خوشبختانه به همت جمعی از كارشناسان با غیرت معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكی، در این معاونت از ابتدای سال 89 تصمیم بر آن شد كه جلوی استفاده از خمیر مرغ در فراورده های گوشتی گرفته شود و به همین جهت در تیر ماه 89 دستورالعمل شماره FBI/-360 مورخ 3/4/89 برای استفاده از خمیر مرغ تدوین و به صاحبان صنایع ابلاغ شد. بر اساس دستورالعمل ضربتی وزارت بهداشت كارخانجات موظف بودند تا پروانه های ساخت محصولات با خمیر مرغ را باطل نموده و پروانه های جدید تقاضا نمایند و همچنین معاونت های غذا و داروی استان ها نیز تا تعیین تكلیف نهایی دستگاه های استخوان گیر كارخانه های تولیدی سوسیس و كالباس را در محل خط تولید پلمپ نمایند.
طبیعتا اجرای این دستورالعمل ضربتی مقاوت بسیار زیادی از سمت صنعتگرانی كه شرایط بازار رقابتیشان چند سالی بود بر اساس قیمت های پایین و حضور پر رنگ خمیر مرغ شكل گرفتی بود ایجاد می نمود. البته جلوی كار خطا را باید به هر نحوی گرفت حتی اگر عجولانه باشد ولی در میان همه مقاومت ها و لابی ها یك حرف اساسی وجود داشت و آن اینكه اگر قرار است محدودیتی اعمال شود باید به یكباره و در همه جای كشور اعمال شود. زیرا در صورت اجرای ناقص و بخشی این دستورالعمل حاصل اجرای آن تنها از بین رفتن تولید كنندگان با سابقه و ملتزم به قانون در مقابل تولیدكنندگان متقلب است.
متاسفانه از همان ابتدای اجرای دستورالعمل مذكور چند عامل باعث نتیجه ندادن و به زعم نگارنده اثر معكوس بر آن گذاشت به گونه ای كه اكنون پس از گذشت چند ماه از اجرای دستورالعمل، استفاده از خمیر مرغ نه تنها كاهش نیافته است بلكه به صورت به مراتب غیر بهداشتی تر و غیر قانونی در تعداد زیادی از كارخانجات سوسیس و كالباس در گوشه و كنار كشور صورت می گیرد. عوامل مربوطه به شرح زیر می باشد:
1- داستان تكراری نهادهای موازی: همانگونه كه پیشتر نیز ذكر شد دو نهاد سازمان دامپزشكی و معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت كه از لحاظ مدیریتی نیز كاملا مستقل می باشند در امر تولید و استفاده از خمیر مرغ دخیل هستند. در زمانی كه معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت قصد ریشه كن نمودن استفاده از خمیر مرغ را در كشور داشت، سازمان دامپزشكی اصرار بر قانونی بودن تولید خمیر مرغ در واحد های قطعه بندی تحت نظارت این نهاد داشت (و دارد) و اینكه معاونت غذا و دارو نمی تواند در حوزه كاری نهادی دیگر دخالت كند. در حالی كه مشخص نشد آخر كه خمیر مرغ تولیدی قطعه بندی ها قرار است كجا به غیر از صنعت سوسیس و كالباس استفاده شود؟
2- دخالت های نهادهای غیر مرتبط : به هر حال تولید كنندگان به این جهت كه كارآفرینند مورد تكریم نهاد های دولتی هستند و زمانی كه شكایتی به نهاد هایی مانند سازمان صنایع ، اداره كار و استانداری ها می برند مسئولان سعی در حل و فصل مسائل ایشان دارند. همزمان با اجرای چنین تغییر اساسی در صنعت سوسیس و كالباس مدیران زیادی دست به دامان نهاد های حمایتی تولید شدند و طبیعتا تا حد زیادی نیز از این حمایت برخوردار شدند. استان اصفهان اولین استانی بود كه این دستورالعمل از ابتدای تیر ماه 89 در آن اجرایی شد و كلیه دستگاه های استخوان گیر مستقر در كارخانجات این استان پلمپ گردید و معاونت غذا و داروی این استان نیز با قدرت و نظارت دقیق از استفاده از این دستگاه ها جلوگیری نمود ولی به طور مثال در استان فارس به عنوان یكی از قطب های تولید سوسیس و كالباس استانداری فارس و اتاق بازرگانی این استان جلوی اجرایی شدن دستورالعمل مذكور را گرفتند و در این استان تولیدكنندگان به صورت آزادانه تا انتهای مرداد ماه مجوز استفاده از دستگاه های استخوان گیر را داشتند و بعد از آن نیز طبق شواهد و شنیده ها تولید و استفاده از خمیر مرغ در این استان همچنان بازار داغی دارد. این وضعیت بیشترین ضربه را به اجرای چنین دستورالعملی گذاشت. به گونه ای كه برخی از تولیدكنندگان كه سعی در رعایت قانون را داشتند با مشاهده چنین تبعیض هایی تا حد زیادی از قانونمداری خود پشیمان شدند و سعی كردند راه هایی برای استفاده غیرمجاز از خمیر مرغ بیابند. قطعا رقابت با تولید كننده ای كه از خمیر مرغ در محصولاتش استفاده می كند برای تولید كننده قانون مدار غیر ممكن است.
