به گزارش سلامت نیوز دكتر حسن شاهزاده فاضلی، دبیر علمی سومین جشنوارة آسیایی بهداشت خانواده، گفت: «بهداشت خانواده در كشورهای توسعه‌یافته شاخص مهمی برای توسعه‌یافتگی محسوب می‌شود و جامعة سالم را باید در خانوادة سالم جست‌وجو كرد. وی مهم‌ترین اهداف جشنوارة بهداشت خانواده را توجه به عواملی كه سلامت خانواده را به مخاطره می‌اندازد و نیز چاره‌جویی برای پیشگیری از آنها دانست.»
فاضلی توجه به عوامل ابتلای افراد به بیماری‌های قلب و عروق، بیماری‌های عفونی و سرطان‌ها، و عوامل روانی‌ـ‌اجتماعی مؤثر بر سلامت خانواده را در صدر تحقیقات این جشنواره برشمرد و گفت: «گرایش روزافزون تحقیقات نشان از این واقعیت دارد كه علم بهداشت خانواده به جایگاه اصلی خود نزدیك شده است.»
دكتر محمد كمالی، متخصص آموزش بهداشت، خانواده را اصلی‌ترین نهاد جامعه دانست و گفت: «تأمین سلامت خانواده تضمین‌كنندة جامعة سالم است. چرا كه یكی از اصلی‌ترین گروه‌های هدف، از نظر آموزش بهداشت، خانواده‌ها هستند.»
وی ادامه داد: «سابق بر این، در مراكز بهداشتی‌ـ‌درمانی، اقداماتی نظیر ارزیابی سلامت جسمی مادران و كودكان، واكسیناسیون و پیشگیری از بیماری‌ها را انجام می‌دادند كه، با توجه به تغییر نیازهای بهداشتی خانواده‌ها و جانشینی مسائل روحی‌ـ‌روانی، بیماری‌های مزمن، حوادث و سوانح به‌جای مشكلات جسمی و فیزیكی، دیگر پاسخگوی نیازهای جامعه نیست.»
وی سطح سواد بهداشتی جامعه را پایین دانست و افزود: «درحال‌حاضر افراد بسیاری تحصیل‌كرده هستند، كارشناس، كارشناس ارشد و دكتری، اما آیا مسائل بهداشتی را هم فرا گرفته‌اند، آیا این موارد را به‌كار می‌گیرند و برای سلامت خود و جامعه‌شان ارزش قائل هستند؟ مثلاً، عابر پیاده‌ای كه از وسط خیابان می‌گذرد سواد بهداشتی‌اش كم است و نمی‌داند كه ممكن است این رفتار پرخطر برای سلامتی‌اش مضر باشد.»
به اعتقاد او، ما در آموزش مسائل بهداشتی و سلامتی به مردم دچار پزشك‌زدگی شده‌ایم. مثلاً وقتی فردی می‌تواند بیماری‌اش را در شهرستانی كه اقامت دارد درمان كند و به تهران می‌آید نشان‌دهندة این است كه در آموزش‌ها بد عمل كرده‌ایم، به‌گونه‌ای كه احساس می‌شود همة امكانات در تهران است. یا اینكه در صورت بروز بیماری‌های ساده هم باید به متخصص مراجعه كنیم، درحالی‌كه بسیاری از اقدامات درمانی به كمك پزشك عمومی رفع و رجوع می‌شود و پزشك عمومی است كه باید بیمار را به متخصص ارجاع دهد.»
كمالی اضافه كرد: «ما در انتقال اطلاعات بهداشتی به مردم نارسا عمل كرده‌ایم، به‌طوری‌كه دستورات سادة بهداشتی را به مردم آموزش نداده‌ایم. بنابراین باید تلاش كنیم كه مردم به سمت رفتارهای پرخطر نروند. به مردم بگویید كه رفتارهای پرخطر ازجمله تغذیة نامناسب، بی‌تحركی، استعمال دخانیات، و رفتارهایی كه به بیماری‌هایی نظیر ایدز و هپاتیت منجر می‌شود، كدام‌اند. قطعاً اگر سواد بهداشتی مردم بالا بود، سبك زندگی‌شان تغییر می‌كرد و رفتارهای بهداشتی و كم‌خطر جانشین رفتارهای پرخطر می‌شد.»
وی نقش خانه‌های بهداشت و شبكه‌های بهداشتی‌ـ‌درمانی را در ارتقای شاخص‌های بهداشتی انكارناپذیر خواند و افزود: «شاخص‌های مرگ‌ومیر كودكان زیر یك سال، كودكان زیر پنج سال و مادران به‌شدت كاهش یافته است. لیكن شبكه‌های بهداشتی‌ـ‌درمانی در مناطق شهری، برخلاف مناطق روستایی، توفیق چندانی حاصل نكرد.»
این متخصص آموزش بهداشت به استفاده از ابزارهای جدیدی نظیر اینترنت و رسانه‌های تصویری برای آموزش مسائل بهداشتی به خانواده‌های ایرانی اشاره كرد و گفت: «استفاده از سایت‌ها و وبلاگ‌های اینترنتی یكی از زمینه‌های اصلی آموزش برای زوج‌های جوان است. خوشبختانه كاربران اینترنتی ایران روزبه‌روز در حال افزایش‌اند و اكثر آنان را جوانان تشكیل می‌دهند، بنابراین می‌توان از این فرصت طلایی برای آموزش سلامت استفاده كرد.»
