سلامت نیوز:«آسم» از جمله بیماری‌های شایع غیرواگیر است كه برای تمام سنین از شیرخوارگی تا دوران كهولت مشكلات زیادی را فراهم می‌آورد و ایرانی‌ها نیز از این امر مستنثی نیستند.

به گزارش  ایسنا، «آسم» از طریق آموزش‌های ساده قابل كنترل است و با به كار گرفتن راهكارهای ساده می‌توان از رنج این بیماران كاست و در نهایت كشور را از صرف هزینه‌های هنگفت در زمینه بروز حملات آسم، غیبت مبتلایان از كار و فعالیت‌های اجتماعی رهایی داد.


بر اساس اعلام مركز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، جهت نیل به این هدف از سال 1378 حوزه مركز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت با همكاری انجمن آسم و آلرژی ایران مبادرت به تشكیل كمیته كشوری آسم و آلرژی كرده است و از اولین فعالیت‌های این كمیته تهیه مطالب آموزشی بوده است.


آسم چیست؟‌

آسم بیماری جدی و مزمن ریه است كه غالبا با التهاب مجاری هوایی همراه بوده و ممكن است سبب مشكلات تنفسی شود. مزمن به این معنا است كه بیماری همیشه وجود دارد حتی زمانی كه بیمار احساس ناخوشی ندارد در صورت تحریك مجاری هوایی در فرد مبتلا به آسم، علائم خس خس، سرفه، تنگی نفس و فشردگی قفسه سینه ظاهر می‌شود و تنفس طبیعی و راحت برای بیمار دشوار می‌شود.


آسم مسئله‌ای مهم در امر بهداشت و سلامت عمومی است. بیش از 150 میلیون نفر در جهان، از جمله تعداد قابل توجهی در ایران به این بیماری مبتلا هستند به طوری كه این بیماری تحمیل هزینه زیاد، كاهش كارآیی و فعالیت مفید و عدم توانایی ادامه زندگی طبیعی بیماران در خانواده‌هایشان را سبب می‌شوند.

شیوع بیماری آسم به ویژه در كودكان و شهرهای در حال توسعه رو به افزایش است. برخی عوامل موثر در بروز این مشكلات عبارتند از كاهش تهویه در خانه‌های جدید، تماس با مواد حساست زا (آلرژن‌ها) در محیط‌های بسته (مانند پشم قالی و حیوانات خانگی بویژه گربه)، دود سیگار، عفونت‌های ویروسی، آلودگی هوا، محرك‌های شیمیایی، استفاده از مواد مصنوعی (رنگ‌ها، طعم‌ها دهنده‌ها و اسانس‌ها) در غذاها و افزایش فشارهای روانی در زندگی روزمره.


آسم چگونه بر جامعه تاثیر می‌گذارد؟

جامعه ما ممكن است هزینه زیادی برای آسم كنترل نشده بپردازد. افراد و خانواده‌ها ممكن است مخارج غیر ضروری و زیادی همراه با وقت و انرژی برای مراقبت‌های اورژانس و یا بستری بیماران صرف كنند. زمانی كه افراد مبتلا، بیماری‌شان را كنترل كنند ‌تمام جامعه از كاهش این هزینه و افزایش كارایی سود می‌برند. تقریبا پنج درصد از تمام مردم جهان به آسم مبتلا هستند و اگر جامعه‌ای در حال توسعه شهری است، این نسبت ممكن است بیشتر هم باشد.


اطلاعات موجود درباره علل به وجود آمدن آسم و نیز روش‌های جدید پیشگیری از حملات آسم و درمان طولانی مدت آن، موجب می‌شود كه با دید تازه‌ای به این بیماری نگاه كنیم.

بیمار مبتلا به آسم دچار التهاب مزمن در مجاری هوایی است. این مسئله سبب بروز علائم حمله آسم یعنی سرفه، خس خس، تنگی نفس،‌عدم تحمل ورزش و احساس فشردگی قفسه سینه می‌شود. علائم آسم عود كننده هستند و ممكن است از چند دقیقه تا چند روز طول بكشند. حملات آسم ممكن است خفیف یا شدید و گاه كشنده باشند. مراقبت‌های پزشكی غالبا برای حملات شدید لازم است.


