سلامت نیوز:هجوم ریزگردها به ایران و تنش آبی در 50درصد از مساحت كشور، این روزها به بحران امنیتی در كشور تبدیل شده است؛ بحرانی كه در نتیجه عملكرد اشتباه مسئولان كشور در اجرای پروژه‌های سدسازی، انتقال آب و كشاورزی به شیوه چند قرن‌گذشته و اجرای پروژه‌های آبی كشورهای همسایه مانند تركیه به‌وجود آمده است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه قانون، تركیه در طرحی به‌نام «گاپ» درنظر دارد 22 سد احداث كند كه البته برخی از این سدها مانند آتاتورك، درحال حاضر احداث شده و سد ایلیسو نیز، درحال احداث است. نكته جالب توجه‌ای كه در این موضوع خودنمایی می‌كند، سرمایه‌گذاری 100 میلیون دلاری اسراییل در طرح «گاپ» تركیه است.
فلج میان‌رودان با طرح «گاپ» تركیه
اوایل دهه80 بود كه مردم ایران با واژه ریزگرد آشنا شدند؛كلمه‌ای كه زندگی ساكنان خوزستان و غرب كشور را به‌معنای واقعی موردتوجه قرار داد. اما ریزگرد تنها در جنوب و غرب كشور نماند و پای آن حتی به تهران و استان‌های شمالی كشور نیز باز شد. درحال حاضر بیش از 25 استان كشور، تحت تاثیر مساله ریزگرد قرار دارند.موضوعی كه سرمنشأ آن، پروژه‌های آبی تركیه و خشكسالی عراق و سوریه، است.
این «گاپ» نابودگر
اولین طرح آبی كه تركیه در چندسال اخیر اجرا كرده است، «گاپ» نام دارد. براساس شواهد، تنها 24 میلیارد دلار از 32 میلیارد دلار اعتبار كلی این پروژه توسط دولت تركیه تامین شده است. طرحی كه بیش از 60 هزار میلیارد مترمكعب آب از حقابه رودخانه‌های دجله و فرات را به‌وسیله سدسازی ربوده است. معروف‌ترین سد این پروژه، «آتاتورك» نام دارد كه موجب شده است منطقه میان‌رودان یا بین‌النهرین از 90 رودخانه به حجم زاینده‌رود محروم شود. پیامد اجرای طرح «گاپ»، بحران خشكسالی در سوریه و عراق، بایر شدن چند میلیون هكتار از اراضی كشاورزی این كشورها و قطع حقابه رودخانه هورالعظیم ایران از دجله و فرات بوده است. براساس آمار سال 68 ، چشمه‌های تولید گرد‌وخاك در منطقه عراق و سوریه، 6 چشمه بوده اما درحال حاضر به بیش از 300 چشمه افزایش یافته است.
اما چرا پروژه‌های سدسازی تركیه و بحران خشكسالی در سوریه و عراق، برای ایران مهم است؟محیط زیست،جغرافیاپذیر نیست به‌همین دلیل، دود سدسازی تركیه و خشكسالی سوریه و عراق در چشم مردم ایران رفته است.
«گاپ»، زیر ذره‌بین كمیته امنیت آب
پس ازجنجال‌های رسانه‌ای درخصوص بحران آب ایران و پروژه‌های آبی تركیه، مسئولان كشور بالاخره به این مساله واكنش نشان دادند. نتیجه این واكنش، تشكیل كمیته امنیت آب در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای‌اسلامی بود.
یكی از پرونده‌هایی كه به‌تازگی در این كمیته مورد بررسی قرار گرفته، طرح «گاپ» تركیه است. كمیته امنیت آب، این طرح را تهدید بزرگ آبی نه‌تنها برای ایران بلكه خاورمیانه اعلام كرده است و آن را نشانی از برتری‌جویی و سلطه‌طلبی منطقه‌ای از طریق آب برای تركیه می‌داند.
علیرضا رحیمی، عضو كمیته امنیت آب در مصاحبه‌ای درباره طرح «گاپ» گفته است:«پروژه آناتولی بزرگ یا گاپ، طرحی بلندپروازانه برای تركیه است. این پروژه ناظر بر سدسازی در ترکیه است که کشورهای سوریه و عراق و بخشی از جنوب ایران را به لحاظ محیط زیستی تحت شعاع قرار می‌دهد. در پروژه گاپ، ۲۲ سد و ۱۵ نیروگاه پیش‌بینی شده است. در جنوب شرق ترکیه، هشت سد بزرگ و متوسط از جمله آتاتورک در رودخانه فرات و ایلیسو در دجله احداث شده است. در دو دهه گذشته، ۲۳میلیارد دلار هزینه پروژه گاپ شده که هدف آن، تامین ۲۵ درصد از منابع آب و ۲۰ درصد از مجموعه برق مورد نیاز ترکیه است».
