سلامت نیوز:کمتر کسی است که با اهدای اعضای خاص مانند کلیه، کبد، مغز استخوان و خون آشنایی نداشته باشد؛ اما اهدای جسد، بعد از مرگ، خبر غریبی است که این‌بار نه از طرف دلالان و مراکز غیررسمی، بلکه از طرف سازمان‌های دولتی انتشار پیدا کرد. چندی پیش سازمان پزشکی قانونی با اعلام شماره تلفن‌هایی از مردم درخواست کرد تا اجساد خود را پس از مرگ اهدا کنند.
به گزارش سلامت نیوز، صبح نو نوشت: «آمار متقاضیان اهدای جسد، افزایش یافته است.» رییس سازمان پزشکی قانونی دکتر «احمد شجاعی» این خبر را داده و گفته است: «در دو هفته گذشته 50 نفر آمادگی خود را برای اهدای جسد اعلام و تعداد زیادی از این افراد نیز فرم مربوطه را امضاء کرده‌اند.» اما ماجرای رشد اهداء جسد از کجا آب می‌خورد و چه شده که تعداد اهداکنندگان افزایش یافته است؟
فراخوان دادیم، جواب داد
نگرانی دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی علوم پزشکی، از کاهش جسد برای تشریح، بر کسی پوشیده نیست. خبرهایی از این‌دست، گاه و بیگاه منتشر می‌شوند. بسیاری از دانشگاه‌ها هم از عدم همکاری سازمان پزشکی قانونی از تحویل جسد به آنها خبر می‌دادند. این ماجراها ادامه داشت تا اینکه در عملی دور از انتظار، سازمان پزشکی قانونی فراخوانی را منتشر کرد. در این فراخوان‌که به‌طور رسمی اعلام‌شده است، از مردم خواسته‌شده تا برای اهدای اجساد به سازمان کمک کنند. شجاعی بعد از اعلام فراخوان گفت: «اگر به همین شکل آمار اهداء افزایش یابد نیاز دانشگاه‌ها تأمین خواهد شد؛ برای رفع نیاز دانشگاه‌ها باید فرهنگ‌سازی انجام دهیم.» آقای «امین رادمنش» مدیر واحد فناوری بافت نسج پیوندی سازمان پزشکی قانونی درباره فراخوان سازمان گفت: «اهدای جسد از گذشته وجود داشته ولی به این شکل که بخواهیم به‌طور رسمی اعلام کنیم نبوده است.
درگذشته این‌گونه بود که متقاضیان به ما مراجعه می‌کردند ولی الآن با فراخوانی که به‌طور رسمی اعلام‌شده، ما از مردم می‌خواهیم که برای اهدای اجساد به ما مراجعه کنند. ما برای نیاز دانشگاه‌ها کار فرهنگ‌سازی را انجام می‌دهیم. البته خود دانشگاه‌ها هم این کار را از قبل انجام می‌دادند و ما هم در کنارشان آنها را یاری می‌کنیم.» رادمنش معتقد است که طرح فراخوان اهدای جسد به پزشکی قانونی در راستای همان کمبودی است که دانشگاه‌ها دارند و پیش از این از آن شکایت کرده بودند. مدیر واحد فناوری بافت نسج پیوندی سازمان پزشکی قانونی در مصاحبه‌هایش تأکید کرده است که برای گرفتن جسد هیچ مبلغی ردوبدل نمی‌شود: «این موضوع همان‌طور که از اسم آن‌هم مشخص است، اهداء است و شرعاً و قانوناً هم درست این است که پولی ردوبدل نشود؛ زیرا از نظر فقهی و شرعی این کار حرام است و جدای از آن از نظر اخلاقی هم این کار درست نیست و در هیچ جای دنیا مرسوم نیست که در قبال اهدای جنازه مبلغی دریافت شود؛ اما برخی از خانواده‌ها که وضعیت مالی خوبی ندارند، در قالب تشویقی اگر خودشان درخواست کنند کمک‌هایی به آنها خواهیم کرد.» رادمنش درباره نظر فقها به این فراخوان توضیح داده است: «این موضوع بحث‌های فقهی زیادی دارد و علما هم درباره این موضوع اختلاف‌نظر بسیار زیادی دارند. بسیاری می‌گویند قطعاً اشکال دارد و عده‌ای دیگر از علما می‌گویند که در حد ضرورت مشکلی ندارد و برخی دیگر هم نگاه متفاوت‌تری دارند؛ اما ما در تلاش هستیم که طرح را همزمان با مسائل فقهی و شرعی آن جلو ببریم. از چند جا هم استفتاء گرفتیم.
