سلامت نیوز-*هومن جوکار: موضوعات مطرح‌شده تحت‌عنوان بحران یوز جدید نیستند و سال‌هاست که وجود دارند. به‌عنوان‌مثال، وضعیت جمعیتی یوز در مناطق‌جنوبی کشور به‌ویژه در استان یزد نامعلوم و نه‌چندان امیدوارکننده است و تنها سه یوز نر در این استان سکونت دارند.
به گزارش سلامت نیوز، آرمان نوشت: مناطقی مانند توران و میان‌دشت هنوز دچار آسیب نشده‌اند و زادآوری در آنها اتفاق می‌افتد که رخدادی امیدوارکننده است. تمام زحمات سازمان محیط‌زیست و سازمان‌های بین‌المللی در گذشته برای حفظ این‌گونه جانوری بوده و این سازمان‌ها توانسته‌اند زیستگاه‌های شناخته‌شده یوز را تحت‌عنوان مناطق حفاظت‌شده تحت‌مراقبت قرار داده و از انقراض گونه این گربه‌سان جلوگیری کنند. چرا بعد از گذشت 15سال در خروج این‌گونه از وضعیت انقراض موفق نبوده‌ایم و یوز به لبه انقراض نزدیک‌تر شده است؟ انتظار می‌رفت شاهد وضعیت مطلوب‌تری در حفاظت از یوز باشیم، اما متاسفانه به‌میزان زیادی بهبود وضعیت مشاهده نشده و این وضعیت نگران‌کننده است، بنابراین اخیرا سازمان در تلاش است نقاط‌ضعف عملکرد خود را رفع کند.
یکی از این نقاط‌ضعف به رفتار یوزپلنگان بستگی دارد، زیرا این جانداران در مناطق حفاظت‌شده و امن باقی نمانده و به‌ویژه ماده‌ها و توله‌ها از آن مناطق خارج می‌شوند. درصورت خروج آنها هیچ‌گونه کنترلی بر یوزها وجود ندارد و سازمان نمی‌تواند کنترلی خارج از مناطق خود بر این جانور داشته باشد. یوز در این مناطق با هرگونه مشکلی مواجه می‌شود. به‌عنوان‌مثال دچار تصادفات رانندگی شده یا به‌دلیل نزدیکی به گله‌های چهارپایان موردحمله سگ‌های گله قرار می‌گیرد. در این صورت امکان کشته‌شدن یوز توسط دامداران، گله‌داران یا حتی سگ‌های گله وجود دارد. بنابراین یکی از علل کاهش جمعیت یوزپلنگان ایرانی عدم‌حضور شبانه‌روزی آنها در مناطق تحت‌حفاظت سازمان محیط‌زیست است.
کمپین‌هایی برای حفاظت گربه‌سانان ارزشمند
برخی اقدامات در حوزه توانایی و اختیارات سازمان محیط‌زیست نیست. مثلا این سازمان نمی‌تواند خارج از مناطق خود مبلغی را هزینه کند و با وضعیت مالی فعلی دولت در برخی موارد خاص قادر نیست بودجه زیادی تخصیص دهد. بنابراین کمپین‌هایی برای حفاظت از یوز ایرانی شکل گرفته تا بتوانند به سازمان محیط‌زیست در زمینه حفظ این گونه‌جانوری کمک کنند. این کمک به‌معنای آن نیست که کمپین‌ها تحت‌فرمان سازمان محیط‌زیست هستند، بلکه مردم علاقه‌مند متوجه اهمیت این موضوع شده و نگران وضعیت یوز در آینده هستند و کمپین‌هایی را برای حفاظت از آن ایجاد کرده‌اند. سازمان محیط‌زیست اطلاعات و مشکلات یوز ایرانی را در اختیار آنها و عموم مردم قرار می‌دهد. باتوجه به آگاهی از این آمار و اطلاعات گروه‌های‌مردمی و جمعی از هنرمندان به این نتیجه رسیده‌اند که برای حل این مشکل قدم بردارند. امیدواریم کمپین «یوز تا ابد» که توسط خانم هدیه‌تهرانی بنیانگذاری شده، براساس اصول پیش رفته و به نتایج‌مطلوب برسد. حمایت کمپین‌های‌مردمی و هنرمندان تمام مشکلات یوز را درمان نمی‌کند، اما بخشی از مشکلاتی که سال‌ها بر زمین مانده و سازمان محیط‌زیست به‌دلیل کمبود اعتبار نتوانسته به آنها بپردازد، با این روش رفع می‌شوند. سازمان محیط‌زیست در تلاش است تهدیدات جانی این گونه‌جانوری را یکی پس از دیگری از بین ببرد، اما از سوی دیگر این تهدیدات عقب‌نشینی نکرده و هرلحظه تهدیدات تازه‌ای پدیدار و تشدید می‌شوند. این موضوع نگرانی‌های سازمان را در این زمینه بیشتر کرده است.