چه كسانی به آسم مبتلا می‌شوند؟

آسم اغلب در خانواده‌هایی با سابقه مثبت فامیلی بروز می‌كند. این بیماری می‌تواند در هر سنی بروز كند. آسم یك بیماری مسری نیست. بسیاری از ورزشكاران المپیك و افراد مشهور، مبتلا به این بیماری هستند. بنابراین افراد می‌توانند همزمان با ابتلا به آسم زندگی موفقی داشته باشند.


علت دقیق و اصلی ابتلا به آسم هنوز نامشخص است؛ اما آنچه تاكنون روشن شده، نشان می‌دهد كه برخی از افراد، بویژه شیرخواران كه سابقه مثبت آلرژی (حساسیت) در خانواده دارند، زمانی كه در معرض دود سیگار، گرده گیاهان و قارچ‌ها یا سایر عوامل حساسیت‌زا (مانند حیوانات خانگی، هیره‌ها و سوسك‌ها) قرار می‌گیرند، شانس بیشتری برای ابتلا به آسم پیدا می‌كنند. برخی از كارگران نیز پس از تماس با محرك‌های شیمیایی استنشاقی دچار آسم می‌شوند.


آیا آسم قابل پیشگیری است؟

حملات آسم قابل پیشگیری است؛ اما برای آنكه ثابت شود آیا خود بیماری نیز به طور ریشه‌ای قابل پیشگیری است یا خیر، مطالعات بیشتری باید صورت گیرد. البته جلوگیری از تماس با عوامل حساسیت‌زای محیطی و محرك‌ها به پیشگیری از بروز آسم كمك می‌كند.

تاكنون راه حلی برای ریشه كن كردن آسم شناسایی نشده است؛ اما این بیماری را می‌توان به شكلی درمان و كنترل كرد كه علائم و حملات آن پیشگیری شوند. زندگی با آسم در اغلب موارد بدون دردسر است.


اغلب كودكان مبتلا به این بیماری با افزایش سن علائم كمتری خواهند داشت؛ اگرچه در برخی از آنها ممكن است شدت علائم ثابت بماند و یا حتی بیشتر شود اما پیش بینی این امر به طور قطعی ممكن نیست. آسم یك بیماری درازمدت است كه البته می‌تواند قابل كنترل باشد.


آسم چگونه كنترل می‌شود؟

آسم یك بیماری مزمن است، معمولا بیمار نیاز به مراقبت پزشكی پیوسته و منظم دارد. بیماران مبتلا به آسم متوسط تا شدید می‌توانند با استفاده از داروهای طویل الاثر كه توسط پزشك توصیه می‌شود به طور روزانه التهاب مجاری هوایی خود را كنترل كنند و به این وسیله علائم و حملات بیماری را پیشگیری كنند. در صورت ظهور علائم، داروهای سریع‌الاثر (مانند داروهای استنشاقی) برای تسكین آنها به كار می‌رود.

هر بیمار مبتلا به آسم باید پزشكی مطلع و آگاه در زمینه بیماری آسم را به عنوان طبیب معالج و مشاور درازمدت خود انتخاب كند. پزشك و بیمار با كمك هم برنامه مشخصی برای مصرف داروها، اجتناب از عوامل آغازگر حمله آسم و مراحل درمان در صورت وقوع حمله را طراحی و اجرا خواهند كرد. پیگیری این برنامه و تعدیل و تغییر آن هنگام لزوم، ممكن است برنامه‌ای برای تمام عمر باشد.

داروها تنها راه كنترل آسم نیستند. اجتناب از عوامل محرك و مزاحمی كه سبب التهاب مجاری هوایی و بدتر شدن بیماری آسم می‌شوند، نیز بسیار مهم است. این عوامل آغازگر آسم نامیده می‌شوند. هر بیمار باید راه اجتناب از عوامل آغازگر بیماری خود را بداند و به آن عمل كند.


روش‌های متعددی وجود دارد كه والدین می‌توانند از طریق آنها از شدت بیماری كودك خود كم كنند. فرد می‌تواند با شناخت و اجتناب از تماس كودك خود با عوامل آغازگر علائم آسم از شروع حمله پیشگیری كند و در این رابطه از پزشك خود بخواهد تا در شناسایی و راه‌های پیشگیری از تماس عوامل محرك و مزاحم به وی كمك كند.


 نمونه‌ای از عوامل آغازگر حملات و علائم آسم و راه‌های اجتناب از آنها


- عوامل حساسیت زای حیوانات؛ حیوانات دست آموز از خانه خارج شوند و از به كار بردن بالش یا تشك حاوی پر، پشم و كرك اجتناب شود.

