سلامت نیوز:رئیس سازمان حفاظت محیطزیست قبل از این بارها گفته بود که آب مهمترین مشکل این سرزمین است، اما خیلی زود خوزستان را استثنا کرد: «خوزستان مشکل آب ندارد.»
به گزارش سلامت نیوز، شهروند نوشت: همان خوزستانی که دیگر با ریزگرد و خشکسالی بلندمدت از آن یاد میشود و تالابهای تشنه، نخلستانهای از بینرفته و رودخانههای آلوده به فاضلاب. حاشیه چالش آب وقتی بیش از همیشه دامن عیسی کلانتری را گرفت که موضوع نامهاش به معاون اول رئیسجمهوری، خشم نمایندگان این استان را برانگیخت؛ نامهای محرمانه با این مضمون که خوزستان آب مازاد دارد و میتوان از این آب برای انتقال به مناطق دیگر استفاده کرد. دوشنبهشب این نامه به درگیری لفظی در جلسه شورای اداری استان خوزستان منجر شد و دیالوگهای ردوبدل شده، نقل محافل محیطزیستی شد. بهخصوص آنجا که کلانتری در پاسخ به اعتراضها میگوید: «من ابتکار نیستم» و چندباری تأکید میکند که «خوزستان مشکل آب ندارد.»
دوشنبهشب همین که کلانتری به سالن جلسه شورای اداری پا گذاشت، تعدادی از نمایندگان مردم خوزستان در مجلس در اعتراض به نامه محرمانه او به معاون اول رئیسجمهوری برای انتقال آب از سرچشمههای کارون با او جروبحث کردند اما رئیس سازمان محیطزیست با خونسردی پاسخش را تکرار کرد.
در ویدیوی منتشرشده، ناصری نماینده شادگان خطاب که سعی در آرامکردن اوضاع دارد، خطاب به کلانتری میگوید: «شما نامه بدی نوشتهاید. توجیه کردهاید که آب خوزستان را ببرند. خوزستان مشکل آب ندارد؟» رئیس سازمان محیطزیست هم جواب میدهد: «ندارد.» نماینده شادگان اینبار توضیح میدهد که «ما در بیآبی نابود شدهایم. خوزستان مشکل آب دارد و این مشکل جدی است. نخلستانهای ما از بین رفته و تالابهایمان خشک شده است.» قاسم ساعدی، نماینده دشت آزادگان هم از اتفاق برآشفته میگوید: «شما با چه رویی در این جلسه حاضر شدهای؟ اگر میهمان خوزستانیها نبودی، با زبان دیگری با شما صحبت میکردیم. میخواهی ٥میلیون آدم را خفه کنی؟» بعد از این اتفاق نمایندگان معترض درحالی که پاسخی از کلانتری درخصوص نامه محرمانهاش به جهانگیری نگرفتند، جلسه شورای اداری استان را ترک کردند و دیروز پس از انتشار ویدیوی درگیری واکنشها شدت گرفت.
باید محاکمه شود
مدیرکل محیطزیست خوزستان که در سفر استانی رئیس سازمان حفاظت محیطزیست همراه او شده، حاضر به پاسخگویی نشد اما تندترین واکنشها به پس از انتشار ویدیوی این درگیری از سوی نمایندگان مجلس صورت گرفت.
هدایتالله خادمی نماینده مردم ایذه در مجلس شورای اسلامی یکی از کسانی بود که گفت: «آب خوزستان را برای تفریحات آبی، باغداری، کشاورزی و صنعت فولاد، پتروشیمی و غیره میبرند.»
از سوی دیگر پاپیزاده، رئیس مجمع نمایندگان خوزستان توضیحی درباره نامه ارسالی داد: «رئیس سازمان محیطزیست کشور نامهای به معاون اول رئیسجمهوری نوشته است؛ مبنی بر اینکه خوزستان آب مازاد دارد و باید آب کشاورزی آن را محدود کنیم تا از این طریق مشکل انتقال آب بین حوضهای را حل کنیم. پیشبینی میکنیم که برای عملیکردن بحث انتقال آب به دنبال تغییر مدیران ارشد خوزستان هستند تا کسانی را بگذارند که بدون چون و چرا انتقال آب را
اجرا کنند.»
به گفته پاپیزاده، این سناریو یک نتیجه مشخص دارد و آن اینکه خوزستان به بزرگترین کانون ریزگرد کشور مبدل خواهد شد. لجاجت بعضی از اعضای بانفوذ دولت، برای انتقال آب بین حوضهای جداً کشور را تهدید میکند.
