سلامت نیوز: در برنامه توسعه پنجم، پیش‌بینی شد كه سرانه مصرف لبنیات به 156 كیلو در سال برسد كه البته این هدف، نه تنها محقق نشد، بلكه كاهش هم داشت.

به گزارش سلامت نیوز، اعتماد نوشت:بلاخره كاهش مصرف لبنیات و بطور خاص، شیر، از طرف یك مقام مسوول در وزارت بهداشت تایید شد.

 طی ماه‌های گذشته و تا پیش از شهریور ماه، برخی مسوولان وزارت بهداشت حاضر به تایید هشدارهای اعضای اتحادیه محصولات لبنی درباره كاهش قابل توجه مصرف لبنیات و به طور خاص، شیر نبودند چرا كه از بابت زیر سوال بردن دولت از سوی منتقدان و طرح چندباره كاهش قدرت خرید مردم و ارتباط مستقیم گرانی با حذف برخی مواد غذایی مفید اما كم كالری، نگران بودند اما شهریور ماه امسال كه زهرا عبداللهی؛ مدیركل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت از كاهش 37 درصدی مصرف لبنیات طی 7 سال گذشته و به دلیل قطع یارانه تولید و افزایش قیمت تمام شده خبر داد، خبرهای منتشره پس از آن رنگ دیگری پیدا كرد. از جمله كه چند روز قبل، رییس سازمان غذا و دارو خبر داد كه مشروط بر تصویب دولت، قیمت شیر و فرآورده‌های لبنی كاهش می‌یابد تا این محصولات دوباره به سفره خانواده‌های ایرانی بازگردد. سال 1389 و با حذف یارانه تولید از مراحل فرآوری شیر و سایر محصولات لبنی، قیمت این ماده غذایی، چنان افزایش یافت كه مسوولان وقت وزارت بهداشت با مرور گزارش‌هایی از وضعیت مصرف شیر و فرآورده‌های لبنی، نسبت به كاهش 22 درصدی مصرف هشدار دادند. امروز كه عبداللهی نسبت به كاهش 37 درصدی هشدار می‌دهد، سرانه مصرف شیر به كمتر از 80 لیتر در سال رسیده كه كمتر از دو سوم سرانه مصرف در كشورهای پیشرفته است.

محمدرضا اسماعیلی، رییس هیات‌مدیره اتحادیه لبنی می‌گوید: «در برنامه توسعه پنجم، پیش‌بینی شد كه سرانه مصرف لبنیات به 156 كیلو در سال برسد كه البته این هدف، نه تنها محقق نشد، بلكه كاهش هم داشت. امروز از مجموع حدود 1500 كارخانه تولید‌كننده محصولات لبنی، بیش از نیمی از كارخانه‌ها تعطیل شده و باقی هم 30 درصد زیر ظرفیت اسمی كار می‌كنند. ما با كاهش جدی مصرف لبنیات در كشور مواجهیم و سرانه سالانه مصرف، در بهترین حالت، 60 لیتر است كه دلیل اصلی این كاهش، تبلیغات نادرست است. در حالی كه سالانه 4 میلیون تن فرآورده لبنی در كشور تولید می‌شود و حدود 700 میلیون دلار صادرات داریم، تایید می‌كنم كه قیمت فرآورده‌های لبنی هم یكی از دلایل كاهش مصرف بوده. وقتی تولید‌كننده، بعد از هدفمندی یارانه‌ها با افزایش 500 درصدی قیمت شیرخام و هزینه حامل‌های انرژی و بسته‌بندی و حقوق كارگر مواجه شده، قطعا این افزایش بر قیمت تمام شده برای مصرف‌كننده هم تاثیرگذار است.» ناصر كلانتری، رییس سابق انستیتو تحقیقات غذایی در گفت‌وگو با «اعتماد» كاهش مصرف را رد كرده اما توضیح می‌دهد كه: «سال 1382، وضعیت دریافت كلسیم را در كشور بررسی كردیم كه نتیجه این بررسی به ما نشان داد 80 درصد جمعیت كشور، دریافت ناكافی كلسیم دارند. لبنیات منبع بسیار غنی از پروتیین و تامین‌كننده قندهای مفید مانند لاكتوز و همچنین مواد معدنی و ویتامین‌هاست. شاید بتوانیم كلسیم را از میوه‌ها و سبزیجات هم دریافت كنیم اما كلسیم موجود در میوه‌ها و سبزیجات، به مرغوبیت كلسیم لبنیات و به طور خاص، شیر نیست. قطعا، هدفمندی یارانه باید كمك می‌كرد كه قیمت تمام شده برای مصرف‌كننده كمتر بشود كه این اتفاق نیفتاد و به عكس، پول یارانه بین مردم توزیع شد و مردم هم با این پول شیر و ماست نمی‌خرند.