- هیره موجود در گرد و خاك خانه‌ها؛ هیره‌ها بند پایانی میكروسكوپی هستند (به اندازه طولی حدود 1/0 میلی متر) كه معمولا با چشم غیرمسلح مشاهده نمی‌شوند. به این منظور لازم است بالش‌ها و تشك‌ها را در پوشش‌هایی غیرقابل نفوذ (به عنوان مثال پلاستیكی) پیچیده شوند. تمام ملحفه‌ها هفته‌ای یك بار در آب داغ (55 درجه سانتی گراد) شسته شوند. رطوبت خانه‌ و محیط‌های بسته كاهش یافته و در حد كمتر از 50 درصد باشد. در صورت امكان از قالی به عنوان كف پوش استفاده نشود.

- گرده‌ها و قارچ‌های هوازی؛ در فصول گرده افشانی پنجره‌ها بسته باشند. از منابع تكثیر قارچ مانند برگ‌های خیس و مواد زائد باغچه اجتناب شود. در صورت امكان از دستگاه تهویه استفاده شود.

- دود سیگار؛ دود سیگار كه حاوی صدها ماده مختلف شیمیایی و سمی است، یكی از مهم‌ترین عوامل محرك و آغازگر حملات آسم به شمار می‌رود. بنابراین توصیه می‌شود در صورت ابتلا به آسم به هیچ وجه سیگار مصرف نشود. اجازه سیگار كشیدن در خانه به هیچ كس داده نشود.

- تغذیه كودكان و مواد حساسیت زای غذایی؛ تغذیه انحصاری شیرخواران با شیر مادر تا سن شش ماهگی، یكی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از وقوع آسم و سایر حساسیت‌ها در كودكانی است كه سابقه چنین بیماری‌هایی را در خانواده خود دارند. رعایت توصیه‌های پزشكی و بهداشتی در زمینه تغذیه شیرخوار و عدم استفاده از مواد حساسیت‌زا (مانند سفیده تخم مرغ، ماهی، شیر گاو، فراورده‌های گندم، سویا، آجیل، مركبات و ...) در ابتدای شروع تغذیه كمكی شیرخوار به پیشگیری از وقوع آسم كمك شایانی می‌كند.



اهمیت آسم در دوران بارداری چیست؟

علائم بیماری آسم در زنان باردار ممكن است تشدید شود. بیشترین زمان محتمل برای تشدید علائم آسم در زمان بارداری مربوط به هفته‌های آخر این دوران است. نباید فراموش كرد كه در صورت عدم كنترل مناسب بیماری، سلامتی جنین و مادر هر دو در معرض تهدید قرار می‌گیرد. بنابراین توصیه می‌شود:

- مادر باردار در صورت وجود سابقه آسم، این موضوع را با پزشك، ماما یا پرستار خود در میان بگذارد.

- در دوران بارداری معاینات مكرر دوره‌ای داشته باشد تا از سلامت خود و جنین مطمئن شود.

- در مورد ادامه مصرف داروهای قبلی با پزشك خود مشورت كند.

- در دوران بارداری در صورت تجویز داروهای ضد آسم توسط پزشك معالج، آنها را با برنامه درمانی توصیه شده مصرف كند. مصرف اغلب داروهای درمان آسم، در دوران بارداری بدون خطر و مجاز است.


از برنامه درمانی آسم چه انتظاراتی می‌توان داشت؟

افرادی كه برنامه درمانی آسم را دنبال می‌كنند، می‌توانند زندگی فعال، با نشاط و بدون علائم آزار دهنده آسم داشته باشند. بنابراین درمان آسم سبب كاهش خسارات اقتصادی، ‌اجتماعی و خانوادگی ناشی از آن می‌شود.

با درمان مناسب اغلب بیماران مبتلا به آسم قادر خواهند بود:

- فعالیت طبیعی، ‌بدون ایجاد علائم آسم داشته باشند.

- خواب طبیعی و بدون علائم آسم شب هنگام داشته باشند.

- از حملات آسم پیشگیری كنند.

- عدد ثبت شده اولیه توسط نفس سنج (پیك فلومتر) را به سطح بالاتری افزایش دهند.


