سلامت نیوز:واژه جنگل در ایران، مترادف با جنگلهای شمال است اما جنگلهای ایران تنها هیركانی، ابر، دو هزار، ناهارخوران، چالوس و... نیست كه تمامی توجه مردم و مسئولان به حفاظت از این مناطق است و از حال و روز دیگر جنگلهای ایران بیخبر هستند. یكی از این جنگلهای فراموششده، زاگرس است كه بیش از 40 درصد جنگلهای كشور و 11 استان را در خوی جای داده است.
به گزارش سلامت نیوز،قانون نوشت: زاگرس، مخمل سبزی كه در میانه ایران رخ نمایی میكند و زندگی را به یك میلیون و نیم زاگرسنشین هدیه داده، نفساش بهشماره افتاده است. تغییركاربری جنگل به باغ و مزرعه، راهسازی و ایجاد خطوط انتقال گاز، انتقال آب از رودخانههای زاگرس، تجارت سیاه زغال و آتشسوزی كه بهدست انسانها انجام میشود دركنار كاهش نزولات جوی، نفس زاگرس را بریده است. براساس آمار، یك میلیون و سیصد هزار هكتار از جنگلهای زاگرس تنها درهفت سال گذشته تخریب شده است.
امان از آتشسوزی، تغییركاربری
مدیر طرح حفاظت از زاگرس به «قانون» درباره وضعیت این جنگلها گفت: «از سال 88 تاكنون كه سازمان حفاظت محیطزیست، رصد بر جنگلهای زاگرس را برعهده گرفته است، آتشسوزی، انحراف سرشاخههای آب، تغییركاربری و خشكسالی موجب از بین رفتن درحدود یك میلیون و سیصد هزار هكتار از عرصه جنگلی زاگرس شده است. این میزان از جنگلهای زاگرس تنها بهدلایلی كه عنوان شد، از بین رفته و دلایل دیگری همچون كرم چوبخوار و آفت، جزو آن محسوب نمیشوند».
باغهایی كه در زاگرس میرویند
جنگلهای زاگرس، آهسته آهسته درحال تبدیل شدن به مزارع و باغ هستند. کشاورزان زاگرسی با شخمزدن جنگلها، موجب ازبینرفتن آنها شدهاند. بهگفته كارشناسان، شخم زدن سطح منابع طبیعی و جنگلها سبب میشود تا قسمتهای زیرین خاک در معرض جریان هوا قرارگرفته و رطوبت خود را از دست دهد که این مساله، موجب خشكی درختان و تخریب تدریجی جنگلهای زاگرس خواهد شد. شیرین ابوالقاسمی درباره طرحهای تغییركاربری جنگل گفت:« جنگلزایی در ایران شروع شده و هر روز بر شدت آن افزوده میشود؛ براساس آمار در 70 سال گذشته، هفت میلیون هكتار از جنگلهای زاگرس از بین رفته و درحال حاضر تنها پنج میلیون هكتار جنگل باقی مانده است. بسیاری از وزارتخانهها با تصمیمات غیركارشناسی، موجب از بین رفتن هزاران هكتار از این جنگلها شدهاند. بهعنوان مثال، جهادكشاورزی در جنگلهای زاگرس بهصورت مجانی زمین و آب در اختیار كشاورز و باغدار قرار میدهد كه به كشاورزی بپردازند. درخت بلوطی راكه عمر 500 سال میكند و ریشه در آب دارد و نیازی به آبیاری ندارد قطع میكنند، جنگل را به باغ تغییر كاربری میدهند و در آن درخت سیبی میكارند كه عمر نهایت 15 ساله دارد و برای تولید یك كیلو ی آن 840 لیتر آب نیاز است. تمامی این فجایع، تحت عنوان «معیشت مردم» انجام میشود. حال پرسش این است كه این، چه معیشتی است كه طبیعت را به تاراج ببریم و محصولی تولید كنیم كه صرفه اقتصادی نداشته باشد كه در نهایت یك معیشت ناپایدار بیش نیست».