3- عدم عزم سراسری و جدی برای حذف خمیر مرغ: هنوز هستند كارشناسان بسیاری كه در كنار صاحبان صنایع از خمیر مرغ به عنوان تكنولوژی كه در كشور های پیشرفته نیز استفاده می شود دفاع می كنند و این تصمیم معاونت غذا و دارو برای حذف خمیر مرغ را غیر كارشناسی دانسته و معتقدند تولید فراورده های گوشتی از خمیر مرغ پروتئین ارزان در اختیار جامعه می گذارد. همانگونه كه پیشتر نیز اشاره شد هنوز سازمان دامپزشكی برای تولید خمیر مرغ مجوز قانونی صادر می كند. (البته كارشناسان محترم ذكر نمی كنند كه در كشور های پیشرفته تعداد كارخانجات محدود است و مجوز چنین دستگاه هایی را به هر كسی نمی دهند) . طبیعی است برای تغییر چنین مهمی كه اجرای آن قطعا تبعات اقتصادی شدیدی (درحوزه مربوطه) در پیش دارد در صورتی كه عزم جدی و اطلاع رسانی همگانی در پیش نداشته باشد عملا اجرایی نخواهد شد و مجریان طرح نیز در برخورد با مقاومتها و فشار هایی كه در مقابل اجرا انجام می شود در صورت پشتیبانی نشدن پس از مدتی دلسرد شده و از ادامه پیگیری طرح و مقابله با متخلفین انصراف می دهند.
به این ترتیب در طی تابستان سال 89 صنعت سوسیس و كالباس در اثر ابلاغ دستورالعمل حذف خمیر مرغ دچار تنش و مشكلات شدیدی شد و اجرای دستورالعمل هم برای كارشناسان معاونت های غذا و داروی استان ها هم زحمت زیادی در بر داشته است ولی متاسفانه به دلایل فوق نتیجه همه این زحمات آنچنان كه باید و شاید موثر واقع نشده است و همچنان به زعم كارشناسان صنعت سوسیس و كالباس در بیش از 80 % كارخانه های كشور همچنان خمیر مرغ استفاده می شود. (البته در محصولات ارزان قیمت و همچنین در ساعات شب و غیر متعارف كه دور از چشمان ناظران بهداشتی و ناظران ادارات دولتی) و این امر جز برای مردم ضرری را متوجه کسی نمی کند . اثبات این موضوع نیز آنچنان موضوع سختی نیست. قطعا اگر در كارخانه ای از خمیر مرغ استفاده نشود محصول سوسیس 40% مرغ آن كارخانه نباید ارزان تر از 2500 تومان برای هر كیلو درب كارخانه عرضه شود در صورتی كه هم اكنون 80% كارخانجات سوسیس 40% مرغ را به قیمت زیر 2000 تومان برای هر كیلو عرضه می كنند. مسئله زمانی پیچیده تر شده كه این طرح همزمان با طرح هدفمند كردن یارانه ها شده است و از طرفی وزارت بازرگانی سعی در تثبیت قیمت ها دارد و به كارخانجات اولتیماتوم داده شده كه محصولات را به قیمت سابق عرضه كنند. غافل از اینكه مهم ترین علت ارزان فروشی سابق كارخانجات سوسیس وكالباس استفاده گسترده از خمیر مرغ در تولید محصولات پایه بوده است.
خبر مرتبط : به نام سوسیس و کالباس ، چه می خوریم؟؟
پس از طرح مسئله به نام سوسیس و کالباس چه می خوریم؟؟ و آشنا شدن با نحوه آماده کردن خمیر مرغ و استفاده این ماده در تولید سوسیس و کالباس،حال باید به حل مسئله فکر کرد ، نوشتار زیر به بررسی تاریخچه برخورد با خمیر مرغ در تولید سوسیس و کالباس و علل ناموفق بودن این موضوع دارد .
نظر شما