سلامت نیوز: «دریاچه ارومیه خشك خواهد شد.» «دریاچه ارومیه باید تبدیل به پارك حیات وحش شود.» این جملههای برخی متخصصان حوزه محیطزیست درباره دریاچه ارومیه، بزرگترین دریاچه داخلی كشور بود، دریاچهای كه تا سال ٩٢ به حال خود رها شده بود و مسوولی در دولت دهم، اولویتی برای احیای آن در نظر نداشت چرا كه گمان نمیشد خشك شدن حوضه آبی هم میتواند بحرانآفرین باشد و گریبان چندین استان و میلیونها نفر را بگیرد.
به گزارش سلامت نیوز،روزنامه اعتماد نوشت: مسوولان دولت نهم و دهم با تاكید بر كشاورزی كشاورزان منطقه، خواستند به درخواست مردم اهمیت دهند حال آنكه نخواستند بفهمند كه با از بین بردن دریاچه كه از نگاه آنها ارومیه و در نگاه كلانتر محیطزیست، مسالهای فانتزی محسوب میشد، زندگی همان كشاورزان تحت تاثیر قرار میگیرد. آنها زمینهایشان را از دست میدهند چون دیگر آبی برای آبیاری نخواهند داشت، آنها مجبور به مهاجرت میشوند چون نمیتوانند در هوای آكنده از نمك نفس بكشند. ١٤ استان از این بحران از خشك شدن دریاچه، از توفان نمك، از ركود گردشگری در منطقه آسیب میبینند.
ستاد احیای دریاچه ارومیه به همت رییسجمهور روحانی، در آغاز دولت یازدهم آغاز به كار كرد. ستاد با حضور كارشناسان و چهرههای برجسته در حوزه محیطزیست، آب و نیرو و كشاورزی گرد هم جمع شدند تا مشكلات دریاچه را حل كنند. دریاچه بعد از ٣ سال از مرگ حتمی نجات پیدا كرد؛ وضعیتش از بحرانی به حالت تثبیتشده رسید، وضعیتی كه سرآغاز احیا میتوان حسابش كرد. معصومه ابتكار، رییس سازمان حفاظت محیط زیست به «اعتماد» در خصوص روند تثبیت و احیای دریاچه ارومیه، آنچه بر دریاچه گذشته و آنچه باید از این به بعد به آن پرداخت، گفت. او معتقد است مردم واقعیت احیای دریاچه ارومیه را میبینند، این راه باید ادامه یابد تا شاهد به ثمر رسیدن تلاشها در زمینه بازگشت دریاچه باشیم.
در طول ٣ سال گذشته، دریاچه ارومیه بهطور ویژه مورد توجه دولت بود. از تشكیل ستاد احیای دریاچه ارومیه تا مكلف كردن دیگر دستگاهها و وزارتخانهها برای هماهنگی در جهت ورود آب به دریاچه را شاهدیم. وضعیت كنونی دریاچه را چگونه میبینید؟ چقدر به احیای كامل دریاچه نزدیكیم؟
بر اساس اقداماتی كه طی این سه سال گذشته صورت گرفته، اقدامات همگی علمی، فرابخشی و منسجم بوده. به لطف خدا و با درنظر گرفتن ساز و كار مدیریت پویا و تاثیرگذار، احیای دریاچه تا اینجا انجام گرفته است. در حال حاضر وضعیت دریاچه نسبت به سال ٩٢ قطعا بهتر است. روند افول دریاچه تا سال ٩٢ و ٩٣، تا زمانی كه برنامههای احیا شروع و عملیاتی شود، حجم آب دریاچه به ٥٠٠ میلیون مترمكعب رسید. این حجم در حال حاضر به ٢و نیم میلیارد مترمكعب رسیده و مساحت دریاچه هم ٥ برابر شده است. براساس ارزیابیهای كارشناسان داخلی و بینالمللی و بازدیدی كه معاون دبیركل سازمان ملل یكماه پیش از دریاچه داشت، همه ارزیابیها مبنی بر این است كه برخلاف تصوراتی كه نشان از غیرممكن بودن احیای دریاچه میداد، دریاچه رو به احیاست و وضعیت بهتری دارد. این روند اگر ادامه یابد، سازمانها وظایفشان را ادامه خواهند داد. در این پروژهها سازمان جنگلها و منابع طبیعی طرحی ایجاد كرد برای كاشت نهال و تثبیت شنها و كانونهای گرد و غبار اطراف دریاچه. سازمان محیط زیست قرق ایجاد كرد و مركز پایش و آیندهپژوهی دریاچه را ایجاد كرد. كشاورزان برای كشاورزی سازگار با محیط زیست آموزش دیدند؛ وزارت نیرو