البته مشكل كشور ما، صرفا گرانی قیمت نیست بلكه ما دچار مشكل فرهنگی در مصرف مواد غذایی مفید و سودمند هستیم. جواب بسیاری از ایرانی‌ها به ضرورت مصرف شیر این است كه ما را خیلی وقت است از شیر گرفته‌اند.  در عین حال، بیش از 60 درصد مردم ساكن در نیمكره شرقی دچار كمبود لاكتاز – آنزیم جذب و هضم لاكتوز – و بنابراین، دچار اختلال جذب لاكتوز هستند كه این مشكل، یك اختلال قومیتی است و در بعضی اقوام، بیشتر یا كمتر است. همین اختلال، عامل مهمی برای امتناع بسیاری افراد از خوردن شیر در این بخش از كره زمین است كه كشور ما را هم شامل می‌شود. اما توجه داشته باشیم كه 80 میلیون نفر جمعیت كشور، دچار این اختلال نیستند و ما با مشكل بی‌فرهنگی در مصرف لبنیات و توزیع نامناسب مواجهیم. چنانكه جمعیت قابل توجهی از شهروندان ایرانی ساكن در روستاها، به دلیل سیستم نامناسب توزیع، دسترسی به محصولات لبنی و حتی میوه و سبزیجات تازه ندارند اما در همین روستاها، نیسان‌های توزیع پفك و چیپس و نوشابه و تنقلات مضر و بی‌ارزش، دایم در رفت و آمد هستند.»كلانتری در سهم دهی به دلایل پایین بودن سرانه مصرف شیر و لبنیات در ایران می‌گوید: «مشكل فرهنگ، 20 الی 25 درصد سهم دارد چون می‌بینیم كه مردم از خوردن شیر خیلی استقبال نمی‌كنند اما نوشابه سر سفره شان دارند. اختلال جذب لاكتوز هم سهمی در حدود 25 درصد دارد اما قیمت‌گذاری و نحوه توزیع محصولات لبنی و شیر، به طور مشترك 50 درصد دلیل استقبال اندك از شیر و فرآورده‌های لبنی است.»تیرنگ نیستانی، استاد گروه تحقیقات تغذیه و مدیر گروه انیستیتو  و در هشدار نسبت به عوارض كاهش سرانه مصرف لبنیات می‌گوید: «چند سال قبل مطالعه‌ای درباره مصرف كلسیم در دانش‌آموزان پایه 4 و 5 مقطع دبستان انجام دادیم كه بنا بر نتایج این مطالعه، مقدار دریافت كلسیم، به طور میانگین حدود 70 درصد میزان توصیه شده بود.

در حالی كه كلسیم مورد نیاز بدن، به طور میانگین حدود هزار میلی‌گرم در روز است، كلسیم در تمام مواد غذایی وجود دارد منتهی این مقدار، بسیار اندك است، چنانكه حتی 100 گرم خیار هم 4 میلی‌گرم كلسیم دارد اما تنها ماده غذایی كه دوسوم كلسیم مورد نیاز بدن را تامین می‌كند، لبنیات است كه در این تعریف كلی، نگاه ما متوجه شیر و ماست است چرا كه كشك و پنیر با وجود آنكه منبع غنی از كلسیم هستند به دلیل سدیم بالایی كه دارند، دفع كلیوی كلسیم را افزایش می‌دهند و بنابراین، در گروه لبنیات قرار نمی‌گیرند. آمارهای تولید و فروش لبنیات، راهنمای مناسبی برای برآورد میزان مصرف است. 15 سال قبل كه برای تولید شیر، یارانه پرداخت می‌شد، سرانه مصرف شیر، روزانه حدود 43 گرم و مجموع سرانه روزانه مصرف شیر و ماست حدود 80 گرم بود. زمانی كه دولت یارانه می‌داد، سرانه مصرف كمتر از یك لیوان در روز بود. قطع یارانه، حتما این میزان را كاهش داده چون قیمت محصول فاقد یارانه، افزایش پیدا كرده است. بنا بر توصیه راهنماهای تغذیه سالم، عموم افراد باید روزانه حداقل دو لیوان شیر یا ماست كم چرب مصرف كنند.

این مقدار دریافت، دقیقا باید به طور روزانه باشد و اگر فردی یك هفته شیر نمی‌خورد ولی پنجشنبه و جمعه یك سطل ماست بخورد، كمبود كلسیم جبران نخواهد شد. مهم‌ترین ضرر دریافت ناكافی كلسیم هم این است كه در طول زمان، انبارهای كلسیم بدن كه بافت سخت استخوان است ذره‌ذره تهی خواهد شد.»مسوولان و متولیان سلامت كه قطعا در جبهه حمایت از دولت هستند كه به مناصب دولتی منصوب شده‌اند، هر یك برای كاهش مصرف لبنیات دلایل متفاوتی مطرح می‌كنند اما در نهایت، تمام این دلایل به یك نقطه مشترك می‌رسد. نقطه‌ای كه عزیز‌الله كمال زاده؛ دكترای تغذیه و فیزیولوژی و مشاور تغذیه برنامه جهانی غذا، دو سال قبل در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره آن هشدار داد: «بنا بر نتایج تحقیقی كه سال 92 در جمعیت دانش‌آموزی مقطع راهنمایی و دبیرستان مدارس سراسر كشور انجام شد، با كاهش 4 سانتی‌متری رشد این گروه سنی و افزایش 30 درصدی خرابی دندان‌ها نسبت به نسل پیش از خود مواجه شدیم.»