جنگلهای سوخته ،دیگر احیا نمیشوند
یكی دیگر از عوامل نابودی زاگرس، آتشسوزی جنگلها در فصول گرم سال است. هرساله شاهد آتشسوزیهای بسیاری در جنگلهای زاگرس و از بین رفتن صدها هكتار جنگل در اثر آتشسوزی هستیم.
« بهگفته رییس سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری، بهطور معمول 70 درصد آتشسوزیهای کشور در جنگلهای زاگرس رخ میدهد».
مدیر طرح حفاظت از زاگرس با اشاره به آتشسوزی در این جنگلها گفت:« آتشسوزی بلای جان زاگرس شده است؛ چراكه امكان احیای برخی از این جنگلها دیگر وجود ندارد. برخی از جنگلهای زاگرس بهدلیل قرارگیری در كمربند خشك ایران،ابتدا باید بهشكل مرتع احیا شوند كه حداقل 50 سال زمان نیاز دارد و متاسفانه باید گفت تنها در برخی از مناطق، میتوانیم مرتع داشته باشیم و دیگر خبری از جنگل نیست زیرا احتمال رشد بلوط در كمربند خشكسالی، صفر درصد است».
تجارت زغال، بخت زاگرس را سیاه كرد
كاهش نزولات جوی، برداشت بیرویه آب و انسان، عوامل مرگ تدریجی جنگلهای زاگرس هستند. این جنگلها درحالی بهدست انسانها تخریب میشوند كه نظارت مسئولان بهاندازهای ضعیف است كه میتوان گفت نظارتی وجود ندارد.
یكی از تجارتهای پرسودی كه پای انسانها را به نقاط بكر زاگرس باز كرده، تجارت زغال است. زغالگیری همچون آفت كرم چوبخوار بهجان زاگرس افتاده است. بارها خبر اكتشاف محمولههای زغال رادر زاگرس شنیدهایم اما این بازی اكتشاف همچنان ادامه دارد. طبق قانون تهیه، حملونقل و استفاده از درختان برای درست کردن زغال ممنوع است. پایان دادن به تجارت سیاه زغال در زاگرس مستلزم فرهنگسازی، آگاهی بخشی، اطلاع رسانی و همچنین ایجاد معیشتهای جایگزین برای جوامع محلی است. شنیدهها حاكی از آن است كه بخش عمدهای از زغالهای درختان زاگرس در رستورانها و مجتمعهای تفریحی بینراهی و ... مورد استفاده قرار میگیرد.
قطع درختان برای راهسازی و انتقال گاز
توسعه ناپایدار، یكی دیگر از دلایل تخریب زاگرس است. هزاران درخت برای احداث جاده یا خطوط انتقال گاز قطع میشوند. در چند سال اخیر شرکتهای خطوط انتقال نفت و گاز در تمامی بخشهای زاگرس به تخریب جنگلها مشغولند و سازمان محیط زیست بهتنهایی توان مقابله با آنها را ندارد. خطوط انتقال گازعلاوهبر اینكه طبیعت بکر و دستنخورده زاگرس را نابود میكند، بهدلیل گرد و غبار ناشی از انفجارها باعث خشكیدگی درختان نیز میشود.
زاگرس درحال پیر شدن است
پیری، معضلی است كه بهتازگی به لیست مشكلات جنگلهای زاگرس افزوده شده است. براساس تحقیقات انجام شده، پدیده پیری درختان بهخاطر عواملی مانند حمله آفات و خشکسالیهای متوالی، ریزگردها و... رخ داده كه انسان در بهوجود آمدن آن تاثیر زیادی داشته است. پیر شدن زاگرس، پیامدهای منفی بسیاری برای این جنگلها دارد. شاید خطرناكترین آنها ، نزدیك شدن تاریخ مرگ زاگرس است. حال پرسش این است درصورت مرگ زاگرس آیا جایگزین مناسبی برای این منبع غنی طبیعی وجود دارد.