دكتر محمد اسلامی، رئیس ادارة تنظیم خانوادة دفتر سلامت خانواده و جمعیت وزارت بهداشت، اجرای برنامه‌های تنظیم خانواده را مبنای اصلی سلامت افراد جامعه و بهداشت باروری دانست و افزود: «توسعة برنامه‌های تنظیم خانواده به‌طور مستقیم بر بهداشت باروری و سلامت جامعه تأثیرگذار است.
بهداشت باروری طیف وسیعی از برنامه‌های سلامت كودكان، نوزادان و مادران را، كه در نهایت به سلامت خانواده می‌انجامد، تحت پوشش قرار می‌دهد، لذا در هیچ مقطع زمانی نمی‌توان از ضرورت برنامه‌های تنظیم خانواده غافل شد و ادعای بی‌نیازی كرد.»
با اجرای برنامه‌های تنظیم خانواده از 1368، میزان باروری زنان از 5/2 فرزند (بیش از پنج فرزند در دوران بارداری یك زن) به دو فرزند كاهش یافته است و، با این اقدامات، موارد مرگ‌ومیر زنان به علت بارداری و عوارض آن به‌شدت كاهش یافته است.
وی با اشاره به اینكه 295 زن در سال گذشته، به‌دلیل عوارض ناشی از زایمان و تعداد زیاد بارداری، فوت كرده‌اند، گفت: «20 درصد (حدود 60 زن) در سنین بالای 35 سال و 24 درصد (72 زن) بیش از 4 بار باردار شده بودند.»
دكتر عباس استاد تقی‌زاده، مدیركل سلامت شهرداری، با تأكید بر ارائة خدمات در نظام بهداشتی‌ـ‌درمانی، گفت: «با توجه به اینكه نیازهای بهداشتی جامعه تغییر كرده و منشأ اكثر بیماری‌ها رفتاری شده، نیاز است كه مدیریت سلامت به صورت كلان (اعم از وزارت بهداشت، شهرداری، بهزیستی و...) رویكرد خود را تغییر دهند. چرا كه ارائة خدمات بهداشتی اولیه به‌تنهایی تأمین‌كنندة سلامت خانواده‌ها نیست و باید در زمینة ارتقای بهداشت روان جامعه هم گام برداشت.»
وی با اشاره به اینكه اكثر زوج‌ها قبل از ازدواج شناختی از هم ندارند گفت: «50 درصد مراجعان به دادگاه‌های خانواده برای طلاق در سال اول ناشی از نبود شناخت زوجین از یكدیگر و عدم مشاوره‌های روان‌شناختی قبل از ازدواج است. به همین منظور با مشاركت سازمان بهزیستی در زمینة آموزش‌های پیش از ازدواج در مناطق 22 گانة تهران كلاس‌هایی برگزار كرده‌ایم. در منطقة 14 تهران نیز، كه مجتمع دادگاه‌های خانواده محلاتی در آنجا استقرار دارد و اكثر پرونده‌های اختلافات خانوادگی به آنجا ارجاع می‌شود، قرار است با مشاركت قوة قضاییه یك مركز مشاورة پیش از ازدواج دایر كنیم. همچنین روی پرونده‌های خانوادگی ارجاعی یك مشاورة روان‌شناسی قرار گیرد تا مشخص شود كه برای این زوج ادامة زندگی امكان‌پذیر است یا خیر و در صورت مثبت بودن، می‌توان شرایطی فراهم كرد كه مشكلاتشان حل شود.»
دكتر تقی‌زاده اطلاع‌رسانی و آموزش همگانی، مددكاری اجتماعی و مشاوره‌های روان‌شناسی (اعم از تحصیلی، خانوادگی و حقوقی) را خلأهای موجود در عرصة سلامت دانست و اظهار امیدواری كرد كه راه‌اندازی خانه‌های سلامت بتواند با استفاده از پتانسیل مردم و ارگان‌های ذینفع خلأهای موجود را جبران كند.
وی از افتتاح 35 خانة سلامت در 35 محلة شهر تهران خبر داد و گفت: «تا پایان امسال، این عدد را به 50 خواهیم رساند و در
برنامه‌ای 5 ساله كل 371 محلة شهر تهران را تحت پوشش قرار خواهیم داد.»
به گفتة وی، ارائة كلیة خدمات مشاوره‌ای، اعم از حل اختلافات خانوادگی، آموزش‌های پیش از ازدواج و بهداشت فردی، پیشگیری از بیماری‌های انتقالی جنسی، و مشاوره‌های تحصیلی و غیره در خانه‌های سلامت رایگان است. مدیركل سلامت شهرداری به راه‌اندازی خانه‌های اسباب‌بازی اشاره كرد: «با توجه به اینكه منازل مسكونی كوچك شده و بازی‌های كامپیوتری و تلویزیون سرگرمی عمدة بچه‌هاست، برای بیرون آوردن كودكان از منازل و ارائة بازی‌های هدفمند به آنان، مهارت‌های رشد و حركت و سطح سلامت اجتماعی‌شان را ارتقا می‌دهیم.»
با توجه به اهمیت سلامت خانواده و به‌ویژه مادران و كودكان و اینكه تأمین سلامت آنان نقش مهمی در ارتقای سلامت عمومی و توسعه‌یافتگی كشور دارد، پرداختن هرچه بیشتر به آن و راهكارهایی برای ارتقای سلامت خانواده‌ها نقش مهمی در آیندة كشور دارد، زیرا كودكان امروز گردانندگان فردای جامعه‌اند و انسان سالم محور توسعة پایدار است.