آیا درمان‌های مناسب و جدید آسم در جامعه ما قابل دسترس است؟

داروهای موثر و متنوعی در زمینه آسم وجود دارند كه با نظر پزشك و بر اساس نوع و شدت بیماری انتخاب می‌شوند. برخی از داروهای جدید گران هستند، اما در مقابل به دلیل تاثیر خوب آنها، سبب پیشگیری از بستری بیمار در بیمارستان كه هزینه بیشتری دارد، می‌شوند.

از آنجا كه برنامه‌های پیشگیری و درمان سبب صرفه جویی در هزینه‌های درمان دیررس می‌شوند، به سود مبتلایان این بیماری است كه تاخیری در پیگیری و اجرای آنها نداشته باشند.

از آنجا كه بیماری آسم به همه گروه‌های سنی و شغلی جامعه مربوط می‌شود بنابراین اقدام برای شناسایی و حل مشكلات ناشی از آن نیاز به كمك همه افراد جامعه دارد و ضروری است كه پزشكان، پرستاران، معلمان، بهورزان و بیماران با همكاری یكدیگر برنامه پیشگیری و درمان آسم را اجرا كنند.

تنگی نفس، سرفه و خس خس از علائم بالینی شایع در آسم است. همچنین كاهش در عدد ثبت شده توسط نفس سنج بیمار، وخامت پیش رونده سرفه، خس خس، تنگی نفس و یا احساس فشردگی قفسه سینه

هرگونه سختی در نفس كشیدن از علائم هشدار دهنده وقوع حمله آسم است.

نفس سنج یا دستگاه پیك فلومتر وسیله‌ای مدرج است كه بیمار برای سنجش وضعیت تنفسی خود و پس از آموزش توسط پزشك معالج به طور روزانه از آن استفاده می‌كند و عدد مربوط به فشار بازدم خود را در برگه‌ای ثبت می‌كند. اندازه‌گیری و ثبت روزانه فشار هوای بازدم توسط این دستگاه كمك به كنترل بهتر بیماری آسم و پیشگیری از وقوع حملات شدید و بستری بیمار در بیمارستان می‌كند.


باید گفت كه آسم بیماری غیرواگیر است. بیمار مبتلا به آسم در شرایط كنترل بیماری منعی برای انجام ورزش ندارد. داروهای ضد آسم اعتیاد آور نیستند و عمل به توصیه پزشك معالج و استفاده از وسایل و داروهای تجویز شده برای موفقیت درمان ضروری است. استفاده از داروهای ضد سرفه برای بیماران مبتلا به آسم مضر است و اصرار بیمار در تجویز مصرف آنها صحیح نیست.


چه داروهایی برای درمان آسم استفاده می‌شوند؟

دو نوع دارو برای درمان آسم استفاده می‌شوند؛ داروهای گشاد كننده برونش، داروهایی هستند كه عضلات منقبض شده مجاری هوایی را شل می‌كنند و از این راه سبب كاهش و یا رفع علائم آسم به ویژه در موقع حمله حاد می‌شوند. داروهای ضد التهابی، داروهایی هستند كه سبب كاهش تورم و التهاب مجاری هوایی می‌شوند و از این راه علائم آسم را كاهش می‌دهند. این داروها نقش مهمی در پیشگیری از بروز علائم و حملات آسم دارند.

بیماری آسم میان بیماران، تفاوت‌های مهم و قابل توجهی دارد. عوامل آغازگر و تشدید كننده در هر بیمار ممكن است متفاوت باشد. بنابراین تشخیص نوع و شدت آسم در یك بیمار و انتخاب داروی مناسب به بررسی و معاینه دقیق توسط پزشك معالج نیاز دارد. برنامه درمانی و داروهای مناسب توسط پزشك تعیین می‌شود و تنها با رعایت دستورات توصیه شده پزشك می‌توان انتظار كنترل بیماری و رفع علائم را داشت.


آیا داروهای آسم بدون عارضه هستند؟

معمولا داروهای تجویز شده برای آسم به شرط مصرف مناسب و به جا، فاقد عارضه قابل توجه هستند. برخی از مردم نگران اعتیاد و وابستگی‌ به داروهای آسم هستند كه چنین باوری درست و علمی نیست.

برای پیشگیری از وقوع عوارض احتمالی، لازم است داروها را همان طور كه پزشك تجویز كرده، مصرف شود و در صورت بروز هرگونه عارضه و یا مشكلی، پزشك معالج باخبر شود.

همچنین بیمار نباید به هیچ وجه داروی مصرفی را با نظر خود افزایش یا كاهش دهد و هرگز بدون توصیه پزشك داروهای خود را قطع نكند.