با مدیریت منابع آب و رهاسازی حقابه دریاچه از سدها و لایروبی رودخانه، آب را به دریاچه رساند. بستن چاههای غیرمجاز، اتقاق مهمی است كه رخ داده. اصلاح الگوی كشاورزی و برداشت آب توسط وزارت جهادكشاورزی و سازمان محیط زیست با همكاری مشاوران بینالمللی روی روستاهای مختلف دارد انجام میشود. این كارشناسان معتقدند كاهش مصرف آب در طرحهای تغیر الگوی كشت و جلوگیری از برداشت بیرویه آب تا ١٧ درصد كاهش برداشت از منابع آب را ایجاد كرده است و باعث شده حقابه دریاچه تا حدی برگردد. احیای تالابهای اطراف دریاچه هم در دستور كار بوده. وزارت راه برای اصلاح میان گذر برنامه دارد. مطالعاتشان تكمیل شده و به مرحله اجرا رسیده است. كارهای بزرگی صورت گرفته كه نشاندهنده پروژه موفق میانبخشی با ساز و كار مدیریتی موثر است. خوشبختانه داریم نتیجه را میبینیم. نتیجه هم قابل انكار نیست. خیلیها دارند تلاش میكنند واقعیت را انكار كنند، اما وقتی مردم میتوانند تصاویر این واقعیت را ببیند، این تلاش سودی ندارد.
وقتی دریاچه به حال احتضار رسیده بود با عدد ٩٠ درصد خشك شدن دریاچه مواجه بودیم، در حال حاضر چند درصد از دریاچه به حیات بازگشته است؟
حداقل بین ٤٠ تا ٥٠درصد در زمینه احیای دریاچه موفق بودهایم و این روند رو به بهبود هم هست. این نكته را هم بگویم متاسفانه بارندگی در منطقه نسبت به قبل بهتر نشده كه كاهش هم داشته. با وجود همه بارشهایی كه در این منطقه داشتیم، ١٣درصد نسبت به متوسط بارشها كاهش داشته. در نتیجه میتوان گفت بازگشت دریاچه تاثیر بارشها نبوده. آب منطقهای هم اعلام كرده در این حوزه افزایش بارش نداشتیم. اما بارندگی ١٣درصد كمتر از نرمال هم وقتی موانع باز شود، به دریاچه كمك میكند. یكی از مشكلات اصلی، موانعی بود كه بر سر راه رسیدن آب به دریاچه بوده و باعث میشد آب به دریاچه نرسد. برداشتهای غیرمجاز آنقدر زیاد بود و موانع ایجاد شده آنقدر زیاد بودند كه آب به دریاچه نمیرسید. الان رودخانهها آب را به دریاچه میرسانند، در واقع رودخانهها كاركرد اكولوژیك خود را بازیافتند. الان دریاچه زنده است و رو به احیای كامل است. البته احیای دریاچه برنامه بلندمدت است، چیزی نیست كه با یك فوت درست شود. این نتایج خوب باید ادامه پیدا كند. البته مشكلات و ضعفهایی هم وجود دارد، ما نمیگوییم همه كارهای ما صددرصد عالی بوده، در میان این همه كار، حتما كمبودی هم بوده ولی در مجموع برآیند عالی بوده. این مشكلات را هم باید برطرف كنیم. این رویكرد اگر خوب است باید ادامه پیدا كند، بخشیاش دست خود مردم است. اگر مردم میخواهند، ادامه پیدا میكند در غیر اینصورت برمیگردیم سر خانه اولمان. دورهای بود كه مسوولان كشور تحت عنوان اینكه به مردم برسیم و مشكلات مردم را حل كنیم، میگفتند كشاورزان هرچقدر میخواهند آب بردارند، همین شعارهایی كه «شما از جنس مردم نیستید و ٩٦ درصد» و این حرفها بود كه ارومیه را به این نقطه رساند. در سال ٨٤ مشخص بود دریاچه این مشكلات را دارد، آن موقع ما ستاد استانی داشتیم، درخواست حقابه داشتیم. دولت هشتم همه این راه را رفت، اما دولت نهم آمد و با شعارهای پوپولیستی كه این حرفها تشریفات است، مردم آب و كشاورزی میخواهند، این حرفها بلا سر دریاچه آورد. سال آخر فهمیدند چه خطای بزرگی كردند. مراقب باشیم دوباره در این تلهها نیفتیم، طبیعت ایران، دریاچه ارومیه و تالابهای ایران دیگر تاب و تحمل این فراز و نشیبها را ندارد.
