخرب بر محیط‌زیست دارد. در گزارش این انجمن آمده است که «درباره علل مشکلات زیست‌محیطی بحث‌های بسیاری شده است، اما هنوز نمی‌توان این علل را با اطمینان تحلیل و بررسی کرد، حتی در این میان کسانی هستند که به برخی از مشکلات به دیده تردید می‌نگرند. با این حال مسلم است که محیط‌زیست به علت فعالیت‌های انسان درحال دگرگون‌شدن است و در صورتی که اقدامی موثر و کارساز انجام نشود، ممکن است با پیامدهای فاجعه‌باری مواجه شویم». انجمن جهانی سفر و جهانگردی، در پنج بخش پیامدهای مهم زیست‌محیطی را بررسی کرده و برشمرده است:
١- گرمایش زمین
٢- آسیب دیدگی لایه ازون
٣- باران‌های اسیدی
٤- کم و آلوده شدن منابع آب
٥- کاهش و آلودگی منابع خشکی مورد نظر پروژه‌های جهانگردی
در این بررسی‌ها انجمن جهانی سفر و جهانگردی توجه خاصی به آلودگی منابع خشکی و کاهش آن داشته است. واضح است که مشکلات ناشی از کاهش منابع خشکی مورد توجه پروژه‌های جهانگردی در بلندمدت بسیار جدی است.
اثرات مثبت گردشگری بر محیط‌زیست
صنایع توریستی در صورتی که همراه با حفاظت از پوشش‌های طبیعی، خاک و آب‌وهوا باشد ازجمله سودمند‌ترین صنایع خواهد بود و باعث اشتغال‌زایی در سطح وسیع می‌شود. صنعت هیچ‌گونه آلودگی برای محیط‌زیست به وجود نمی‌آورد و به جای کارخانه‌های آلوده‌کننده، بر پایه رستورا‌ن‌ها و هتل‌ها بنا شده است. از آن گذشته پیش‌بینی می‌شود که گردشگری در طبیعت، بخش اعظم بازار گردشگری سال‌های آینده را به خود اختصاص دهد. درواقع این نوع گردشگری، جهت ارتقای پیشرفت اقتصادی هر کشور، مردم بومی منطقه و حفظ ارزش‌های طبیعی، زیست‌محیطی و فرهنگی مناطق گردشگری، مناسب تشخیص داده شده است. به همین لحاظ توسعه این بخش جزو اهداف اصلی صنعت گردشگری در نظر گرفته می‌شود.
همچنین صنعت جهانگردی قادر است کانون توجه را به مسائل مهم زیست‌محیطی معطوف کند و پایه‌گذار طرح‌هایی باشد که موجب حفظ و حراست از محیط‌زیست می‌شود. به‌عنوان مثال: جهانگردی می‌تواند توجه عموم را به مسأله تنوع گونه‌های حیوانات و گیاهان بسیاری که در خطر انقراض هستند، جلب کند.
اثرات منفی گردشگری بر محیط‌زیست
جهانگردی می‌تواند محیط‌زیست طبیعی را به خطر اندازد، باعث تغییر آن شود و اثرات منفی بسیار زیادی روی آن بگذارد. بازدیدکنندگان طبیعت، ضایعات و آلودگی تولید می‌کنند. آلودگی‌هایی مثل آلودگی آب، آلودگی هوا، ضایعات جامد و آلودگی صوتی و بصری. جاذبه‌های طبیعی با استفاده نادرست یا بیش‌ازحد می‌تواند در معرض خطر قرار گیرد. احداث خدمات برای جهانگردان می‌تواند موجب تغییر و دگرگونی چشم‌اندازهای طبیعی شود. برای مثال آلودگی بصری می‌تواند از طریق نصب زیاد بیلبوردها روی دهد. همزمان با توسعه جهانگردی، تقاضا برای زمین افزایش می‌یابد، به‌خصوص برای نواحی عمده و درجه اول مانند زمین‌های ساحلی، چشم‌اندازهای ویژه و کوه‌ها. بدون دوراندیشی، چشم‌اندازهای طبیعی و فضاهای باز ممکن است ازبین‌بروند. تخریب یا زیان رساندن به گونه‌های گیاهی یا جانوری می‌تواند با جمع‌آوری گیاهان و جانواران موردپسند، برای فروش یا نگهداری یا لگدکوب‌کردن زمین روی دهد. جهانگردان یا مشاغلی که خدماتی به آنها ارایه می‌دهند اغلب، گیاهان، جانوران، صخره‌ها، فسیل‌ها، مرجان‌ها و آثار فرهنگی و هنری را در یک منطقه ازبین‌می‌برند. بازدیدهای کنترل‌نشده یا بیش‌ازاندازه، توسط بازدیدکنندگان می‌تواند کیفیت چشم‌اندازهای طبیعی، مکان‌ها و بناهای تاریخی را تنزل دهد. در جایی که آب نایاب است، جهانگردان می‌توانند موجودی ذخیره در دسترس را هدر دهند. مسافران همچنین می‌توانند به‌طور غیرعمدی گونه‌های غیربومی را معرفی کنند که این مسأله می‌تواند موجب افزایش تجارت حیوانات و گیاهان شود. جریان پیوسته و دایمی بازدیدکنندگان با تأثیر بر زندگی حیوانات اهلی و مختل‌کردن چرخه تولیدمثل و تغییر در رفتار‌های طبیعی آنان، ممکن است موجب ازهم‌گسیخته‌شدن حیات‌وحش شود (گلن). برخی دیگر از اثرات منفی زیست‌محیطی توریسم عبارت است از: تخریب محیط‌زیست طبیعی به دلیل ایجاد ساختمان هتل‌ها و فرودگاه‌ها در مناطق پوشش‌های طبیعی، آلوده‌سازی محیط طبیعی و احیانا ورود بیماری‌های واگیردار به کشور.
پیامدهای مهم زیست محیطی گردشگری
گرمایش زمین، آسیب دیدگی لایه ازون ، باران‌های اسیدی ، کم و آلوده شدن منابع آب، کاهش و آلودگی منابع خشکی مورد نظر پروژه‌های جهانگردی
نظر شما