ایران یکی از کشورهایی است که با وجود داشتن جاذبه‌های گردشگری و توریستی حتی بین کشورهای منطقه نتوانسته به جایگاه واقعی خود دست پیدا کند. این اتفاق در نتیجه سوء‌مدیریت دولت‌ها رخ داده که با وجود قوانین و برنامه‌های آینده نگرانه در زمینه توسعه گردشگری، تغییر محسوسی در این زمینه ایجاد نشده است. در این بین اما کشورهای همسایه توانسته‌اند با در دست گرفتن نبض گردشگری و شناسایی نیازهای گردشگران، زمینه را برای حضور آنها در کشورشان فراهم کنند و این یعنی درآمد و اشتغال بیشتر برای کشور میزبان.
یکی از ملزوماتی که در صنعت گردشگری باید مورد توجه قرار بگیرد، وجود امکانات مهم و زیرساختی در سراسر کشور و به‌ویژه مناطق گردشگری است. خیلی از افرادی که به خارج از کشور برای گشت و گذار سفر می‌کنند معتقدند امکانات رفاهی و اجتماعی خوبی در اختیار مسافران قرار داده می‌شود که برای جذب مسافران کافی است. ساماندهی مراکز تفریحی و گردشگری حلقه گم‌شده‌ای در کشور ماست که انگار بین غبار بی‌مسوولیتی گم شده است.

چرا ترکیه مقصد نخست ایرانیان است؟

صنعت گردشگری ایران در سال‌های اخیر نشان داد توانایی و پتانسیل جذب بالای گردشگران خارجی را ندارد از طرفی گردشگران داخلی نیز رغبتی برای سفر در داخل کشور نشان نمی‌دهند، این موضوع از نگاه به آمارهای رسمی که در کشور از سوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قابل درک است.
بر اساس آمار اعلام شده از سوی این سازمان، در چهار ماهه نخست امسال مجموع اقامت ثبت‌شده در واحدهای اقامتی کشور بیش از 80 میلیون نفر شب اقامت بوده که این تعداد نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته با ۲۳ درصد رشد همراه شده است البته اعلام آمارهایی که دارای المان‌های اینچنینی‌اند، شاید پوشش خوبی برای نگفتن واقعیت‌ها باشند. یکی از دلایلی که بسیاری از ایرانیان در انتخاب دو مسیر داخلی و خارجی ترجیح می‌دهند سفر خارجی را انتخاب کنند امکانات و کمتر بودن هزینه‌های گردشگری است. آمارها نشان می‌دهند سه میلیون و 474 هزار و 692 نفر در پنج ماه نخست امسال از ایران خارج شده‌اند که این تعداد در مدت زمان مشابه سال گذشته، ݣݣݣ۲‌میلیون و 875 هزار و 203 نفر و ترکیه نخستین مقصد گردشگری ایرانیان بوده است.

آقای عبدالرضا مهاجری‌نژاد، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و حمایت از توسعه معاونت گردشگری این آمار را اعلام کرده و گفته است: «سفر ایرانیان در پنج ماهه نخست امسال در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته، 20.9 درصد رشد داشته است و بیشترین کشورهایی که این مدت ایرانیان به آن سفر کرده‌اند به ترتیب، ترکیه، عراق، امارات، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، آلمان و عربستان بوده است.»
این آمار شاید در نگاه نخست خوشحال‌کننده باشد اما با دقیق‌تر شدن در این آمار موضوعات دیگری پیدا می‌شوند که یکی از آنها این است که با قدرت گرفتن کشورهای همسایه در توسعه صنعت گردشگری و کم شدن جمعیت گردشگرانی که به ایران می‌آیند، باید منتظر ورشکستگی صنعت هتلداری، تور لیدری و مراکز تفریحی باشیم که هزاران فرصت شغلی و درآمدی را تحت‌الشعاع خود
قرار می‌دهد.

