سلامت نیوز:مطابق آنچه كه در قانون مدیریت بحران تبیین شده، بحران شامل چهار مرحله ، پیشگیری، آمادگی ، مقابله و بازسازی و بازتوانی است.با توجه به شرایط خاص جغرافیایی كشور، ستادهای مدیریت بحران به خصوص در نقاط حادثه خیز باید بهطور دایم در حالت آماده باش قرار داشته باشند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه قانون، زلزله كرمانشاه نشان داد باوجود حوادث متعددی كه در این سالها در كشور رخ داده، هنوز آمادگی مواجه با بحران را نداریم وگویی هنگام بحران برخی از مسئولان و نهادها كه در زمینه كمك به آسیبدیدگان مسئولیت دارند، خود دچار بحران میشوند. زلزله رودبار و منجیل، بم، ورزقان و بسیاری از حوادثی كه در سالهای اخیر رخ داده فرصت خوبی جهت كسب تجربه برای بسیاری از نهادهای امدادرسان و سازمانهایی بود كه در این زمینه مسئولیت دارند. اما بازهم در زلزله كرمانشاه شاهد بیبرنامگی و عدم مدیریت صحیح در امدادرسانی و ارائه خدمات به افرادی بودیم كه در این حادثه، هست و نیست و عزیزان خود را از دست دادهاند. به طوری كه كندی خدمات به حادثهدیدگان، تحمل این فاجعه را برای آنان سختتر میكرد. افرادی كه در روزهای ابتدایی در سرمای زیر صفر شهرهای زلزله زده بدون چادر و زیر سقف آسمان مجبور بودند شب را به صبح رسانند.
عدم مدیریت در توزیع غذا، پوشاك و چادر و خدمات به حادثهدیدگان از معضلاتی بود كه بسیار شاهد بودیم. عدم مدیریت بحران در حالی صورت گرفت كه سالها از تشكیل ستاد مدیریت بحران میگذرد. این سازمان كه سازمانی دولتی است زیرنظر وزارت کشور فعالیت میکند و وظیفه آمادگی و پیشگیری از بحرانها، مدیریت آنها و ارائه کمکهای اولیه به آسیبدیدگان و ساماندهی و بازسازی مناطق آسیبدیده را دارد. این سازمان با استفاده از همه امکانات و لوازم وزارتخانهها، موسسات و شرکتهای دولتی و عمومی و خصوصی، بانکها و بیمهها، نیروهای نظامی و انتظامی و ... مسئولیت خدمات رسانی به آسیب دیدگان حوادث را بر عهده دارد. عدم مدیریت صحیح بحران در حادثه كرمانشاه سبب شد تا برخی از افراد، زمزمه ضرورت تدوین و تصویب قوانین در زمینه مقابله با بحران را مطرح كنند. محمد خدابخشی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با تاکید بر ضرورت ارائه طرح یا لایحهای برای رفع خلأ قانونی در زمینه مدیریت بحران میگوید:با توجه به خلأ قانونی موجود در خصوص مدیریت بحران، ضرورت دارد هرچه سریعتر مجلس یا دولت در قالب طرح یا لایحه، این خلأ قانونی را برطرف کنند تا زمینه پاسخگویی متولیان مربوطه مطابق با قانون فراهم شود.حال این سوال مطرح است كه آیا در این زمینه مهمترین اقدام، فقط تصویب و تدوین قوانین جدید است؟
قوانین آزمایشی محصول آزمون و خطا هستند
علی نقیزاده كوچصفهانی، حقوقدان و وكیل دادگستری در پاسخ به این سوال كه با توجه به تعدد قوانین، آیا نیاز به تدوین طرح یا لایحهای در زمینه مدیریت بحران وجود دارد به «قانون» میگوید: در ابتد ضروری است كه فاجعه ناگوار زلزله كرمانشاه را به كلیه هموطنان، بهویژه مردم غیور استان كرمانشاه تسلیت عرض كنم اما در پاسخ به این سوال باید گفت همانگونهكه میدانیم كشور ما با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی همواره در معرض پدیدههای مختلف طبیعی از قبیل سیل ، زلزله، طوفان، خشكسالی و... قرار دارد. از این رو آمادگی حداكثری در جهت مقابله با بلایای غیرقابل پیشبینی و مدیریت شرایط بحرانی ضروری بوده و از اهمیت دوچندان برخوردار است.اما در این زمینه باید گفت قانون مدیریت بحران در سال ١٣٨٦ به مدت ٥ سال و بهطور آزمایشی تصویب شده و پس از انقضای مدت، دوباره تا پایان سال ٩٦ مدت آن تمدید شد. گذشته از آنكه قوانین آزمایشی محصول آزمون و خطا و هدف از وضع آن كشف نیازها و كمبودها در بستر جامعه است و با وجود آنكه كشورمان همواره در معرض حوادث طبیعی غیرقابل پیشبینی قرار داشته و دارد، لیكن در تمامی این سالها و با وجود حوادث ناگواری از قبیل زلزله رودبار و بم، هنوز قانون مدیریت بحران حالت آزمایشی خود را حفظ كرده و تاكنون اقدامی در جهت وضع قانون جامع و دایمی از سوی دولتمردان بهعمل نیامده است كه این موضوع، در جای خود در خور تامل بوده و بحث مفصلی میطلبد.