نمایندگان پس از این جلسه، سالن را ترک کردند. ساعدی، نماینده دشت آزادگان گفت که به احترام ۴میلیون و ٧٠٠هزار نفر که در گردوخاک نفس میکشند، این کار را انجام داده است: «ترک جلسه میکنیم تا به مردم اعلام کنیم که مردم خوزستان رأیشان را پس گرفتهاند.»
خوزستان، بیآبی و سدهای بسیار
تورج فتحی، كارشناس امور منابع آب محیطزیست میگوید که حوضههای آبریز خوزستان آب مازادی برای انتقال به استانهای دیگر ندارند. او برای توضیح وضع آبی کارون، سدهای گتوند و تنظیمی گتوند را مثال میزند که خروجی آنها ملاک عمل رهاسازی آب است: «سالانه از این دو سد رقمی بین ٣,٥ تا ٥.٥میلیارد مترمکعب آب به سمت خوزستان رها میشود. این درحالی است که در شرایط طبیعی کارون و در نبود سدهایی مثل این دو، باید سالانه بین ١٥ تا١٧میلیارد مترمکعب آب در سال در محدوده این سد رها میشد که اکنون به یکچهارم این رقم رسیده است. اینکه چه محدودیتی میزان رهاسازی آب را کم کرده، بحث دیگری است اما مشهود است که رودخانه کارون از سرشاخه تا آنجا که به خرمشهر میرسد، حقابهای ندارد.»
در حوضه آبریز کارون ۲۹ سد درحال بهرهبرداری، ۲۲ سد درحال ساخت و ۶۴ سد درحال مطالعهاند. در حوضه آبریز کرخه هم ۷ سد درحال بهرهبرداری، ۱۲ سد درحال ساخت و ۴۴ سد درحال مطالعهاند. تمامی این موارد، جزو سدهای بزرگ کشور بوده و هرکدام از چندصدمیلیون تا چندمیلیارد مترمکعب آب ذخیره میکنند. به گفته این کارشناس منابع آب، هیچیک از این سدها جدول رهاسازی حقابه ندارند؛ نه در مرحله مطالعات و نه در مرحله بهرهبرداری و اجرا.
گتوندِ حاشیهساز یکی از مهمترین سدهاست که «اگر حقابهاش را رها نکند، جلگه خوزستان از بین خواهد رفت.» با این حال نه گتوند و نه هیچکدام از سدهای حوضه آبریز، «معلوم نیست که در فصول مختلف، چه میزان آب به پایین دست رها میکنند.» هرچند «رهاسازی سد گتوند تنها برای مصرفکنندههاست، نه برای جریان حیات کارون.»
این نبود حقابه را باید گذاشت کنار درد آلودگی. درحالی که این استان از خشکسالی بلندمدت هم رنج میبرند، دز و کارون این تجربه را دارند: «حقابه نیست و در پاییندست این رودخانهها منابع آلاینده بسیارند. دز حقابهاش را از سد بالادست نمیگیرد و در عوض با تخلیه زهاب نیشکر پر میشود. وقتی در نبود حقابه، آلودگی هم افزایش پیدا میکند، رود بهطور طبیعی خودپالایی نمیکند. این رود بعد وارد کارون میشود و بار آلودگی را دوچندان میکند.» او با گفتن این موارد علت از بینرفتن نخلها را افت شدید کیفیت آب کارون و افزایش شوری آب، آلودگی خاک و رهانکردن حقابه کارون میداند؛ مسألهای که در کنار تخلیه مقادیر بالای فاضلابهای شهری و صنعتی در کارون، منطقه را در مشکلات محیطزیستی غرق کرده است. به گفته این کارشناس منابع آب و محیطزیست، شرایط کارون به حدی بحرانی شده است که در محدوده غرب آسیا، هیچ رودخانهای به اندازه آن وضع بدی ندارد.
به دنبال راهی که زودتر جواب بدهد
خوزستان تشنه است؛ این را ریزگردهای نارنجی میگوید که گاه و بیگاه نفس مردم را تنگ میکند، شادگان خشکیده و شور، تالابهایی که حقابهشان پشت سدهای بیشمار جا مانده است و نخلستانهای مرده از تشنگی. با این همه تاکنون کسی نتوانسته جلوی طرحهای مختلف انتقال آب و سدسازیهای بیرویه را در حوضههای آبریز آن بگیرد. این قصهای است که برای نقاط مختلف کشور تکرار میشود.