سهم ایران در گردش مالی توریسم یک درصد ترکیه ۳۷ درصد

صنعت توریسم در جهان گردش مالی چند تریلیون دلاری دارد که همه کشورهای سعی می‌کنند با هزینه کردن در آماده سازی زیرساخت‌های رفاهی و امکاناتی خود بتوانند زمینه را برای جذب گردشگر و تخلیه مالی آنها به نفع کشورشان استفاده کنند. در این راستا دولت‌ها هم نقش بسزایی را بازی می‌کنند و این نقش شامل توسعه امکانات داخلی، کم کردن بوروکراسی صدور روادید، افزایش امنیت سفر، بالا بردن دانش هتلداری و مهمانداری و ده‌ها و صدها اقدام دیگری است که در کشور ما کمتر به آن توجه شده است. در عوض در کشور ما هزینه‌های اقامت در هتل و سفرهای داخلی و ارائه امکانات اولیه در مقابل کیفیت خدمات به گونه‌ای بالا رفته است که باید جیب پر پول داشت تا یک شب در هتل پنج ستاره خوابید. آقای مؤید حسینی‌صدر، نماینده مردم خوی و چارپاره در مجلس شورای اسلامی، نسبت به گران‌فروشی برخی هتل‌ها در مغایرت با نرخ تعیین شده‌ از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، واکنش نشان داده و گفته است: «کمبود هتل و مشکلات متعدد در ساخت هتل‌های حرفه‌ای سبب شده قیمت هتل‌های موجود بسیار بالا باشند و این مساله به کیفیت جذب گردشگر آسیب می‌رساند؛ در حالی که درجه واقعی اکثر هتل‌های ایران زیر چهار ستاره است.»

  وی ادامه داد: «با وجود ارزان‌تر بودن هزینه انرژی، مواد غذایی و... در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای همسایه اما هزینه هتل‌های ایران بیشتر است؛ به‌عنوان مثال می‌توان در ترکیه با صرف 70 دلار در این فصل، چند روز هتل 5 ستاره خوب گرفت اما هتل‌های 5 ستاره ایران در همین فصل قیمتی حدود 100 دلار دارند که این ارقام بالاتر، سبب از دست دادن گردشگران شده است.» براساس آمار اتحادیه هتل داران ترکیه سال گذشته یک‌میلیون و ۶۶۵ هزار گردشگر ایرانی به ترکیه سفر کردند که این رقم امسال با افزایش ۲۰ درصدی به ۲ میلیون نفر رسید. بنا به اعلام این تشکل صنفی، اغلب ایرانیان، استانبول را به عنوان مقصد خرید کالای همراه مسافر و آنتالیا و بودروم و مارماریس را به عنوان مقاصد تفریح و تعطیلات گذرانی در ترکیه انتخاب می‌کنند. این در حالی است که امکانات و خدمات رفاهی کشور ترکیه قابل مقایسه با چیزی نیست که در ایران به نسبت قیمت آن به مسافران و گردشگران ارائه می‌شود. ترکیه رقیبی است که اعضای تیم ما را به راحتی با دادن امکانات بیشتر در قبال هزینه کمتر، به سمت خود می‌کشاند و با ریال گردشگران ایرانی، کشورش را می‌سازد.

نقص در سیستم، صنعت را به کشتن می‌دهد

هر سیستم و روندی در کشور باید در دست متولیانی باشد که در کار خود خبره هستند و می‌دانند باید برای چه کارهایی هزینه‌ کرد تا سرمایه‌گذاری مطمئنی ساخت. در کشور ما متاسفانه روند تعیین مدیران به‌ویژه در حوزه گردشگری ضعف اساسی داشته و این موضوع در آمارهای گردشگری و جا ماندن ایران از ترکیه در صنعت توریسم کاملاً مشخص است.
ترکیه به اندازه ایران امکانات و پتانسیل ندارد اما توانسته با تکیه بر صنعت گردشگری و فراهم کردن جذابیت‌های سفر میلیاردها دلار را سالانه به کشورش هدیه کند. مسوولان باید با اقدامات مناسب زمینه معرفی هر چه بیشتر ایران به جهانیان و جذب گردشگر را فراهم کنند. باید دید آنان برای رونق این صنعت تا به حال چه کاری کردهاند و چه اقداماتی مدنظر دارند چراکه گردشگری باعث افزایش تبادلات، تعاملات فرهنگی، اجتماعی و جذب سرمایهگذاران بخش خصوصی شده که نتیجه این موارد افزایش رویکردها، هنجارها و کاهش بزه اجتماعی و به عبارت دیگر هدایت شهر به بهترین نقطه ایدهآل است. سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به‌رغم اسم عظیم و طویلی که دارد، نتوانسته کاری به بزرگی اسمش انجام دهد.