تصویب قوانین به تنهایی، بحران را مدیریت نمیكند
این حقوقدان ادامه داد: مطابق آنچه كه در قانون مدیریت بحران تبیین شده ، بحران شامل چهار مرحله پیشگیری، آمادگی ، مقابله و بازسازی و بازتوانی است كه هر یك از این مراحل بنا به تعریف مندرج در قانون واجد شرایط و كیفیات خاص خود است. اما سوال اساسی این است كه در تمامی این سالها و با توجه به تجارب تلخی كه از حوادث قبلی به دست آوردهایم چه گامهای موثری در خصوص اجرا و پیادهسازی هریك از این مراحل چهارگانه و حیاتی برداشتهایم؟ در مرحله بازسازی و بازتوانی كه شامل اسكان موقت و احیای خرابیهاست، گاه آنقدر ضعیف عمل شده كه با وجود گذشت چندین سال از زلزله بم هنوز هم از گوشه و كنار، اخبار ناخوشایندی دال بر عدم بازسازی مناطق آسیب دیده به گوش میرسد .بنابراین وضع و تصویب قوانین و لوایح به تنهایی بحران را مدیریت نخواهند كرد. شاید قوانین و مقررات بتوانند بر روی كاغذ بحران را مدیریت كنند، اما در عمل به گونه دیگری رفتار میشود و خلأهایی كه در امدادرسانی، اسكان آوارگان و درمان آسیبدیدگان به چشم میخورد این امر را به وضوح به اثبات میرساند. البته نه اینكه اهمال یا تهاونی در این زمینه وجود داشته باشد بلكه برعكس، تجربه ثابت كرده به هنگام وقوع حوادثی از این دست تمامی نهادهای دولتی و غیردولتی در كنار اقشار مختلف مردم، عزم خود را برای یاریرسانی به آسیبدیدگان و التیام آلام آنان جزم میكنند، اما بهدلیل عدم مدیریت صحیح و فقدان انضباط مدیریتی و سردرگمی و نیز عدم هدفمندی و ضابطهمندی در امدادرسانی ،گاه با چالشهای فراوانی نیز مواجه میشویم بهطوریكه امدادرسانی مختل شده و به قولی در این چنین شرایطی مدیریت بحران، خود نیاز به مدیریت دارد!این وكیل دادگستری در پاسخ به این سوال كه با وجود تعبیه سازمانهای امدادی مانند هلال احمر و بودجهای كه به اینگونه سازمانها اختصاص یافته چرا در زلزله اخیر شاهد كندی امدادرسانی به حادثه دیدگان بودیم، خاطرنشان كرد: در واقع یكی از علل كندبودن امدادرسانی در مواقع بحرانی و عملكرد دیرهنگام نهادهای ذیربط به هنگامی كه نیاز به حضور نیروهای امدادی واكنش سریع هست، بیگانگی مدیران بحران با مدیریت بحران است. به عقیده بنده همانگونه كه بالا نیز اشاره شد، با توجه به شرایط خاص جغرافیایی كشورمان، ستادهای مدیریت بحران كشور به خصوص در نقاط حادثه خیز باید بهطور دایم در حالت آمادهباش قرار داشته و از طریق مانورهای امدادی و غیرنمایشی، توان خود را هر لحظه در معرض آزمایش قرار دهند. البته تجهیز ستادها به اقلام اساسی و مورد نیاز مدرن و استفاده از تجارب دیگر كشورها و نیز بهرهگیری از نیروهای امدادی خبره در این رمینه بسیار موثر است.