طرح انتقال آب بهشتآباد یکی از پرسروصداترین نمونههای این اتفاق است؛ طرحی بزرگ برای انتقال کارون به فلات مرکزی با سدها و تونلهای بسیار و آن هم بدون مجوز محیطزیست. پیش از این معصومه ابتکار، رئیس پیشین سازمان حفاظت محیطزیست گفته بود؛ مقابل هر طرح انتقال آبی از کارون خواهد ایستاد اما با آمدن عیسی کلانتری ورق برگشت و یکی از طرحهای انتقال آب به استان کرمان مجوز گرفت؛ طرح انتقال آب ونک به رفسنجان. کارشناسان محیطزیست این طرح را تیر خلاص کلانتری به کارون نیمهجان توصیف کردند. مجوزدادن به این طرح درحالی است که به گفته استاندار خوزستان، آورد آب کارون در سال آبی جاری تا ١٤میلیارد مترمکعب کاهش یافته است.
فتحی روایتی از اتفاقی که کرمان را خشکتر از گذشته کرده، میگوید: «بعد از جنگ تحمیلی بهویژه در دوران سازندگی در محدوده کرمان سرمایهگذاری برای زیرکشتبردن دشتهای شهرهای انار، رفسنجان و کرمان برای تولید پسته بالا رفت. با این روند چیزی در حدود ١٠هزار هکتار باغ پسته ایجاد شد. انار شهری کوچک بود با ٥هزار نفر جمعیت. بعد از سالهای جنگ با توسعه باغهای پسته، این شهر که به دلیل داشتن انار، چنین نامی گرفته بود، خانوادهها کمکم مموا شدند و مشغول تجارت.» اما اتفاق بزرگ محیطزیستی که افتاد، این بود: «سرح ایستابی آبهای زیرزمینی دشت انار تا قبل از کشت و توسعه پسته کمتر از ٢٠متر بود و اکنون به بیشتر از ١٢٠متر رسیده است. چاههای زیرزمینی و برداشت بیرویه و آبیاری غرقابی تمام آبهای دشت انار را بلعید و همین است که حالا آینده رفسنجان، انار و کرمان با منابع محدود آب شرب به خطر افتاده است. عمق آبهای زیرزمینی بیشتر شده و همه درحال شورشدناند.» سرمایهای که ایجاد شده بود، به خطر افتاد و برای آینده مردم هم آب کافی نیست. مسئولان با دیدن این مشکل، چاره را در انتقال آب دیدند، مثل آن چیزی که اخیرا مجوزش صادر
شده است.
این کارشناس منابع آب اما معتقد است، درباره انتقال آب باید مطالعه کرد و با توجه به شرایط کارون بهتر این است که دستاندرکاران از راه آب شیرینکنها در خلیجفارس، مسأله را حل کنند؛ «راهحلی که در درازمدت عملی است، بهصرفهتر و برای محیطزیست اصلح است.» اما «مهندسان ما که ورزیده سدسازیاند، انتقال آب با ساختن سد گزینه اولشان است.»
به گفته او، مسئولان درحالی باز هم به سدسازی و انتقال آب اصرار دارند که سدهای ساختهشده پیش از دهه٨٠، هیچیک مطالعه و طرح محیطزیستی نداشتهاند و حقابهای هم برای رهاسازی در حوضههای آبریز اختصاص نمیدهند؛ مثل تمام دهها حوضه آبریز دریاچه ارومیه و سدهای بزرگ روی کارون.
فتحی اینها را میگوید و اضافه میکند: «دولت باید قبل از انتقال آب بین حوضهای، بررسی دقیقی انجام دهد و دنبال حقابه حوضه آبریز باشد و معلوم شود اگر آب مازادی هست، آنوقت تصمیم به انتقال آب گرفته شود.» اینطور که او میگوید، درحال حاضر بعید است که با توجه به منابع و مصارف، آب مازادی در خوزستان وجود داشته باشد. علاوه بر این، بیلان منابع آب در جلگه خوزستان منفی است. آمار سال ٩١ هم همین را میگوید: «جلگه خوزستان در سال ٩١، ٦,٥میلیون مترمکعب بیلان منفی داشت. این یعنی آب مازادی برای انتقال وجود ندارد.» حالا باید دید مسئولان چه تصمیمی برای خوزستان دارند؛ راهحلی کوتاهمدت و با اهداف تجاری یا راهی کارشناسانه که به کانونهای داخلی ریزگرد دامن نزند.
وزارت نیرو چند سالی است که پیگیر طرحهای مطالعاتی شیرینسازی آب در سواحل جنوب برای انتقال به فلات مرکزی شده است اما به نظر میآید تصمیم به انتقال آب از کارون به طرحهای طولانیمدت اینچنینی غلبه کند. شاهد این تصمیم مجوزهای مختلف انتقال آب است و نامه اخیری که میگوید: «خوزستان مشکل آب ندارد.»
نظر شما