سلامت نیوز: شهر تهران یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان از نظر هوا به شمار می‌رود. از هر ۳ روز در سال، یک روز هوای شهر تهران، آلوده است. 

به گزارش سلامت نیوز، همشهری نوشت: علاوه بر آلاینده‌ها، عوامل جغرافیایی نیز نقش مؤثری در آلودگی هوای تهران دارند. امروز آلودگی هوا و اثرات مخرب آن مورد توجه عموم واقع شده به‌طوری كه شهر تهران به‌عنوان پر جمعیت‌ترین شهر كشور و یكی از آلوده‌ترین مناطق دنیا مورد توجه قرار دارد. آلودگی هوای تهران ناشی از عواملی چون توسعه بی‌رویه شهر و جمعیت، رشد فزاینده خودروها و مصرف انواع سوخت‌های فسیلی است. ازجمله آثار بسیار مخرب آلودگی تهران تأثیر آن بر سلامت جسمی و روحی ساكنان این شهر است.

در تهران مانند سایر شهرهای بزرگ، حمل‌ونقل سهم بالایی را در آلودگی هوا داراست. مصرف سوخت در تهران فقط در بخش حمل ونقل (بنزین و گازوئیل) حدود 2میلیون تن در سال است كه این مقدار مصرف سوخت با توجه به وضعیت فنی خودروها، باعث پراكنده شدن حدود 3000تن منواكسیدكربن، 450تن هیدروكربن، 130تن اكسید ازت، 30تن اكسید گوگرد، 30تن ذرات معلق و 2تن سرب در روز می‌شود. آلودگی هوا می‌تواند به انسان و محیط‌زیست آسیب برساند.

آلاینده‌های هوا از منابع آلاینده‌های اولیه و فرایندهای تغییر و تحول جوی ازجمله شكل‌گیری آلاینده‌های ثانویه و پراكندگی تحت‌تأثیر ویژگی‌های توپوگرافی محلی و شرایط هواشناسی به‌وجود می‌آیند. قرارگیری در معرض آلودگی هوا ممكن است تأثیراتی كوتاه‌مدت (چند دقیقه تا 24ساعت) یا بلندمدت (ماه تا سال) بر سلامت محیط داشته باشد.

تخمین زده می‌شود كه حدود 70درصد مرگ‌ومیرها در تهران ناشی از مشكلات تنفسی و قلبی است كه این مشكلات ارتباطی مستقیم یا غیرمستقیم با آلودگی هوای تهران دارد. با توجه به آمار و اطلاعات موجود، مصرف انرژی‌های فسیلی در بخش حمل‌ونقل روند رو به رشدی دارد كه به همین میزان شاهد رشد انواع آلاینده‌های ناشی از این بخش در هوای كشور هستیم به‌طوری كه در سال1380 بخش حمل‌ونقل بیشترین سهم را در آلودگی داشته و به میزان 60.2درصد اكسیدهای ازت، 22درصد دی اكسید گوگرد، 98.3درصد منواكسیدكربن، 90درصد هیدروكربن‌ها و 75درصد ذرات معلق را منتشر كرده است.

اثر آلودگی هوا در افزایش مرگ‌ومیرها با حوادث تلخ و ناگواری كه در نیمه قرن اخیر در آمریكا و اروپا رخ داد، نمایان شد. نتایج مطالعات زمانی در اوایل دهه90 در نقاط مختلف نشان داد كه حتی غلظت پایین آلودگی هوا نیز با افزایش مرگ‌ومیر در نقاط مختلف اروپا و آمریكا مرتبط است. اگرچه درواقع مرگ‌ومیر منتسب به آلودگی هوا كم است ولی به‌علت بزرگ بودن جمعیت در معرض خطر و حساس بودن گروه خاصی از جامعه، بار بیماری منتسب به این پدیده بسیار زیاد خواهد بود.

مطالعات انجام گرفته نشان داده است كه شهرهای تهران و اصفهان از شهرهای آلوده ایران هستند لذا هرگونه تصمیم‌گیری مدیریتی در جهت كاهش آلودگی هوای كلانشهرها نهایتا باید با بررسی اطلاعات منسجم و قابل اطمینان در زمینه وضعیت آلودگی هوای شهر انجام پذیرد. طبق مطالعات محیط‌زیست تهران 70درصد مرگ‌ومیرها در تهران ناشی از مشكلات تنفسی و قلبی است كه این مشكلات ارتباطی مستقیم یا غیرمستقیم با آلودگی هوای تهران دارد. مطالعات فراوانی در مورد دوره‌های آلودگی هوا در كشورهای مختلف انجام شده است.

در كشورهای مختلف ازجمله كشور یونان (شهر آتن)، قسمت‌های شرقی آلمان، چین و برزیل در مورد ارتباط بین آلاینده‌های هوا و مرگ‌ومیرهای ناشی از بیماری‌های مختلف مطالعات فراوانی انجام شده است. در همه این مطالعات آلودگی هوا در ارتباط با پارامترهای اقلیمی مانند دما، بارش و باد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند. همچنین بیشتر مطالعات اخیر در سانتیاگو، شیلی، كبك و هنگ‌كنگ، ارتباط معناداری بین آلودگی هوا و بیماری‌های قلبی - عروقی و تنفسی گزارش كردند.

سالانه حدود 1.5میلیون تن مواد آلاینده در تهران تولید می‌شوند و احاطه تهران توسط كوه‌ها در سمت شرق و شمال و عدم كفایت باد در پراكنده‌سازی‌ آلاینده‌ها موجب تجمع آنها بر فراز شهر می‌شود. همچنین ارتفاع بالای تهران از سطح دریا كمك به احتراق ناقص سوخت‌ها می‌كند كه این خود بر مشكلات آلایندگی می‌افزاید.

سالمندان، كودكان و زنان باردار ازجمله 3گروه حساس در یك جامعه به شمار می‌آیند كه به‌دلیل وضعیت سنی و ضعف سیستم ایمنی حساسیت بیشتری نسبت به دیگران دارند. كودكان مقیم تهران نسبت به كودكانی كه در شهرستان‌ها زندگی می‌كنند بیشتر در معرض خطر هستند و بیشتر این خطرات ناشی از آلودگی هواست.

شهرهای بزرگی مثل تهران به‌دلیل تراكم زیاد جمعیت، وسایل نقلیه فراوان، ترافیك بالا و وجود كارخانجات متعدد نسبت به شهرستان‌های كوچك‌تر هوای آلوده‌تری دارند. داده‌های ثبت شده موارد فوت در منابع اطلاعاتی سازمان بهشت زهرا نشان می‌دهد كه حدود 43درصد از كل مرگ‌های غیرتصادفی اتفاق افتاده در سال‌های اخیر مربوط به‌علت‌های قلبی - تنفسی بوده است.

نویسندگان:

 مسعود فشکی| کارشناس بهداشت محیط
حمیدرضا بلقیس‌زاده| استادیار دانشگاه آزاد اسلامی