تصویب قانون دایمی مدیریت بحران به جای قانون آزمایشی
نقیزاده كوچصفهانی در پاسخ به این سوال كه در این زمینه چه اقدامات موثری میتواند جایگزین تدوین و تصویب قوانین جدید شود تصریح كرد: در وهله نخست بهجای تصویب لوایح در جهت رفع خلأهای موجود، وضع قانون دایمی در زمینه مدیریت بحران مهمترین اقدام در این زمینه است. از اقدامات دیگر میتوان اختصاص بودجه مناسب، آموزش و بهكارگیری نیروهای ویژه، شناسایی نقاط حادثه خیز و رفع خطر نظارت جدی بر روند ساختوساز، استانداردسازی اصول شهرسازی، تعبیه نقاط مناسب جهت اسكان موقت، اجرای بیمههای ساختمانی و اجباری، در كنار آن نظارت دایمی و حداكثری بر فعالیت مدیران بومی ستادهای بحران و بالاخره برداشتن گامهای عملی در جهت اصول چهارگانه بحران بیش از هر چیز دیگری واجد اهمیت است.
ضرورت آمادگی مقابله با حوادث
شایان ذكر است حوادث و بلایای طبیعی ممكن است در كشوری رخ دهد اما میزان آمادگی مقابله با بحرانها و حوادث است كه در برخی از كشورها منجر به آسیبها و صدمات بسیار زیاد و در برخی از كشورها نیز آسیب كمتری را رقم میزند. ژاپن یكی از كشورهایی است كه زمینلرزههای زیادی را به خود دیده، اما مسئولان این كشور به گونهای ساختو سازهای شهری را مدیریت كردند كه با وجود زلزلههایی به بزرگی 9 ریشتر كمترین آسیب متوجه آنان میشود. به طوری كه ژاپن را می توان پیشتاز کشورهای جهان در زمینه آمادگی در برابر بحرانهای طبیعی دانست.پس باتوجه به حوادث گوناگونی كه در سالهای اخیر در كشور رخ داده، لازم و ضروری است كه با الگو گرفتن از كشورهایی مانند ژاپن،بیش از پیش خود را برای مقابله با این حوادث آماده كنیم تا شاهد این حجم از خسارات و صدمات به هموطنانمان نباشیم.
حجتالاسلام حسن نوروزی، سخنگوی كمیسیون حقوقی و قضایی مجلس :
مسئولان با درایت به قوانین موجود عمل كنند
یك هفته از زلزله كرمانشاه میگذرد. یك هفتهای كه برای مصیبتزدگان آن بسیار طولانی و با لحظههای دردناكی همراه بود. هرچند امدادرسانی در روزهای ابتدایی با كندی و بیبرنامگی صورت گرفت اما پس از گذشت مدتی و هماهنگ شدن سازمانها و نهادها و همچنین سرازیر شدن كمكهای مردمی، امدادرسانی روال عادی به خود گرفته و چادر، غذا، و بسیاری از اقلام مورد نیاز حادثه دیدگان میان آنها توزیع شده است. اما نكته مهم این است كه با توجه به عمق فاجعه و كشته شدن تعدادی از افراد، مدیریت صحیح بحران از موضوعاتی است كه میتوانست تحمل این حادثه را برای این عزیزان آسانتر كند . حال این سوال مطرح است كه چرا با وجود تصویب قانون در زمینه مدیریت بحران، بازهم شاهد عدم صحیح مدیریت و خدمات رسانی به حادثهدیدگان بودیم؟ و اینكه آیا بازهم نیاز به تدوین قوانین جدید در زمینه مدیریت بحران هستیم؟ حسن نوروزی، سخنگوی كمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی در این زمینه پاسخگوی سوالات ما بود.