ریاست جدید عملگراست
مساله یوزپلنگ ایرانی جزو اولویت‌های تمام روسای سازمان محیط‌زیست بوده، اما نحوه‌پرداختن به این موضوع تا حدودی در هر فرد متفاوت بوده است؛ مدیری به پیگیری این موضوع در چارچوب‌های اداری و منطقی علاقه‌مند بوده، اما مدیریت‌جدید سازمان محیط‌زیست، فردی بسیار عملگراست و به نتیجه توجه دارد. به‌اعتقاد عیسی کلانتری اقداماتی باید در زمینه حفاظت یوز ایرانی انجام شود که نتیجه‌بخش باشند و اقدامات‌حاشیه‌ای که مستقیما به حفاظت‌یوزپلنگ کمک نمی‌کنند، از اولویت خارج شوند. او بسیار به اقدامات‌جدی در بازه‌های‌زمانی مشخص برای حفظ این گونه‌جانوری علاقه‌مند است. در جلسه اول رسیدگی به موضوع یوز ایرانی دو مورد تصادفات جاده‌ای یوز و خطرات سگ‌های‌گله برای این گربه‌سان به‌عنوان مهم‌ترین تهدیدات کنونی توسط او انتخاب شد. یکی دیگر از مسائل‌مهم ازنظر کلانتری حضور یوز ایرانی در مناطق حفاظت‌شده بود.
ایشان دستور پیگیری سریع و مستقیم این موارد را دادند و برای رسیدگی به آنها بازه‌زمانی مشخص کردند. کلانتری همچنین با دستور مستقیم خود پیگیری بحث‌جاده‌ها را با وزارت راه آغاز کرد و معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی سازمان محیط‌زیست را نیز مسئول پیگیری این موارد کردند. حمید ظهرابی به‌دلیل آنکه مدت‌ها در مناطق یوز مدیرکل استان بودند، اشراف‌زیادی بر این موضوع دارد و با تمام مسائل آن آشنا هستند که بسیار در راه حفظ یوز ایرانی اهمیت دارد.
اقدامات مهم برای حفظ یوز ایرانی
در سلسله‌جلساتی که با حضور تمام دست‌اندرکاران پروژه مانند فعالان محیط‌زیست در شهرستان‌ها و زیستگاه‌ها، معاونان محیط‌طبیعی استان‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد در حوزه محیط‌زیست و با حضور مشاوران بین‌المللی پروژه مانند دبیر بخش گربه‌سالان IUCN (مرجع حفاظت گربه‌سانان در جهان) و موسسه WCS برگزار شد، به‌اتفاق آرا مواردی به‌عنوان اولویت‌ها برای حفظ یوز ایرانی مشخص شدند. اولین موضوع ساماندهی هرچه‌سریع‌تر و خروج دام از مناطق زادآوری یوز است. دو منطقه میان‌دشت جاجرم در استان خراسان‌شمالی و خارطوران در استان‌سمنان مناطق زادآوری مهم برای یوز هستند که هر دو این مناطق تحت‌فشار دام قرار دارند. رفع این مشکل در اولویت‌های اصلی سازمان است.
مشکل بعدی تهدیدات‌جانی ناشی از تصادفات جاده‌ای برای این جاندار است، سازمان امکان ایمن‌سازی تمام جاده‌ها را ندارد، اما می‌تواند میزان آسیب ناشی از تصادفات‌جاده‌ای را برای این گربه‌سانان کاهش دهد. اقداماتی مانند زهکشی جاده یا ایجاد محور زیرگذر برای معابر از عمده این موارد است. این اقدامات درحال‌حاضر در محور شاهرود-مشهد انجام می‌شود و گام‌بعدی اصلاح معابر رسیدگی به جاده‌های بین‌شهری در استان یزد است. محور بعدی تکثیر یوز در اسارت است؛ هرچند امروزه این کار کمکی به جمعیت یوز در طبیعت نمی‌کند، اما در آینده می‌توان یوزهای تکثیرشده را به طبیعت پیوند داد و با این کار به جمعیت یوزهای ایرانی کمک کرد. این کار در دنیا به‌ندرت اتفاق افتاده، اما سازمان بنای انجام آن را دارد، زیرا اگر برنامه‌دومی برای این حیوان نباشد، یوز به‌میزان بیشتری در طبیعت به مرز انقراض نزدیک می‌شود.
* مدیر پروژه یوزپلنگ ایرانی
نظر شما