برخی‌ها برای انجام آن شرایطی قائل شدند و ما در حال انجام این موضوع هم هستیم و به‌طور موازی کار فرهنگ‌سازی را انجام می‌دهیم که مردم با آن آشنا شوند. از طرف دیگر هم با حوزه علمیه قم فعالیت‌هایی انجام دادیم تا با علما صحبت کنیم و بتوانیم ضرورت‌های دانشگاه را اعلام کنیم تا بشود فتواهای لازم را دریافت کرد.» رادمنش تأکید می‌کند که اهداء جسد شرایط سنی خاصی ندارد و سازمان پزشکی قانونی تنها یک ملاک را برای دریافت اجساد در نظر گرفته است: «تنها نکته‌ای که بسیار مهم است، سالم بودن جسد است. پس‌ازاینکه فرد فوت می‌کند، جسد برای اینکه قابل‌استفاده باشد باید حتماً شرایطی داشته و باید سالم باشد. به‌طور مثال جسد نباید تصادفی باشد. جسدها برای استفاده در دانشگاه یک پروسه‌ای را باید طی کنند که قابل‌استفاده شوند. بعد هم که در دانشگاه قابل‌استفاده شد با تشریفات شرعی خاک‌سپاری می‌شوند و ما پیگیر دفن خواهیم بود.»
دست به دامن خارجی‌ها
اما سؤال اینجاست که قبل از این، جسد برای تشریح دانشکده‌های پزشکی چه طور تأمین می‌شد؟ رادمنش توضیح داده است: «پیش از انقلاب در مقاطعی اجساد از خارج از کشور وارد می‌شد که در حال حاضر ما ورود اجساد از خارج از کشور را هم پیگیری می‌کنیم و اعلام کردیم که حاضریم با برخی از شرکت‌ها در این خصوص همکاری کنیم و در مقابل آن برخی از تعاونی‌ها هم برای همکاری اعلام آمادگی کرده‌اند. البته آن موضوع هم پروسه طولانی دارد و موضوع قوانین بین‌المللی به میان می‌آید. تمام پروسه‌های مربوط به این موضوع باید طی شوند. ترجیح ما این است که از اجساد غیرمسلمان استفاده شود اما به این دلیل که این موضوع یک پروسه طولانی دارد، می‌خواهیم دریافت جسد در داخل را هم پیگیری کنیم. درنهایت ما تمام راه‌هایی را که بتوانیم به علم پزشکی کمک کنیم انجام خواهیم داد و اگر این اتفاق رخ ندهد لطمه آن به خود جامعه بازمی‌گردد ولی اولویت صد در صد با جسد غیرمسلمان و بحث واردات است که اگر آن موضوع راه بیفتد ممکن است دیگر نیازی به استفاده از جسد مسلمان نباشد.» پیش‌تر هم رییس سازمان، دکتر شجاعی درباره اجسادی که برای تشریح در اختیار دانشگاه‌ها قرار می‌گیرد، گفته بود: «افرادی که وصیت می‌کنند تا اجسادشان را اهدا کنند و تعداد محدودی از اجساد ناشناسی که بعد از 6ماه کسی به سراغشان نیامده باشد با کسب اجازه قانونی از مقام قضایی، به دانشگاه‌های علوم پزشکی تحویل داده می‌شوند.»
قانون چه می‌گوید
آنچه مشخص است بحث‌های قانونی و شرعی است که در راستای این موضوع به‌وجود می‌آید و باید توجه داشت که شرع اجازه قطعه‌قطعه کردن اجساد را نمی‌دهد و این کار را به‌طور کل حرام می‌داند. از طرفی هم مطابق قانون بر اساس ماده ۶۳۴ قانون مجازات اسلامی از جنایت بر مردگان و نبش قبر آنها صحبت به میان آمده ولی در این میان صحبتی از اهدای جسد با رضایت افراد نشده است. نظر آقای «سید عباس حسینی» کارشناس مسائل دینی اما در رابطه با تشریح پس از مرگ متفاوت است: «در نامه ۴۷ نهج‌البلاغه، امیرالمؤمنین ؟ع؟نسبت به پیکر قاتلش خطاب به امام مجتبی؟ع؟ می‌فرماید: «نکند بعد از مرگ او را مثله کنید. از جد شما رسول‌الله شنیدم حتی سگ دیوانه را مثله نکنید.» این نشان می‌دهد که پیامبر عظیم‌الشأن روی جسد انسان و حتی جسد حیوان هم بسیار حساسیت داشته است و هیچ نوع مثله‌کردنی جایز نیست. این بحث اولیه است که نشانگر محترم بودن جسد انسان و حتی حیوان است. غیر از این بحث، موضوع پزشکی در این مورد وجود دارد. سالیان قبل بوعلی سینا بسیار مرارت کشید تا بتواند روی اجساد تشریح صورت دهد. فقهای آن زمان بسیار سخت برای تشریح جسد فتوا می‌دادند؛ اما امروز موضوع تقریباً حل‌شده است. اگر برای بحث پزشکی و تحقیقاتی، فردی رضایت داشته باشد و خودش وصیت کرده باشد، عموماً مشکلی به وجود نمی‌آید.»
به نظر می‌رسد با روندی که مسوولان سازمان پزشکی قانونی از آن خبر داده‌اند، مشکل جسدهای آزمایشگاهی و دانشگاهی به‌زودی برطرف شود و دیگر نیازی به واردات جسد از کشورهای دیگر نباشد؛ مگر آن‌که دراین‌باره اتفاق دیگری بیفتد.
نظر شما