دبیر انجمن روانپزشكی كودكان و نوجوانان ایران گفت: 5 درصد دانش آموزان ابتدایی به اختلال پیشفعالی مبتلا میشوند. ویژگیهای عمده این اختلال، تحرك و فعالیت بیش از حد، تكانشگری و مشكل توجه و تمركز است.
وی افزود: اگر چه موارد فوق رفتارهایی است كه تمام كودكان، مواقعی آنها را نشان میدهند، اما كودكان پیش فعال به درجهای علایم فوق را نشان میدهند كه با عملكرد طبیعی آنها در منزل، مدرسه و ارتباط با همسالان و اطرافیان تداخل ایجاد میكند.
عربگل اضافه كرد: این كودكان به طور مكرر توسط والدین، معلمان و اطرافیان به دلیل رفتارهای ناپخته و تكانشی خود سرزنش میشوند كه منجر به تأثیرات سوء بر اعتماد به نفس آنها میشود و اكثر اوقات زمانی بیماری آنها تشخیص داده میشود كه وارد مدرسه می شوند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی با بیان اینكه اختلال بیش فعالی ـ كمتوجهی در پسران شایعتر از دختران است ادامه داد: صرفنظر از سن تشخیص، شروع بیماری باید از قبل از 7 سالگی باشد و این كودكان علاوه بر منزل، در مدرسه، مهدكودك و سایر مكانهای دیگر مشكلات رفتاری گوناگونی از خود نشان می دهند.
وی با بیان اینكه فعالیت و تحرك زیاد، اختلال در توجه و تمركز و رفتارهای تكانشی 3 ویژگی عمده این اختلال است گفت: این كودكان اكثر اوقات در حال حركت و جنب و جوش هستند و به نظر میرسد هیچگاه خسته نمیشوند به طوری كه لحظهای آرام و قرار ندارند و اگر قرار باشد لحظهای بنشینند، مرتب وول میخورند كه حتی در خواب نیز ممكن است بی قراری و وول خوردن آنها را ببینیم.
عربگل در گفتوگو با فارس اظهار داشت: بیش فعالی در سنین قبل از مدرسه بارزتر و مشخصتر است كه در این دوران آنها مرتب در حال دویدن، راه رفتن، بالا و پایین رفتن روی مبلمان و صندلیها و ... هستند و در مهد كودك نیز آنها نمیتوانند روی صندلی آرام نشسته و تكالیف خود را انجام دهند، بلكه وسط كلاس این سو و آن سو میدوند.
وی در خصوص رفتار تكانشی اضافه كرد: به نظر میرسد اكثر كودكان پیشفعال، بدون آنكه به پیامد و نتیجه اعمالشان فكر كنند، دست به انجام كاری میزنند و اگر چه آنها ممكن است بارها نتیجه منفی اعمال خود را ببینند ولی باز درس عبرت نمیگیرند و این موضوع از سوی والدین و اطرافیان به گونهای تعبیر میشود كه آنها لجباز و نافرمان هستند و رفتارهای آنها تعمدی و برای اذیت و آزار اطرافیان است در حالی كه مشكل اصلی آنها عملكردن قبل از فكركردن و سنجیدن آخر و عاقبت كار است.
این فوق تخصص روانپزشكی كودكان و نوجوانان گفت: كودكان پیش فعال در رعایت نوبت و انتظاركشیدن برای رسیدن به چیزی مشكل دارند، وسط صحبت دیگران میپرند و نمیتوانند صبر كنند تا صحبت طرف مقابل به اتمام برسد لذا دیده میشود كه گاه به طور ناگهانی میدوند، میپرند، شیئی را پرتاب میكنند، دست والدین را رها كرده و وسط خیابان میدوند.
وی افزود: آنها در سنین بالاتر ممكن است نسنجیده حرفی زده و عملی را انجام دهند كه از سوی اطرافیان ناپخته و بچگانه و متناسب با سن و موقعیت رفتارنكردن تعبیر شود.
عربگل درباره مشكل توجه و تمركز این كودكان نیز یادآور شد: این كودكان نمیتوانند روی یك محرك طبیعی كه از اهمیت خاصی برخوردار است تمركز كنند و حواسشان مرتب به محركهای بیاهمیت محیطی پرت میشود لذا در كلاس درس نمیتوانند حواس خود را به گفتههای معلم بدهند.