میان گذر دریاچه ارومیه یكی از عاملان خشك شدن دریاچه بوده و هست. وزارت راه چه اقدامی برای برطرف كردن معضلات ناشی از میان گذر در نظر دارد؟
سازمان محیط زیست در دولت هشتم بهشدت مخالف احداث میان گذر بود، چون معتقد بود عوارض سنگینی برای دریاچه خوهد داشت. اواخر دولت هشتم مجوز آن هم صادر نشد، اما شروط سنگینی برای جاده گذاشته شد؛ شروطی كه باید آبگذرهای كافی برای عبور و گردش آب به واسطه آن پیدا شود. دو مساله در این میان مطرح بود؛ یكی اینكه گردش آب داخل دریاچه به هم نخورد. این گردش آب با وجود میان گذر و بدون وجود آن خیلی تغییر میكرد. مساله دوم بحث رسوبگذاری بود كه نباید آنجا اتفاق بیفتد چون به عنوان یك دیواره عمل میكند و تعادل آب شمال و جنوب دریاچه به هم میخورد. اینها شروط میان گذر بود كه متاسفانه رعایت نشد. غیر از قطعهای كه پل بود، بقیه مسیر شنریزی و سنگریزی وسیع اتفاق افتاد. این وضعیت میان گذری است كه در دولت نهم كار عملیاتیاش انجام شد. یكی از اقدامات ستاد احیا كه پیشنهاد دادیم بحث بازنگری میانگذر بود كه دانشگاه تبریز دارد مطالعاتی رویش انجام میدهد و تاثیرات میانگذر را دیده. راهكارهایش را در یك برنامه مدیریت زیست محیطی پیشنهاد داده كه چند سناریو دارد؛ احداث دهانههایی كه حداقل این دهانهها بین ٥٠٠ متر تا یك كیلومتر در یك تا دو دهانه در سمت شرقی و غربی ایجاد شود كه گردش آبی آنجا رخ دهد. این مطالعات انجام شده، به وزارت راه اعلام كردیم، اقدامات اولیه برای اصلاح میانگذر دارد انجام میشود. میانگذرها باید اصلاح شوند تا مخاطراتی كه برای دریاچه امكان دارد به وجود بیاید را به حداقل برسانیم. آینده و سرنوشت ارومیه در دست مردم است. انتخاب با خودشان است: یا مدیریت خردمندانه محیط زیست و منابع طبیعی ایران، یا بازگشت به روشهایی كه جز سردرگمی و اضمحلال این سرمایههای طبیعی، نتیجهای نخواهد داشت و سختیهای زیادی در زمینه اقتصادی و اجتماعی درست برخلاف شعارهایی كه داده میشود، ایجاد شود. در مورد دریاچه ارومیه اثبات شد كه این مساله میتواند مسائل خیلی زیادی برای مردم ایجاد كند؛ معیشت، سلامتی، كشاورزی و زندگی مردم بهشدت تحت تاثیر نابودی دریاچه قرار خواهد گرفت.
نظر شما