او با اشاره به پیامدهای اجرای این طرح افزود:«طبق بررسی‌های کارشناسان محیط زیست و وزارت نیرو، درصورتی که پروژه گاپ با احداث ۲۲ سد به بهره‌داری برسد، حدود ۵.۶ میلیون هکتار از اراضی سوریه و عراق به بیابان تبدیل شده و بخش‌جنوبی ایران به‌صورت مشخص هورالعظیم، به‌لحاظ زیست محیطی متاثر می‌شود و ورود ریزگردها از کشورهای منطقه‌ای که با بیابان‌زایی مواجه شده‌اند، تشدید خواهد شد. تهدیدات زیست محیطی در مناطق همجوار با عراق از جمله هورالعظیم و تنش‌های حقوقی همچون حقابه با کشورهای همجوار و مناطق پایین دست، اجرای پروژه گاپ و افزایش ریزگردها، سه اثری است که با اجرای کامل پروژه گاپ به ایران وارد می‌شود. اما نكته قابل توجه اینجاست كه اسراییل در این پروژه، ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده است و بیش از ۸۵ درصد پیمانکاران پروژه گاپ، به‌خصوص در سدسازی، آبیاری و زهکشی از شرکت‌های اسراییلی هستند. حضور شركت‌های پیمانكار اسراییلی برای این سرمایه‌گذاری بسیار معنادار است».
علاقه‌مندی اسراییل به «گاپ» بی‌ارتباط با مشكل آبی این كشور نیست. اسراییل، کشوری خشک است كه درحال حاضر بخش بزرگی از آب آن توسط كارخانه‌های آب شیرین‌كن تامین می‌شود؛ به همین دلیل برای پیشگیری از بحران و تامین آب در آینده، به كشوری پرآب نیاز دارد. سرمایه‌گذاری این كشور در تركیه، می‌تواند آینده آبی اسراییل را تامین كند.
رحیمی درباره اقدامات صورت گرفته در این حوزه گفت:« مجموعه دستگاه‌های مرتبط در حوزه آب به‌خصوص وزارت نیرو باید با مدیریت منابع آب، سدسازی و بهره‌برداری از آن‌ها، برنامه‌ای جامع با سرعت بیشتری پیش ببرند. سازمان حفاظت از محیط‌زیست نیز، برای مقابله با ریزگردها و گسترش بیابان در کشور،باید برنامه‌های در دست اقدام را باسرعت بیشتری انجام دهد. همچنین با توجه به اینکه دیپلماسی اقتصادی در برنامه ششم به‌خصوص دیپلماسی آب و علاوه‌بر آن موضوع آب‌های مرزی با کشورهای همجوار در حوزه کاری وزارت خارجه لحاظ شده است، لازم است که این وزارتخانه در موضوع گاپ بر اساس برنامه منسجم بین دستگاهی، همکاری‌های دیپلماتیک با کشورهای دیگر داشته باشد».
دیپلماسی ضعیف آبی
باتوجه به بحران آب و خشكسالی كه كشور را در برگفته است، حل این معضل باید در اولویت مسئولان كشور باشد. تشكیل كمیته امنیت آب در كمیسیون امنیت ملی، گواه روشنی بر این مساله است. اما دولت چگونه باید با این بحران مواجه شود؟ امیدی به سوریه و عراق كه درگیر جنگ هستند، برای حل معضل خشكسالی و مهار چشمه‌های تولید و گرد و غبار نیست؛ تنها كشوری كه برای همیاری در حل این مشكل باقی می‌ماند، تركیه است كه می‌توان آن را مجاب یا وادار به تعطیلی پروژه‌های سدسازی خود كرد. اما نكته قابل توجه اینجاست كه دستگاه دیپلماسی ایران تاكنون واكنشی نسبت به پروژه‌های خانمان‌برانداز تركیه نشان نداده است. به‌گفته برخی از مسئولان سازمان محیط زیست، شاید مهم‌ترین دلیل بی‌تفاوتی وزارت امور خارجه ایران نسبت به پروژه‌های مخرب آبی تركیه، عدم مطالبه از سوی وزارت نیرو است. وزارت نیروی ایران هنوز به این باور نرسیده است یا نمی‌خواهد بپذیرد كه سدسازی، عامل بحران آب و تخریب محیط زیست است؛ چراكه اگر وزارت نیروی ایران قبول كند كه سدسازی، مخرب و عامل بیابان‌زایی است، بسیاری از پروژه‌های سدسازی داخل كشور نیز تحت‌الشعاع این مساله قرار می‌گیرند و بنابراین، این وزارت به بازی سدسازی در ایران نیز پایان خواهد داد. این موضوع، مهم‌ترین دلیل عدم اعتراض و پیگیری سدسازی‌های بی‌رویه تركیه توسط ایران در مجامع بین‌المللی است. شاید دلیل دیگر بی‌تفاوتی ایران به این مساله، برخی ملاحظات سیاسی درباره موضع‌گیری تركیه و ایران در قبال داعش نیز باشد؛ چراكه ایران نمی‌خواهد تركیه در جبهه مخالفان قرار گیرد و به‌همین دلیل این موضوع را به‌صورت رسمی از طریق سازمان‌های جهانی پیگیری نمی‌كند.
نظر شما