وی گفت: به نظر میرسد آنها در كلاس درس اصلاً گوش نمیدهند و زمانی كه باید به محتوای صحبتهای معلم توجه كنند، مشغول انجام كار دیگری هستند یا با چیزی بازی میكنند و در دروسی مثل دیكته كه نیاز به توجه و تمركز بیشتری دارد، معمولاً مشكلات بیشتری را نشان میدهند.
عربگل ادامه داد: كودكان پیشفعال معمولاً نمرات درسی متغیری دارند، در تمامكردن و به انتها رساندن تكالیف مشكل دارند و اكثراً انجام تكالیف آنها ساعتها به طول میانجامد و انرژی زیادی از والدین صرف این موضوع میشود. همچنین ممكن است وسایل خود را گم كرده یا در مدرسه جا بگذارند و اگر چند دستور همزمان به آنها داده شود، در به خاطر سپردن آنها ناتوانند.
وی اضافه كرد: این كودكان وقتی به سنین نوجوانی میرسند، به علت فراموشكاری به عنوان افراد بیحواس و سهلانگار از آنها نام برده میشود و در هنگام مطالعه و انجام فعالیتها به فكر و رویا فرو میروند و نمیتوانند كار خود را به پایان برسانند لذا معمولاً افراد بینظمی هستند كه نامنظمی در اتاق، كمد لباسها، میز تحریر و ... آنها نمایان است.
دبیر انجمن روانپزشكی كودكان و نوجوانان ایران یادآور شد: كودك پیشفعال مرتب از پیرامون خود پیامهای منفی دریافت میكند، پیامهایی كه شخصیت و اعتماد به نفس او را در هم میكوبد. همچنین بیماری باعث افت عملكرد تحصیلی كودك میشود و آینده تحصیلی و شغلی او را تحت تأثیر قرار میدهد.
وی با بیان علت اختلال بیش فعالی - كم توجهی تصریح كرد: به نظر میرسد نمیتوان پاسخ قطعی و دقیقی برای این سؤال داد و نمیتوان مانند بسیاری از بیماریهای دوران كودكی ویروس یا میكروب مشخصی را برای آن پیدا كرد لذا احتمالاً تعدادی از عوامل مختلف در ایجاد پیش فعالی كودك درگیر هستند.
عربگل با بیان اینكه كودكی كه مبتلا به بیشفعالی است 4 برابر بیشتر احتمال دارد كه یكی از افراد خانوادهاش مثل او مشكل مشابهی را داشته باشد خاطرنشان كرد: اگر چه نقش ژن خاصی در این بین پیدا نشده است ولی مغز این كودكان تفاوتهای ظریفی را در ساختار و عملكرد نشان میدهد و تأثیر داروهای معینی بر این كودكان نشانگر آن است كه به نوعی تركیب شیمیایی مغز این كودكان متفاوت است.
وی افزود: تبلیغات زیادی در مورد تأثیر غذاها و آلرژی غذایی به ویژه آلرژی نسبت به مواد افزودنی غذاها مانند رنگها و نگهدارندهها در بیش فعالی وجود داشته است اما نتایج تحقیقات مختلف نشان داده است كه غذا موجب بیش فعالی نمیشود، لذا برنامه غذایی خاص نیز در درمان نقشی ندارند.
عربگل یادآور شد: فرزندپروری بد و معیوب منجر به بیش فعالی نمیشود اما شیوههای تربیتی و پاسخ دهی والدین كاملاً بر رفتار كودك تأثیر میگذارد به طوری كه بسیاری از این كودكان مستعد اختلالات رفتاری گستردهای هستند لذا بدیهی است روشهای انطباقی موثر در پیشگیری از مشكلات رفتاری همراه موثر است.
وی درباره آینده این كودكان با بیان اینكه در برخی موارد مشكلات همراه با این اختلال در سراسر زندگی شخص ادامه مییابد گفت: گر چه این كودكان در دوره بزرگسالی همه علایم مربوط به بیماری را ندارند و از پرتحركی آنها كاسته شده است ولی مشكلات توجه و تمركز و رفتارهای تكانشی آنها ادامه و در عدهای از این كودكان نیز با رسیدن به سن 12 سالگی علایم آنها بهبود مییابد و عملكرد طبیعی در حوزههای مختلف رفتاری، اجتماعی و تحصیلی پیدا میكنند.