آقای نوروزی، زلزله اخیردركرمانشاه نشان داد ما هنگام بحران با مشكلاتی نظیر عدم هماهنگی دستگاهها و نهادها مواجه هستیم و این عدم هماهنگی سبب شد تا امدادرسانی به حادثهدیدگان با تاخیر صورت گیرد. به نظر شما برای رفع این معضل چه اقداماتی باید صورت بگیرد؟
شاید برخی، ارائه طرح یا لایحهای برای رفع خلأ قانونی در زمینه مدیریت بحران را راهكار رفع مشكل میدانند اما به نظر بنده، ما به جای اینكه به دنبال پر كردن خلأ قانون باشیم ضروری است كه خلأ مدیریت را پر كنیم. به عبارت دیگر باید در مورد عمل به قوانین موجود همت گماریم و حاكمیت قوانین را در كشور نهادینه كنیم. به اعتقاد بنده به هنگام بحران و به ویژه زلزله اخیر كه در كرمانشاه رخ داد و باعث مرگ و بیخانمان شدن تعداد زیادی از هموطنانمان شد، در صورتی كه مسئولان با استاندار كرمانشاه هماهنگ و همپیمان بودند، ما شاهد این حجم وسیع از مشكلات در این مناطق نبودیم. به عبارت دیگر باید بلافاصله پس از زلزله در كرمانشاه، همه مسئولان از نیروهای نظامی، مدنی، مسئولان شهری، ستاد بحران و ائمه جمعه دور هم جمع میشدند و راهكارهای مناسبی برای این حادثه میاندیشیدند. اینكه ما پس از حادثه به دنبال ایجاد قانون یا پر كردن خلأ قوانین باشیم یا اینكه در نهایت یكدیگر را به كم كاری متهم كنیم، درست نیست و فقط پاك كردن صورت مساله است و باید بدانیم به اندازه كافی، قانون داریم و فقط نیاز است مسئولان با درایت و مدیریت درست به قوانین عمل كنند.
چرا در حالیكه بسیاری از كارشناسان، تعدد قوانین را به عنوان معضلی بزرگ مطرح میكنند ،باز مسئولان تنها راهكار برای برونرفت از مشكلات را تدوین قوانین جدید میدانند ؟
به اعتقاد بنده ما بیشتر از تدوین قانون جدید نیاز به كلاسهایی در زمینه هنر عمل به قانون داریم. متاسفانه بزرگترین مشكل ما این است كه با توجه به وجود قوانین خوب و كافی دركشور اما این قوانین به درستی عمل نمیشود. فقط نوشتن و تدوین قانون مهم نیست بلكه نكته مهم این است كه مدیران و مسئولانی كه انتخاب میشوند باید بدانند كه چه قوانینی در كشور وجود دارد و حتی بهتر است كه قبل از انتخاب از آنها آزمونی گرفته شود تا بدانند چه تعداد عنوان قانونی داریم یا اینكه برای مثال در زمینه مدیریت بحران چه قوانینی تدوین شده است تاضمن آگاهی مسئولان از قوانین موجود، مصمم به اجرای آنها باشند. در حال حاضر گریز از قوانین و عدم آگاهی به قانون یكی از مشكلاتی است كه در كشور ما بحران ایجاد كرده است. درحالی كه توجه به قوانین باید در صدر برنامههای مسئولان و مدیران قرار گیرد و همچنین آنها باید بر حسن اجرای قانون نظارت داشته باشند. همكاران محترمی كه اعتقاد دارند نیاز است برای رفع خلأ قانونی در زمینه مدیریت بحران، قانون تدوین شود به نظر بنده منظور ایشان این است كه باید بر قوانین نوشتهشده نظارت بیشتری صورت گیرد تا تمامی افراد به قانون تمكین كنند زیرا متاسفانه گریز از عمل به قانون در كشور ما مشاهده میشود.
به نظر شما بهترین راهكار برای نهادینه كردن عمل به قانون در كشور چیست؟
در كشور ما در حال حاضر با بحران مدیریت، بحران عدم مشورت، بحران خودگرایی و حزب گرایی و بحران نا آگاهی از قوانین وجود دارد كه این موارد باعث ایجاد مشكلاتی شده است. پس ابتدا باید نسبت به رفع این بحرانها همت گماریم .بنده به خاطر دارم در سونامی كه چند سال پیش در كشور ژاپن اتفاق افتاد ، مسئولان توكیو و مسئولان شهری به علت تاخیر چند ساعته برای نجات مصدومان در مقابل مردم تعظیم كرده و از مردم و حادثه دیدگان عذرخواهی كردند اما متاسفانه در سیستم حاكمیتی كشور ما ، مشكل استبداد رای ،كمبود مشورت، عدم آگاهی از قوانین، تساهل و تسامح نسبت به قوانین بسیار مشاهده میشود . به اعتقاد بنده ابتدا باید مسئولان از قوانین شناخت كافی داشته باشند و بر حسن اجرای قانون نظارت صورت گیرد تا هنگام بحران با مقداری سعه صدر و با مشورت دیگران، بهترین راهكار برای خروج از بحران را بیندیشیم.
نظر شما