در اخبار می‌شنویم که فلان مرکز و سایت باستانی شناسایی شد اما نمی‌شنویم چه کاری برای معرفی این یافته‌هایی کرده‌اند که تاریخ کهن کشورمان است. نمی‌بینیم در بخش هتلداری، تور و سفرهای تفریحی داخلی و خارجی، ارائه خدمات گردشگری و غیره اتفاق جدیدی بیفتد و یا حداقل قیمت‌ها به تعادل برسند. آزاد‌سازی نرخ‌گذاری بلیت هواپیما و نبود نظارت و سوءمدیریت، بلایایی هستند که گردشگر داخلی را دل‌زده کرده است. ترکیه بیخ گوش ماست و از آب‌های مدیترانه پول در می‌آورد و در حالی که ما در خزر و خلیج‌فارس و دریای عمان گم شده‌ایم! کشتی به گل نشسته و سوراخ شده گردشگری، باید با تدبیر در مسیر درست قرار گیرد.

برباد رفته‌های ارزی

آمارهای رسمی و غیر رسمی نشان می‌دهد سال گذشته بیش از 9 میلیون نفر از ایرانیان از کشور خارج شده‌اند که اگر نفری فقط یک دلار خرج کرده باشند، چیزی حدود 36 میلیارد دلار از کف‌مان رفته است. حال تصور کنید این تعداد مسافر ایرانی کشورهای دیگر، حتماً نفری 10 تا 100 دلار را هزینه می‌کنند. آقای مؤید حسینی‌صدر عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با بیان اینکه حدود 10 درصد گردش مالی دنیا مربوط به صنعت گردشگری است و همین حدود اشتغال از طریق این صنعت ایجاد شده، گفته است: «درآمدزایی و اشتغال ایجاد شده در ایران از طریق صنعت توریسم تنها یک درصد است هر چند کشورهای مانند ترکیه و دیگر کشورهای که منابع طبیعی خاصی ندارند، این درصد را به 37 و حتی بالاتر رسانده‌اند.»

وی اضافه کرد: «گردشگرانی که در سال گذشته وارد ایران شدند کمتر از چهارݢݢونیم میلیون نفر می‌شوند در حالی که ایران به تشخیص یونسکو جزو 10 کشور نخست به لحاظ دارا بودن فضای تاریخی است و باید تعداد بسیار بالاتری از این تعداد گردشگر جذب کند یا حداقل بتواند به رقم جهانی 10درصد از درآمد حاصل از توریست برسد. انتظار می‌رفت در مدت مدیریت سه ساله آقای سلطانی‌فر بر مستند سازمان گردشگری، حداقل تعداد هتل‌ها افزایش پیدا می‌کرد.» امروز که ما در کشور درگیر پیدا کردن مقصریم، ترکیه، امارات، عربستان و قطر در منطقه در تلاش هستند تا مسیر حرکت گردشگران جهان و به‌ویژه ایران را به سمت کشور خود کج کنند. برای این‌کار هم از هر ترفندی که نیاز باشد استفاده خواهند. ترکیه و امارات از مقاصدی هستند که برای ایرانیان جذابیت بیشتری از جاذبه‌های وطنی دارند و هزینه‌های بالای مسافرت در کشور هم خود علتی است که مسافر ایرانی تصمیم به انتخاب سفر خارجی بگیرد.به هرحال از بازار چند صد هزار میلیاردی صنعت گردشگری، سهم ما بسیار ناچیز است و با رویه موجود، بعید است که بتوانیم در آینده‌ای نزدیک رقیبی برای کشور ترکیه باشیم که حالا غول صنعت گردشگری منطقه است. البته این را هم باید گفت که شرایط مدنی و اجتماعی ترکیه و همچنین آزادی‌های فردی این کشور، بی‌تأثیر در جذب
ایرانیان نیست.