این فوق تخصص روانپزشكی كودكان و نوجوانان با بیان اینكه در كسانی كه بیماری ادامه مییابد نیاز به ادامه درمان نیز وجود دارد ادامه داد: به نظر میرسد عمده مشكلات این كودكان با ورود به مدرسه یعنی مكانی كه در آنجا انتظار نظم، انظباط، پیشرفت تحصیلی، ارتباط مناسب با همسالان، پیروی از دستورات معلم و انجام تكالیف مدرسه میرود آغاز میشود.
وی اضافه كرد: از آنجا كه مطالعه، خواندن و نوشتن، گوش فرادادن به صحبت های معلم نیازمند تمركز، توجه، قرار و آرامش كافی است و این كودكان در این زمینه ها مشكل دارند، در نتیجه درسخواندن برای آنها تبدیل به معضلی میشود كه به راحتی قابل حل نیست، ساعات انجام تكالیف درسی در منزل ساعات طولانی كشمكش بین والد و كودك است.
عربگل تصریح كرد: كودكی كه ساعتهای زیادی را به بازی و فعالیت میپردازد، از نیم ساعت نشستن روی تكالیف درسی بیزار است و در كلاس درس زمانی كه سایر دانش آموزان مشغول یادگیری مطالب جدید هستند و به صحبت های معلم گوش میدهند، آنها مشغول حرفزدن با بغلدستی، بازیكردن یا ور رفتن با كتاب، مداد و سایر وسایل هستند.
وی گفت: افت درسی و عدم پیشرفت تحصیلی، آینده شغلی این كودكان را تحت تأثیر قرار میدهد، از طرفی دیگر بزرگسالان شاغل با این اختلال، در شغل خود با مسائل و مشكلات بیشتری دست به گریبان هستند و معمولاً اتاق كار آنها نامنظم و شلوغ است، برای شروع كار و به اتمام رساندن آن مشكل دارند، همیشه ممكن است كارهای زیادی را شروع كنند، اما نیمه تمام رها كنند، در نتیجه طرح های ناتمام در بین كارهای آنها زیاد دیده میشود، فراموشكار هستند و به قرارهای كاری خود دیر میرسند و از دید دیگران اینها افرادی بدقول هستند.
دبیر انجمن روانپزشكی كودكان و نوجوانان ایران خاطرنشان كرد: امكان ابتلا به اضطراب، افسردگی، سوء مصرف مواد، پرخاشگری و سایر اختلالات رفتاری در كودكان مبتلا به اختلال بیش فعالی ـ كم توجهی در صورت عدم مداخله مناسب زیاد است.
وی افزود: رعایتنكردن نوبت، عدم رعایت قوانین بازی، عدم پیروی از دستورات، بر هم زدن نظم و رفتارهای تكانشی در این كودكان باعث میشود كه ارتباط آنها با همسالان، والدین و بزرگترها تحت الشعاع قرار گیرد لذا آنها از جمع دوستان خود طرد میشوند و پیامهای منفی كه مرتب از پیرامون خود دریافت میكنند، اعتماد به نفس این كودكان را لطمه میزند و آنها را مستعد افسردگی و اضطراب میكند.
عربگل با بیان اینكه درمان این كودكان شامل 2 دسته كلی درمانهای دارویی و غیر دارویی است اضافه كرد: شایعترین و موثرترین داروهایی كه در درمان این اختلال به كار میرود شامل داروهای محرك (ایستمولایت) مثل فنیدیت (ریتالین) و دكستروآمفتامین است كه این داروها در 90-70 درصد كودكان بیشفعال ـ كمتوجه موثر است و باعث بهبودی علایم اصلی این اختلال میشود و عملكرد تحصیلی و ارتباطی كودك را بهبود بخشیده و از اضطراب و نگرانی والدین میكاهد.
وی یادآور شد: این داروها ممكن است در بعضی از كودكان اثرات بیاشتهایی و كمخوابی ایجاد كند كه نگرانكننده نبوده و میتوان با ترفندهای مناسب، این اثرات سوء را به حداقل رساند.
نظر شما